«Και αν αυτή τη στιγμή βρίσκεσαι σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, κάπου στον Σταυρό του Νότου κράτησε μου ζεστό το πιάνο για όταν θα ξανασυναντηθούμε. Σ’αγαπάω».

Η Αλεξάνδρα, η μικρότερη από τις τρεις κόρες του, σκόρπισε συγκίνηση μιλώντας στον πατέρα της, Θάνο Μικρούτσικο, στο στερνό αντίο, το παγωμένο μεσημέρι της Δευτέρας, στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας.

Τα λόγια της Αλεξάνδρας, οι γεμάτες αγάπη κουβέντες της μητέρας της Μαρίας Παπαγιάννη στον δικό της αποχαιρετισμό στον άνθρωπο «που ήθελε να είναι μαζί του», έκαναν πολλά μάτια να βουρκώσουν στο τελευταίο αντίο. Στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας, έδωσαν όλοι το παρών: Οι άνθρωποι του Θάνου Μικρούτσικου, τα παιδιά του, οι δύο πρώτες σύζυγοί του, οι ερμηνευτές του έργου του, οι συνάδελφοί του, αλλά και οι εκπρόσωποι της Πολιτείας με πρώτο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που τίμησε με την παρουσία του έναν άνθρωπο με προσφορά ανεξίτηλη στο χρόνο. Έναν άνθρωπο που τόσο, μα τόσο εύστοχα ο αδελφός του Ανδρέας -ανθρώπινο ράκος σήμερα- είπε ότι η ζωή είναι μια στιγμή αλλά εκείνος την έκανε αιωνιότητα.

Με τη φωνή του, με τη μουσική του άρχισε η πολιτική του κηδεία: Στα μεγάφωνα ακούστηκε το «Για το φτωχό Μπέρτολτ Μπρεχτ». Όλοι άκουσαν σιωπηλά και στη συνέχεια ξέσπασαν σε χειροκροτήματα. Και μετά τους επικηδείους ξανά η φωνή του Θάνου Μικρούτσικου. Στους εμβληματικούς Επτά Νάνους- ένα από τα ελάχιστα τραγούδια του που εμήνευσε ο ίδιος, έχοντας μάλιστα πει ότι η αρμονία του και το είναι του είχαν συντονιστεί στο συγκεκριμένο τραγούδι. Ενα από εκείνα που ερμήνευσε πιστεύοντας ότι κάποια τραγούδια μπορεί να πει μόνο ο δημιουργός τους. Στο άκουσμα των Επτά Νάνων κάποιοι παρέμειναν σιωπηλοί, άλλοι δάκρυσαν, άλλοι σιγοτραγούδησαν… Στο τέλος τραγούδησαν «Μάνα θα πάω στα καράβια…» Χειροκρότημα παρατεταμένο. «Αθανάτος»….

Ενδιάμεσα οι αποχαιρετισμοί: Από τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα που είπε ότι είναι «αβάσταχτο να ζούμε χωρίς εσένα»– ο εκλιπών είχε καταλάβει την τελευταία, τιμητική θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΚΚΕ στις εκλογές του Ιουλίου.

Βαθιά συγκινημένος ο Δημήτρης Κουτσούμπας μίλησε για έναν ανεπανάληπτο δημιουργό και συγκλονιστικό ερμηνευτ,ς αλλά πάνω απ’ όλα τον χαρακτήρισε  «ιδιοφυές πνεύμα, ανήσυχο, ένας βαθιά καλλιεργημένος διανοητής. Ορκισμένος εχθρός της επανάπαυσης, της ρουτίνας, της παραίτησης. (…) Πολυαγαπημένε μας Θάνο, Ακριβέ μας σύντροφε, Είμαστε εδώ όλοι οι άνθρωποί σου. Είμαστε εδώ όλοι οι άνθρωποι που για μισό αιώνα εμπνέονται, εμψυχώνονται, αισθάνονται, κατανοούν τον κόσμο και αγωνίζονται να τον αλλάξουν, συντροφιά με τη μουσική σου, μέσα από τη μουσική σου. Γιατί έγραφες «για ό,τι σε καίει», όπως σε δίδαξε ο Γιάννης Ρίτσος…

Ο στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου τόνισε πως μέσα από το έργο του, ο Θάνος Μικρούτσικος έχει αφήσει απαντήσεις για όλους μας. «Δεν ήθελε να κρατήσει για τον εαυτό του τίποτα. Αγάπησε πολλούς ποιητές και αγαπούσε τα ταξίδια… Η φύση των προίκισε με αυτά τα ματια της καλοσύνης…έζησε ωραία, νοιάστηκε πολύ για όλους τους ανθρώπους… Μέσα από το έργο του έχει αφήσει απαντήσεις για όλους μας».

Συγκινητικά ήταν τα λόγια του Γιώργου Κιμούλη, ο οποίος ανέφερε ότι έχασε τον καλύτερό του φίλο λέγοντας πως «43 χρόνια μαζί δεν σου είπα πόσο σ αγαπώ… Βρεθήκαμε απέναντι σε πολλούς, υπερασπίζοντας ο ένας τον άλλον μέχρις εσχάτων. Η εποχή που έρχεται είναι θολή, τεράστια η ανάγκη για το δικό σου φως»...

Και κατόπιν η Μαρία Παπαγιάννη, η «γυναίκα της ζωής του» που τα λόγια της ξεχείλιζαν από αγάπη. «Πέρασαν 26 χρόνια από τότε που συναντηθήκαμε. Από τότε, δηλαδή, που με πρόσεξες εσύ, γιατί εγώ σε είχα στο μυαλό μου πολλά χρόνια… Όταν από μαθήτρια ακόμα ανακάλυπτα τα πολιτικά. Από την πρώτη στιγμή που συναντηθήκαμε, νεαρή δημοσιογράφος εγώ, ο αγαπημένος μου συνθέτης εσύ, έγινες εμμονή. Ήθελα να είμαι μαζί σου. Θέλει πολλές ζωές η ευτυχία και εμείς το καταφέραμε. Και εγώ έτρεμα μην κουραστείς και εσύ γελούσες. Και έλεγες πως κανένας δεν μπορεί να σε νικήσει, γιατί τα είχε ήδη όλα. Τη μουσική σου, την αγάπη, τους φίλους, τα παιδιά έξω από το σπίτι μας. Και εγώ να μη σε χορταίνω ποτέ»…

Η τελετή ολοκληρώθηκε με ένα παρατεταμένο χειροκρότητα. Πολλοί έφυγαν με τα τραγούδια στα χείλη. Που θα τα τραγουδήσουν και θα τα ξανατραγουδήσουν και τα γνωρίσουν και στις επόμενες γενιές.

Αύριο η σορός του Θάνου Μικρούτσικου θα αποτεφρωθεί στη Ριτσώνα. Το παρών στην τελετή έδωσαν -μεταξύ άλλων- ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, ο Γιάνης Βαρουφάκης, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, εκπρόσωποι όλων των κομμάτων και βέβαια, πλήθος καλλιτεχνών- ανάμεσά τους κι εκείνοι που έχουν συνδέσει άρρηκτα την πορεία τους με τον Θάνο Μικρούτσικο, όπως ο Γιάννης Κούτρας, ο Κώστας Θωμαϊδης, οι στενοί του συνεργάτες και ο κόσμος: Το κοινό που τον αγάπησε και του επιφύλαξε ένα ακόμη χειροκρότημα.

«Τον έκλαψα σαν να ήταν δικός μου άνθρωπος». Με τη φράση αυτή ή κάποιες παραλλαγές της «υποδέχτηκε» μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας την είδηση του θανάτου του Θάνου Μικρούτσικου. Άτομα διαφορετικών γενεών, πολιτικών πεποιθήσεων και μουσικών γούστων θρήνησαν με μία αξιοπρόσεχτη σύμπνοια το φυσικό τέλος του μεγάλου συνθέτη και επιβεβαίωσαν έτσι την καλλιτεχνική του αθανασία.

Εξάλλου, όποιο και να είναι το πόρισμα των διανοουμένων ή των απανταχού κριτικών, τον τελευταίο λόγο τον έχει πάντα ο λαός. Και αυτός επέλεξε να χρίσει τον Θάνο Μικρούτσικο επιφανή, ανάμεσα στους επιφανέστερους. Εντύπωση, άλλωστε, προκαλεί ότι ο μουσικοσυνθέτης, χωρίς να κάνει την παραμικρή ποιοτική έκπτωση, διείσδυσε με τη μουσική του στη βάση της ελληνικής κοινωνίας, εξασφαλίζοντας μία εντυπωσιακή καθολικότητα.

Το επίτευγμα του αυτό αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία αν αναλογιστεί κανείς την ταύτισή του με την Αριστερά. Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος όχι μόνο δεν δίχασε, αλλά αντιθέτως ένωσε: δεξιός ή αριστερός, κάθε ένας εξ ημών είχε ξεχωρίσει το αγαπημένο τραγούδι της μουσικής παλέτας του: από το «Ερωτικό» μέχρι το «Άννα μην κλαις», από τον «Άμλετ της Σελήνης», μέχρι το «Υπέροχα μονάχοι», από την «Ελένη» μέχρι «Αυτούς τους έχω βαρεθεί».

Από το Σάββατο που κυκλοφόρησε το θλιβερό νέο, οι μελωδίες του ξεχύθηκαν στα χειμωνιάτικα στολισμένα σπίτια και στα αυτοκίνητα. Τα αφιερώματα των ραδιοφωνικών σταθμών είναι μαραθώνια, ενώ στα φανάρια ούτε τα κλειστά παράθυρα δεν συγκρατούσαν τον ήχο των πλήκτρων του. Ο κόσμος ασυναίσθητα και με μία αθωότητα που τείνει να εκλείψει στις ημέρες μας, βιώνει σχεδόν ένα συλλογικό πένθος, σαν ένας ολόκληρος λαός να ήθελε συνειδησιακά να εξαγνιστεί μέσα από τη μουσική του.

Ο Θάνος Μικρούτσικος, λοιπόν, ήταν οικείος. Πράγματι, έδινε συχνά συνεντεύξεις. Εξίσου συχνά έδινε και συναυλίες. Σε αντίθεση με άλλους καλλιτέχνες έμοιαζε απόλυτα συνειδητοποιημένος ως προς το ότι οι φυσικοί παραλήπτες του έργου του ήταν οι απλοί συμπολίτες του. Γι’ αυτό τους αντιμετώπισε με σεβασμό, θέρμη και ταπεινότητα. Το ίδιο και το έργο του, του οποίου μετατρεπόταν συχνά σε θεωρητικό κριτή και αναλυτή. Ίσως επειδή ο ίδιος συνδύαζε την μαθηματική σκέψη με την μουσική ιδιοφυία, την φιλοσοφική παιδεία με την κοινωνική ευαισθησία και το καλλιτεχνικό εύρος.

Η προσέγγιση του, όμως, στο Νίκο Καββαδία έγραψε ιστορία. Η καταλυτική απήχηση που είχε «Ο Σταυρός του Νότου» στον απλό Έλληνα είχε υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Ο Θάνος δεν πίστευε ότι το στοιχείο του ταξιδιού προς την ουτοπία ήταν που είχε γοητεύσει τόσο τα πλήθη. Για τον ποιητή, εξάλλου, δεν είχε σημασία ο προορισμός μόνο η πορεία. Η υπέρβαση ήταν που συντέλεσε στην ερωτική σχέση των Ελλήνων με τον ποιητή της θάλασσας και κατά συνέπεια με τον ίδιο τον Μικρούτσικο.

«Ο Καββαδίας, εκτός από τα ταξίδια και τους ναυτικούς λέει κάτι άλλο. Απευθυνόμενος στον νέο άνθρωπο του λέει “έλα να σου πω. Αν αξίζει κάτι στον κόσμο που ήρθες, σε αυτόν τον πλανήτη ήρθες για να ξεπεράσεις τα όριά σου, για να κατακτήσεις το αδύνατο”. Και πως το λέει αυτό; “Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία”. Δεν είναι εικόνα. Επιλέγει το πιο ανθεκτικό ζώο στον πλανήτη, που έχει βάθος χρόνου στους δεινοσαύρους και σου λέει, “χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία”. Χόρεψε και δάμασέ το, κατάκτησε το αδύνατο».

Σήμερα, είναι η ημέρα του δύσκολου αποχαιρετισμού. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης είχε εκφράσει στην οικογένειά του την επιθυμία του για το πώς να υλοποιηθεί το κατευόδιο. Και εκείνη (η σύζυγος και τα τέσσερα παιδιά του, ή αλλιώς οι αγαπημένοι του πέντε) ακολούθησαν κατά γράμμα τις οδηγίες του. Γι’ αυτό δεν ήταν βέβαιοι για το αν έπρεπε να δεχτούν την προσφορά της Πολιτείας και να γίνει δημοσία δαπάνη η κηδεία. «Θα το ήθελε, άραγε, αυτό ο Θάνος;»

Εδώ ήταν και το πρώτο τους σφάλμα. Η απόφαση αυτή πάρθηκε ομοφώνως από τους πολίτες και απλά η Πολιτεία υπάκουσε στο κοινό αίσθημα. Μπορεί ο Θάνος να είναι ολότελα δικός τους, αλλά ο Θάνος Μικρούτσικος είναι και δικός μας. Ανήκει σε όλους μας, τον γνωρίζουμε. Τον πιστέψαμε όταν μας διαβεβαίωσε μέσα από τις συνεντεύξεις του ότι προσπαθεί να επιτύχει 100% ειλικρίνεια.

Και αποδείχθηκε συνεπής όταν ξεδιπλώθηκε στην πιο δύσκολη και ευάλωτη στιγμή του μπροστά μας και δεν έκρυψε τίποτα. «Καρκίνος, ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους». Αλλά δεν ήταν τόσο ο καρκίνος που μας άφησε άφωνους, όσο η γενναιότητα με την οποία τον αντιμετώπισε. Και αυτό τον κατατάσσει στους νικητές. Αναμετρήθηκε με το ανάστημά του και βγήκε καθαρός. Ή όπως είπε κάποιος: «Πόσο δύσκολο και σπάνιο είναι να παραμένεις Θάνος Μικρούτσικος μέχρι το τέλος»…

Σήμερα 10:30 το πρωί αρχίζει το λαϊκό προσκύνημα, ενώ στις 14:30 είναι η πολιτική του κηδεία στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.