Μια επιστολή ενός Κώου ιερωμένου του 16ου αιώνα (Γράφει ο Βασίλης Χατζηβασιλείου)

ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΕΝΟΣ ΚΩΟΥ ΙΕΡΩΜΕΝΟΥ ΤΟΥ 16ουΑΙΩΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ  ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΥΦΟΥΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ  ΕΛΛΑΔΑ

Ο διάσημος Γερμανός Ελληνιστής και Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης Martin Kraus (Μαρτίνος Κρούσιος) (1526-1607) φιλοδοξώντας να επεκτείνει τις φιλολογικές του έρευνες στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα της εποχής του, κατόρθωσε με τη μέθοδο της αλληλογραφίας να απευθύνει ερωτηματολόγια σε Έλληνες  εγκατεστημένους σε διάφορες περιοχές της χώρας και να συγκεντρώσει κάθε λογής  στοιχεία, που τον κατέστησαν πρόδρομο των σπουδών του Νεότερου Ελληνισμού στην Ευρώπη. Ένας από τους κυριότερους πληροφοριοδότες-επιστολογράφους του ήταν και ο Θεοδόσιος Ζυγομαλάς (1544-1607), πρωτονοτάριος του Πατριαρχείου, που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Κω κι έστειλε το 1580 στον Κρούσιο μια επιστολή, την οποία είχε συντάξει ο Κώος ιερωμένος Λογίζος (Λοΐζος)[1] και απευθυνόταν στον ίδιο τον Ζυγομαλά. Η επιστολή ήταν αντιπροσωπευτική του γλωσσικού ύφους των Ελλήνων εκείνης της εποχής, καθώς, όπως φαινόταν,  ο κληρικός από την Κω έδειχνε να χειρίζεται πολύ καλά την ελληνική γλώσσα σε μια ιδιαίτερα σκοτεινή για το Έθνος μας περίοδο.

«Δέχου έτι, φίλε Κρούσιε, παρ’ εμού, ιδιωτικάς και ελληνικάς εχούσας φράσεις μεμιγμένας, λέγομεν δε ταύτην την γλώσσαν εκκλησιαστικήν», θα γράψει ο Ζυγομαλάς στον Κρούσιο. Και ο Κρούσιος καταχώρησε στο περίφημο έργο του την ‘Turcograecia’ (Έκδοση Βασιλείας 1584, βιβλίο 3, σελ.266-267) ολόκληρο το περιεχόμενο της επιστολής του Κώου κληρικού, που αρχίζει ως εξής: «Τω αγιωτάτω και σοφωτάτω και ρήτορι πρωτονοταρίω της αγίας του Χριστού μεγάλης εκκλησίας, κυρίω Θεοδωσίω, εν ταις αγίαις αυτού χερσίν εγχειρισθείη ες Κωνσταντινουπόλει από Κώου». Αναφέρει στη συνέχεια ο κληρικός της Κω ότι αδυνατούσε να βοηθήσει τον Ζυγομαλά, τον οποίον ταλαιπωρούσε ο φοβερός λοιμός που είχε ενσκήψει στην Πόλη, γράφοντας του ότι σκόπευε να του στείλει κάποια τρόφιμα από την Κω, αλλά οι ναύτες του πλοίου που θα ταξίδευε ως την Κωνσταντινούπολη δεν ήθελαν να πάρουν μαζί τους το παραμικρό. Μόνο ο κομιστής της επιστολής δέχτηκε και σημειώνει ο ιερωμένος της Κω: «Και έδωκα αυτώ δύο κούφαις (κοφίνια ή καλάθια),  η μια κουλούρια και η ετέρα λεμόνια και ολίγα κίτρα. Και το ολίγον δέξου το ες πολύ. Και Κύριος ο Θεός  να δώσει, ναέναι η αγιοσύνη σου καλά. Και να με δώσει  και εμέν του πτωχού την υγείαν μου» (προφανώς υπήρξε και ο ίδιος θύμα κάποιας ασθένειας). Η επιστολή αυτή κλείνει με τη φράση: «Τον αγιώτατον διδάσκαλον, τον πατέρα σου, ποιώ μετάνοιαν (προσκυνώ), κατά το παρόν, άλλον ουχί∙ ειμή Κύριος ο Θεός διαφυλάττει σε. † Ο εν ιερεύσιν ελάχιστος και δυστυχής, Λογίζος ιερεύς και οικονόμος Κω και δούλος της σης αγιότητος».

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι από τον πρώτο κιόλας αιώνα της οθωμανικής κατάκτησης της Κω την ελληνική γλώσσα, και μάλιστα αυτή που συνήθιζαν να γράφουν οι  άνθρωποι της Εκκλησίας, ξέρει να χειρίζεται θαυμάσια ένας απλός ιερωμένος της, ώστε να ενθουσιάζει τον μεγάλο Γερμανό Πανεπιστημιακό Καθηγητή της ελληνογλωσσίας Μαρτίνο Κρούσιο, να την επιλέγει και να την προβάλλει ως πρότυπο γραπτού ελληνικού κειμένου στο ξεχωριστό του βιβλίο, την Τurcograecia[2].

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ.ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

[1]Λοΐζος-Λουΐζος-Αλοΐζος– Από το βαφτιστικό Λογίζος-Λοΐζος-Αλοΐζος, <βεν. Aloiso, γαλ. Loys. Όνομα που είχε ευρεία διάδοση σε ελληνικούς πληθυσμούς (νησιά, Πελοπόννησο, Θεσσαλία, Μακεδονία κτλ) την περίοδο της φραγκοκρατίας και βενετοκρατίας.  Στην Κω φαίνεται να υπήρχε από την εποχή των Ιωαννιτών Ιπποτών.

[2] Ολόκληρο το κείμενο της επιστολής του Κώου ιερωμένου είναι δημοσιευμένο στο βιβλίο μου «Ιστορία της Νήσου Κω» 1990, σελ.339-342 και στην αγγλόφωνη έκδοση του 2015, σελ.335-339.