Ο υπουργός Δικαιοσύνης ανοίγει τον δρόμο για την καταχώρηση, στην αστυνομική ταυτότητα, το διαβατήριο και άλλα κρατικά έγγραφα, του φύλου ενός ατόμου, σύμφωνα με το πώς αυτό αυτοπροσδιορίζεται και όχι σύμφωνα με το φύλο που καταγράφηκε στο Ληξιαρχείο

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής ανοίγει πλέον το δρόμο για την καταχώρηση στην αστυνομική ταυτότητα, το διαβατήριο και τα άλλα κρατικά έγγραφα του φύλου ενός ατόμου σύμφωνα με το πως αυτό αυτοπροσδιορίζεται (δηλαδή σύμφωνα τον εσωτερικό τρόπο που το ίδιο αντιλαμβάνεται το φύλο του) και όχι σύμφωνα με το φύλο που καταγράφηκε κατά τη γέννησή του στο Ληξιαρχείο.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης ανάρτησε σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο για τη «νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου- Εθνικός Μηχανισμός Παρακολούθησης και Αξιολόγησης του σχεδίου δράσης για τα δικαιώματα του παιδιού».

Η νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου δεν είναι τίποτα άλλο από τη διαδικασία της αλλαγής του ονόματος και του φύλου που δηλώνεται στη ληξιαρχική πράξη γέννησης στα κρατικά έγγραφα και μητρώα (ταυτότητα, βιβλιάριο υγείας, διαβατήριο, πτυχίο κ.ά.), προκειμένου να αναγνωριστεί η ταυτότητα του φύλου ενός ατόμου σύμφωνα με το πως αυτοπροσδιορίζεται και όχι σύμφωνα με το τι αναγράφεται στην ληξιαρχική πράξη που είναι καταχωρημένη στο Ληξιαρχείο (οικογενειακή μερίδα).

Μάλιστα, σύμφωνα με το νομοσχέδιο στα Ληξιαρχεία και στις ληξιαρχικές πράξεις η έκφραση «αλλαγής φύλου» καταργείται και θα αναγράφεται πλέον «διόρθωσης φύλου».

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία τα διεμφυλικά άτομα δεν μπορούσαν να διορθώσουν τη ληξιαρχική πράξη γεννήσεώς τους και να αλλάξουν όνομά τους (από ανδρικό σε γυναικείο ή το αντίθετο), εάν δεν είχε προηγηθεί χειρουργική επέμβαση στα γεννητικά τους όργανα για επαναπροσδιορισμό του φύλου, ενώ έπρεπε να υπάρχει και πραγματογνωμοσύνη ψυχιάτρου.

Τώρα, σύμφωνα με το εν λόγω νομοσχέδιο για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται πλέον να βεβαιώνεται ότι το ενδιαφερόμενο πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία. Δηλαδή, θα ακολουθείται η διαδικασία αλλαγής του ονόματος, όπως έχουν το δικαίωμα να κάνουν και τα μη διεμφυλικά άτομα.

Παράλληλα, για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται αυτοπρόσωπη δήλωση του ενδιαφερόμενου ενώπιον του δικαστηρίου. Η δήλωση γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο χωρίς δημοσιότητα. Η δικαστική απόφαση που θα εκδοθεί καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο που είχε συντάξει τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του ενδιαφερομένου.

Ακόμη, η καταχώριση της δικαστικής απόφασης περί διόρθωσης φύλου γίνεται με τρόπο που να διασφαλίζει τη μυστικότητα της μεταβολής και της αρχικής ληξιαρχικής πράξης γέννησης. Οι υπάλληλοι του Ληξιαρχείου, καθώς και όσοι άλλοι εμπλέκονται λόγω της θέση που κατέχουν στη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου ή έλαβαν γνώση της τέλεσής της έχουν υποχρέωση εχεμύθειας.

Αντίθετα, διατηρούνται οι αριθμοί του φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και του μητρώου κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ).

Διευκρινίζεται επίσης στο νομοσχέδιο ότι αν πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις τους από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Αλλά ούτε στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών θα επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα.

Η πρώτη νομοθεσία αναγνώρισης ταυτότητας φύλου (δηλαδή αλλαγή κρατικών εγγράφων χωρίς προηγούμενη χειρουργική επέμβαση) έγινε το 2004 στο Ηνωμένο Βασίλειο, έπειτα από απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στη συνέχεια ανάλογο νόμο ψήφισε η Ισπανία το 2007 και ακολούθησαν 16 ακόμη χώρες.

Βασικά σημεία του νομοσχεδίου

Τα βασικά άρθρα 3 έως 6 του επίμαχου νομοσχεδίου έχουν ως εξής:

Άρθρο 3
Διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου – Προϋποθέσεις
1. Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα.
2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα.
3. Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου είναι το πρόσωπο που αιτείται τη διόρθωση να μην είναι έγγαμο.
4. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία.
Άρθρο 4
Διαδικασία
1. Η διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου γίνεται με δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 782 ΚΠολΔ. Στην αίτηση δηλώνονται το επιθυμητό φύλο, το κύριο όνομα που επιλέγεται και το προσαρμοσμένο σχετικά επώνυμο. Στην αίτηση επισυνάπτεται αντίγραφο της ληξιαρχικής πράξης γέννησης του προσώπου.
2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται αυτοπρόσωπη δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου. Η δήλωση γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο χωρίς δημοσιότητα. Η δικαστική απόφαση καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο που είχε συντάξει τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του προσώπου. Η καταχώριση της δικαστικής απόφασης περί διόρθωσης φύλου γίνεται με τρόπο που διασφαλίζει τη μυστικότητα της μεταβολής και της αρχικής ληξιαρχικής πράξης γέννησης έναντι όλων.
3. Με βάση τη νέα ληξιαρχική πράξη, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την έκδοση άλλων εγγράφων στα οποία αναγράφεται η ταυτότητα του προσώπου ή από τα οποία το πρόσωπο εξαρτά δικαιώματα, καθώς και για την καταχώριση σε μητρώα ή καταλόγους, όπως εκλογικούς, έχουν την υποχρέωση να εκδώσουν νέα έγγραφα ή να προβούν σε νέες καταχωρίσεις με διορθωμένο το καταχωρισμένο φύλο, το κύριο όνομα και το επώνυμο του προσώπου. Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης, στα νέα έγγραφα και καταχωρίσεις δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου.
4. Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις.
Άρθρο 5
Συνέπειες της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου
1. Από την καταχώρισή της στο Ληξιαρχείο η διόρθωση του φύλου του προσώπου ισχύει έναντι όλων. Δικαιώματα, υποχρεώσεις και κάθε είδους ευθύνη του προσώπου, που δημιουργήθηκαν πριν από τη διόρθωση του φύλου, εξακολουθούν να υφίστανται. Διατηρούνται επίσης οι αριθμοί φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και μητρώου κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ).
2. Αν το πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα.
Άρθρο 6
Μυστικότητα
1. Οι υπάλληλοι του Ληξιαρχείου, καθώς και όσοι άλλοι εμπλέκονται επαγγελματικά στη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου ή έλαβαν γνώση της τέλεσής της με την ευκαιρία της άσκησης των καθηκόντων τους, έχουν καθήκον εχεμύθειας. Στη δικαστική απόφαση της παρ. 1 του άρθρου 4 του παρόντος, στην αρχική ληξιαρχική πράξη γέννησης του προσώπου, καθώς και σε κάθε άλλο στοιχείο ή έγγραφο το οποίο τηρείται στο οικείο ληξιαρχείο, ή σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια υπηρεσία, από το οποίο προκύπτει η διόρθωση φύλου που μεσολάβησε, έχει πρόσβαση μόνο το ίδιο το πρόσωπο, καθώς και όσοι έχουν ειδική έγγραφη εξουσιοδότηση από αυτό. Πρόσβαση τρίτου στα στοιχεία αυτά επιτρέπεται μόνο εφόσον αυτός αποδεικνύει ειδικό έννομο συμφέρον μη δυνάμενο να ικανοποιηθεί διαφορετικά και κατόπιν άδειας που χορηγείται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2472/1997 για πρόσβαση σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
2. Αν το πρόσωπο που προέβη σε διόρθωση φύλου καταστεί δικαιοπρακτικά ανίκανο, πρόσβαση έχει ο δικαστικός συμπαραστάτης του