Σ. Δράκος: Ταξιδεύοντας στην «Εξτρεμοχώρα»

Ταξιδεύοντας στην «Εξτρεμοχώρα»

Παρακολουθώντας τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, σχετικά με τη ψήφιση των νέων μέτρων και ουσιαστικά του 4^ου μνημονίου για την Ελλάδα, ένιωσα την ανάγκη να τοποθετήσω τον εαυτό μου ένα βήμα πίσω από τα γεγονότα, σαν ένας ανεξάρτητος παρατηρητής.

Γράφει ο Δρ. Στέφανος Δράκος

Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ.

MPhil Swansea University UK

Civil & Computational Engineering

Πολιτευτής Δωδεκανήσου Ν.Δ.

Είναι γνωστό ότι ανήκω στο πολιτικό χώρο της Νέας Δημοκρατίας που εναντιώνεται στη σημερινή κυβερνητική πολιτική. Παρόλα αυτά, προσπάθησα να σκεφτώ και να λειτουργήσω έξω από τις «κομματικές μου γραμμές». Να τοποθετήσω τον εαυτό μου σε μια διαδικασία αντικειμενικής κριτικής και επεξεργασίας της καταστάσεως.

Πολλές φορές οι πολίτες μας λένε «όλοι το ίδιο είστε» ή «εάν ήσασταν εσείς τι θα κάνατε» κ.τ.λ. Επιδιώκοντας λοιπόν, να δω τις καταστάσεις μέσα από τα μάτια ενός αμερόληπτου παρατηρητή, που ίσως τελικά θα μπορούσε να έδινε δίκιο ή άδικο στη ψήφιση τέτοιων μέτρων, έκανα τις εξής παραδοχές:

1. Ζούμε σε μια χώρα που ουσιαστικά δεν παράγει τίποτα.

2. Μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες της προηγούμενης κυβέρνησης και σκληρές θυσίες των Ελλήνων πολιτών, να εξισορροπήσουν τις καταστάσεις και την κατηφορική πορεία που έλαβα η οικονομία από το 2010, βρεθήκαμε στο σήμερα με την τεράστια ζημιά σε αντικειμενικά μεγέθη της σημερινής κυβέρνησης και

3. Υπάρχει κόπωση στον Ελληνικό λαό και αδυναμία ουσιαστικής παραγωγής πλούτου, εξαιτίας της εξωφρενικής φορολογίας, της τιμωρητικής συμπεριφοράς απέναντι σε επιχειρήσεις που αδυνατούν, λόγω και της έλλειψης ρευστότητας, να λειτουργήσουν.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, θα υποθέσουμε ότι κυβερνάμε αμερόληπτα και μας ζητούν να λύσουμε το πρόβλημα (!) Δύσκολο, πράγματι.

Υπάρχουν λοιπόν, για την αντιμετώπιση του προβλήματος, οι κλασικοί τρόποι, βάσει των οποίων πορεύεται μέχρι σήμερα η χώρα με τη γνωστή σε όλους μας κατάληξη. Υπάρχει και ο σχεδιασμός των αντίμετρων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δηλαδή κουπόνια για συσσίτια, δήθεν κοινωνική πολιτική, που φυσικά δεν επαρκούν, αλλά ούτε και λύνουν το πρόβλημα. Τώρα θα προβληματιστούμε μήπως υπάρχει και κάποιος άλλος δρόμος, κάποια άλλη μέθοδος.

Ας πραγματοποιήσουμε ένα νοητικό πείραμα δανεισμένο από έναν αγαπημένο μου συγγραφέα τον Νάσσιμ Τάλεμπ στο βιβλίο του «ο Μαύρος Κύκνος». Ακολουθώντας το πείραμα αυτό, θα δημιουργήσουμε δύο φανταστικές χώρες: την «Μετριοχώρα» και την «Εξτρεμοχώρα».

Στη «Μετριοχώρα», ας μαζέψουμε 1.000 τυχαίους ανθρώπους του πληθυσμού της και ας τους βάλουμε τον ένα δίπλα στον άλλο. Αν επιλέξουμε τότε τον βαρύτερο άνθρωπο του κόσμου που ζυγίζει δύο ή και τρεις φορές περισσότερο από το μέσο όρο του παραπάνω συνόλου και τον συμπεριλάβουμε σ’ αυτό, τότε αυτός τελικά θα αντιπροσωπεύει ένα ελάχιστο ποσοστό του συνολικού βάρους του πληθυσμού. Βάσει της παρατήρησης αυτής, στην «Μετριοχώρα» ο συγγραφέας διατυπώνει τον εξής κανόνα:

Όταν το δείγμα σου είναι μεγάλο, κανένα επιμέρους γεγονός δεν μπορεί να μεταβάλλει ουσιαστικά το σύνολο ή το άθροισμα.

Ας επισκεφθούμε τώρα την «Εξτρεμοχώρα» και ας μαζέψουμε αντίστοιχα 1.000 τυχαίους ανθρώπους και να τους βάλουμε στη σειρά. Αντί του πιο βαρύ ανθρώπου, ας συμπεριλάβουμε στο σύνολο τον πιο πλούσιο άνθρωπο για παράδειγμα τον Bill Gates, όπου η περιουσία του μπορεί να αντιπροσωπεύει το 99,9% της περιουσίας του πληθυσμού. Μπορεί να φανταστεί κάποιος, όπως είναι λογικό, ότι στην περίπτωση αυτή οποιαδήποτε μεταβολή στα μεγέθη της περιουσίας του, θα επηρεάσει το σύνολο του πληθυσμού, κάτι που δεν θα συνέβαινε στην περίπτωση της «Μετριοχώρας» με το αντίστοιχο παράδειγμα του φυσικού βάρους.

Ξεφεύγοντας από το παραπάνω παράδειγμα, προκειμένου να μη δοθεί τροφή για λαθεμένες σκέψεις, ας εξετάσουμε την περίπτωση των βιβλίων, όπου εάν μαζέψουμε χίλιους συγγραφείς και δίπλα τους βάλουμε τη συγγραφέα του Harry Potter και ελέγξουμε τις πωλήσεις των βιβλίων, θα διαπιστώσουμε ότι η συγγραφέας που έχει πουλήσει εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία θα φαίνεται σαν γίγαντας, αν τις δώσουμε φυσικές διαστάσεις, σε σχέση με τους υπόλοιπους συγγραφείς που μπορεί να έχουν πουλήσει όλοι μαζί μερικές εκατοντάδες αντίτυπα.

Η ανάπτυξη των παραπάνω ασύμμετρων μεγεθών είναι αυτά που μπορούν να συμβάλλουν στην αντικειμενική ανάπτυξη ενός τόπου και να οδηγήσουν σε θέσεις εργασίας, αλλά και στην κατανομή του πλούτου στο σύνολο.

Αν επιστρέψουμε στη «Μετριοχώρα», όσο και εάν προσπαθήσουμε, δεν θα μπορέσουμε να χάσουμε βάρος σε μία μέρα. Χρειάζεται η συλλογική προσπάθεια εβδομάδων ή και μηνών, για να το καταφέρουμε (ο χρόνος είναι σχετικός για το παράδειγμα). Αντίστοιχα, έχοντας υπόψιν μας τις παραδοχές που κάναμε για τις συνθήκες που ζει και εργάζεται ο Ελληνικός λαός, όσο και εάν προσπαθήσει καθημερινά, δεν πρόκειται να χάσει το βάρος που του έχει φορτωθεί με τα σημερινά δεδομένα. Ακόμη και εάν εξορθολογήσουμε σε ένα βαθμό τα παράλογα και εξωφρενικά μέτρα που έχουν παρθεί την τελευταία διετία, θα χρειαστούν πάρα πολλά χρόνια για την επιστροφή στην κανονικότητα και στην ελάφρυνση του βάρους που σηκώνουμε εξαιτίας της κρίσης.

Αντίστοιχα στην «Εξτρεμοχώρα», που διακατέχεται από το απρόβλεπτο και το μη συμβατικό, αυτό το κέρδος μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά και άμεσα (σε σχετικούς χρόνους ακόμα και σ’ ένα λεπτό). Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να δούμε στρατηγικές και πολιτικές που δεν ακολουθούν τα συνηθισμένα και τα συμβατικά με τα όποια σχεδιάζεται σήμερα το μέλλον μας. Θα πρέπει να δούμε περιπτώσεις έξω από τα δικά μας μονοπάτια που σήμερα μας οδηγούν σε βέβαιο τέλος.

Τα κουπόνια για τα συσσίτια που ψηφίζονται στο Ελληνικό κοινοβούλιο από την κυβέρνηση, δεν μπορούν να φέρουν τις επιπτώσεις που θα προκαλέσουν το σοκ, ώστε να «εκτοξευθούμε». Χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό πλαίσιο, όπου θα μπορεί να δημιουργήσει τις πιθανότητες εμφανίσεις μοναδικών γεγονότων και οικονομιών, που θα συμβάλλουν στην εκτίναξη της χώρας μας έξω από το βάλτο που την οδηγούν.

Αναζητώντας τέτοιου είδους παραδείγματα οικονομιών, φέρνω ως παράδειγμα την προσπάθεια ξένων επενδύσεων που ακολούθησε το Ισραήλ με την πρωτοβουλία Yozma. Μια κυβερνητική πρωτοβουλία όπου το 1993 προσέφερε ελκυστικά φορολογικά κίνητρα σε ξένες επενδύσεις στο Ισραήλ και τη συμμετοχή της χώρας σε επενδυτικά σχήματα. Ως αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής, ήταν η αύξηση του αριθμού των εταιρειών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα από 100 σε 800. Τα έσοδα από 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια αυξήθηκαν σε 12,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Η συγκεκριμένη προσπάθεια, οδήγησε το Ισραήλ το 1999 στη 2^η θέση παγκοσμίως πίσω από την Αμερική σε ιδιωτικά επενδυμένα κεφάλαια σε σχέση με τον ΑΕΠ, ενώ την κατέταξε στην 1^η θέση σε δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Ένα άλλο παράδειγμα που θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος, είναι μία οικονομία βασισμένη στη γνώση. Τα παραδείγματα πολλά και η απορία μου από τότε που ήμουν ακόμη φοιτητής, ήταν γιατί δεν τα ακολούθησε η Ελλάδα. Ξενόγλωσσα πανεπιστήμια που θα προσέλκυαν φοιτητές απ’ όλο το κόσμο. Άλλωστε ως λαός είμαστε περήφανοι για την ιστορία μας και τον πολιτισμό μας, δηλαδή για τη γνώση.

Πριν μερικά χρόνια είχαν έρθει στη Ρόδο, δύο κορυφαίου βεληνεκούς καθηγητές – φίλοι και συνεργάτες – για να δώσουμε μια σειρά διαλέξεων. Στη διαδρομή από το αεροδρόμιο προς το σπίτι, παρατήρησα ότι κοιτούσαν και σχολίαζαν τις πινακίδες των καταστημάτων (όσων ήταν γραμμένες στα Ελληνικά). Τους ρώτησα με απορία τι κοιτούσαν. Η απάντηση τους ήταν σχεδόν από κοινού η εξής:

«Βλέπουμε παντού εξισώσεις και αναρωτιόμαστε αν το έχετε αξιοποιήσει και εάν έχετε επενδύσει σ’ αυτό, στο βαθμό που πρέπει» (αυτό, διότι όπως είναι γνωστό τα ελληνικά αποτελούν τη γλώσσα των μαθηματικών).

Στη Μεγάλη Βρετανία, που επένδυσε σε αυτό το μοντέλο οικονομίας, πολλές πόλεις ζουν μέχρι και σήμερα σχεδόν αποκλειστικά από την ύπαρξη των πανεπιστημίων.

Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι τα έσοδα από την τριτοβάθμια εκπαίδευση (από μια πρόχειρη έρευνα που έκανα) είναι της τάξεως των 12 δισεκατομμυρίων από τα οποία τα 3.4 είναι από έξοδα που κάνουν οι φοιτητές εκτός πανεπιστημίου, συντηρώντας τις τοπικές οικονομίες των πόλεων σε μεγάλο βαθμό.

Όλα αυτά, αφορούν την άμεση οικονομία χωρίς να υπολογίζεται η συμβολή της καινοτομίας που παράγεται μέσα από την έρευνα στα πανεπιστήμια, που μας οδηγεί σε καταστάσεις «Εξτρεμοχώρας» σύμφωνα με νοητικό πείραμα του Τάλεμπ.

Οι περιπτώσεις στις οποίες αναφέρθηκα μπορεί να φαίνονται μακρινές για τα Ελληνικά δεδομένα. Ίσως για τις περασμένες γενιές, τελείως ξένες. Σήμερα όμως, υπάρχει μια νέα γενιά ανθρώπων που επένδυσαν οι ίδιοι και οι γονείς τους στη γνώση και αναζητούν το μέλλον τους μακριά από την πατρίδα μας. Εκεί που η γνώση πληρώνεται και δημιουργεί τα παραδείγματα της «Εξτρεμοχώρας».

Αναζητώντας λοιπόν απαντήσεις μέσα από το νοητικό πείραμα του Ταλεμπ, οραματίζομαι μια χώρα όπου οι κόποι των οικογενειών να σπουδάσουν τα παιδιά τους, θα αποτελούν κεφάλαιο επένδυσης για τη χώρα και την ανάπτυξη και η καινοτομία των νέων ανθρώπων δεν θα στραγγαλίζεται από καμία πολιτική.

Εάν επομένως αυτό που χρειάζεται είναι ένα διαβατήριο για να περάσουμε στην «Εξτρεμοχώρα», ίσως είναι η ώρα να το βρούμε.