Το Έθιμο της 1ης του Σεπτέμβρη στην πόλη της Κω (Γράφει ο Βασίλης Χατζηβασιλείου)

Από τη Λαογραφία του τόπου μας.

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ 1^ης ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΩ

Του κ. Βασίλη Χατζηβασιλείου, Ιστορικού Συγγραφέα-Δικηγόρου.

Η Αρχή του Ορθόδοξου Εκκλησιαστικού Έτους θεωρείται η 1^η του Σεπτέμβρη. Η ημερομηνία αυτή, της οποίας ο συμβολισμός έχει τις ρίζες του στο Βυζάντιο, λέγεται και «αρχή της ινδίκτου». Οι κυρίες του Παραρτήματος του Λυκείου Ελληνίδων της πόλης Κω και πολλές συντοπίτισσες τηρούν κάθε χρόνο ένα παμπάλαιο έθιμο, που ξεκινά απ’ τους ζευγάδες της Κω καθώς αυτοί θεωρούσαν την 1^η του Σεπτέμβρη ως την ημέρα έναρξης  της γεωργικής τους χρονιάς και τη λέγανε μάλιστα «αρκιχρονιά». Το βράδυ της παραμονής της αρκιχρονιάς (31 Αυγούστου) οι ζευγάδες «αστρονομούσαν» ένα μεγάλο σπορικό καρπούζι, που το άφηναν όλη τη νύχτα στο δώμα του σπιτιού τους μαζί με ένα ρόδι, ένα κεφάλι σκόρδου κι ένα τσαμπί σταφύλι.

Ανήμερα της «Αρκιχρονιάς», πρωί-πρωί, πριν ακόμα βγουν οι πρώτες ακτίνες του ήλιου, γυναίκες και παιδιά της πόλης Κω κρατώντας χάλκινα δοχεία και την αρμαθιά των αστρονομημένων καρπών της προηγούμενης και της νέας χρονιάς, έβγαιναν απ’ τα σπίτια τους και κατευθύνονταν προς το γιαλό. Εκεί πετούσαν τους καρπούς της προηγούμενης χρονιάς και βουτούσαν τους νέους καρπούς στη θάλασσα. Έβρεχαν τα πρόσωπά τους με θαλασσινό νερό, έπαιρναν από σαράντα κύματα νερό στα δοχεία τους, μάζευαν απ’ την ακροθαλασσιά «κουχλάκια» (βότσαλα) και ξεκινούσαν για τον Πλάτανο του Ιπποκράτη. Άνοιγαν τότε τα χέρια τους κι αγκάλιαζαν τον πελώριο κορμό του αιωνόβιου δέντρου, ενώ συγχρόνως απάγγελλαν δίστιχα, με τα οποία ευχόντουσαν να τους χαρίζει ο γερο-Πλάτανος «δύναμη από τη δύναμή του και χρόνια από τα χρόνια του!». Στα μικρά παιδιά έδιναν την ευχή: «Σ’ εσάς παιδιά ευχόμαστε χρόνια πολλά να ζήσετε και σαν το Πλάτανο της Κω να χιλιοκλωνίσετε!!!».

            Επέστρεφαν ύστερα στα σπίτια τους, μόλις γλυκοχάραζε. Εκεί, μπροστά στο κατώφλι του σπιτιού τους και πριν ακόμα μπουν μέσα, σπούσε ο οικοδεσπότης το ρόδι, σαν σύμβολο ευτυχίας κι ευφορίας και το νερό της θάλασσας μαζί με τα βότσαλα «λαντουρούσε» (ράντιζε) σ’ όλους τους χώρους του σπιτιού και τις αυλές. Την ίδια μέρα στους ναούς του νησιού τελείται  λειτουργία και οι παπάδες αγιάζουν τα σπίτια των ενοριών τους.