Η ΕΟΚΑ ή αλλιώς Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ήταν όπως φανερώνει και το όνομά της, μία ελληνοκυπριακή αντάρτικη οργάνωση, εθνικιστικών καταβολών. Έδρασε στην Κύπρο, την τετραετία 1955 – 1959. Ο στόχος και ταυτόχρονα και ο λόγος ύπαρξής της, ήταν η αυτοδιάθεση της Κύπρου που τότε ήταν υποδουλωμένη στους Βρετανούς και εν συνεχεία η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μολονότι φαίνεται πως εν γένει η δράση της ΕΟΚΑ προσανατολιζόταν γύρω από τον δηλωμένο σκοπό της, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι παράπλευρες δράσεις που ανέπτυξαν τα μέλη της καθώς και τα ίδια τα μέλη της ξεχωριστά.
Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ιδρύθηκε το 1955 από τον Γεώργιο Γρίβα, ο οποίος ήταν γνωστός και με το παρατσούκλι Διγενής. Ο Γρίβας είχε γεννηθεί στις 5 Ιουλίου 1897 στο χωριό Χρυσαλινιώτισσα κοντά στη Λευκωσία της Κύπρου. Η οικογένειά του ήταν εύπορη και μάλιστα σύμφωνα με ιστορικές πηγές, αγγλόφιλη. Αφού ολοκλήρωσε το σχολείο στην Κύπρο, σπούδασε κατόπιν στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα. Ο Γρίβας πήρε μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έζησε αρκετά χρόνια στην Ελλάδα, με την δράση του εκεί να είναι αντικείμενο διαμάχης και οπωσδήποτε, αμφιλεγόμενη. Ήταν γνωστό πως υπήρξε αρχηγός της αντικομμουνιστικής “Οργάνωσης Χ”. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως η ΕΟΚΑ ήταν μία οργάνωση αυστηρά συγκεντρωτική και προσωποπαγής, μιας και ο Γρίβας ήλεγχε τα πάντα. Η ιδεολογία του αρχηγού της ήταν κατάφωρη μέσα στους κόλπους της: Ο συντηρητισμός και ο αντικομμουνισμός ήταν έκδηλος, ενώ έντονο ήταν και το θρησκευτικό συναίσθημα και το αίσθημα περί ενότητας του έθνους.
Ο Γρίβας είχε χωρίσει σε 19 τομείς την Κύπρο και τον έλεγχό του κάθε τομέα την είχε ένας τομεάρχης, ο οποίος λογοδοτούσε αποκλειστικά και μόνο στο Γρίβα. Ο κύριος στόχος λοιπόν της οργάνωσης ήταν η αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και η ένωση με την Ελλάδα. Ο κύριος τρόπος δράσης της ΕΟΚΑ ήταν τα σαμποτάζ με ωρολογιακές βόμβες και νάρκες. Οι αντάρτες συνήθως κατέφευγαν σε ορεινά δάση μετά τις επιθέσεις τους, για να κρυφτούν. Η ΕΟΚΑ συχνά χρησιμοποιούσε ως μέσο επίτευξης των σκοπών της, την τρομοκράτηση του τοπικού πληθυσμού για να συνταχθεί έτσι μαζί της. Μεγάλη βαρύτητα είχε δώσει και στη νεολαία και ειδικότερα στους μαθητές, οι οποίοι με συχνές διαδηλώσεις και τη “μάχη της σημαίας” (μαθητές κατέβαζαν τη βρετανική σημαία από τα σχολεία) είχε καταφέρει να διατηρήσει τον βρετανικό στρατό στην ενδοχώρα και να τον αποτρέψει να ανέβει στα βουνά όπου κρύβονταν οι αντάρτες της οργάνωσης.
Η δράση της ΕΟΚΑ επίσημα ξεκίνησε τη νύχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου του 1955. Πραγματοποίησε μία σειρά από βομβιστικές επιθέσεις σε διάφορα κυβερνητικά, αστυνομικά και στρατιωτικά κτίρια κυρίως στις μεγάλες πόλεις της Κύπρου (Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό, Αμμόχωστο). Η ομάδα του τομεάρχη Μάρκου Δράκου είχε τη μεγαλύτερη επιτυχία στη Λευκωσία, αφού κατάφερε πλήγμα αξίας 150 χιλιάδων δολαρίων στον ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης. Στην Αμμόχωστο, ένας αντάρτης μέλος της ομάδας του Γρηγόρη Αυξεντίου, ο Μόδεστος Παντελή έχασε τη ζωή του από ηλεκτροπληξία, όταν προσπάθησε να βραχυκυκλώσει γραμμές υψηλής τάσης. Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια του αγώνα της, η ΕΟΚΑ είχε στοχοποιήσει όχι μόνο τους Βρετανούς αποικιοκράτες αλλά και τους Ελληνοκυπρίους συνεργάτες τους καθώς και τους Τουρκοκυπρίους της εθνικιστικής (επίσης) οργάνωσης Ταξίμ που επιζητούσε την ένωση της Κύπρου με την Τουρκία. Στο μικροσκόπιο της ΕΟΚΑ είχαν επίσης μπει και μέλη του κομμουνιστικού κόμματος ΑΚΕΛ, το οποίο πολλάκις είχε κατηγορηθεί για συνεργασία με τους Άγγλους.
Η ελληνική κυβέρνηση του Α. Παπάγου δεν είδε με καλό μάτι τη δράση της οργάνωσης αυτής, μιας και η Ελλάδα ήταν εξαρτημένη σε σημαντικό βαθμό από τη Μ. Βρετανία τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ο ίδιος ο Παπάγος είχε προσπαθήσει πολλές φορές να εμποδίσει τον Γρίβα από το να ξεκινήσει την εξέγερση αυτή και σε μία εκ των περιπτώσεων μάλιστα ζήτησε να συλληφθεί ο Γρίβας στη Ρόδο. Οι Βρετανοί σε μία από τις πολλές προσπάθειες που έκαναν για να αναχαιτίσουν τη δράση της οργάνωσης, συγκρότησαν αστυνομικό απόσπασμα από Τουρκοκυπρίους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της Βολκάν, μίας οργάνωσης ίδιου προσανατολισμού με την ΕΟΚΑ που επιζητούσε το αντίθετο από αυτήν: την ένωση της Κύπρου με την Τουρκία. Η οργάνωση το 1957, μετονομάστηκε σε T.M.T.
Το επόμενο κύμα επιθέσεων της ΕΟΚΑ εκδηλώθηκε στα μέσα Ιουνίου του 1955. Μέχρι τότε, με εντολή του Μακάριου, η οργάνωση είχε μείνει αδρανής. Στις 18 Ιουνίου του 1955, η ΕΟΚΑ επιτέθηκε σε αγγλικούς στόχους, σε χώρους αναψυχής των Βρετανών στρατιωτών, σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις κλπ. Οι Βρετανοί, σε μία προσπάθεια να αναχαιτίσουν τη δράση της, διόρισαν Γενικό Κυβερνήτη του νησιού, τον John Harding (1896 – 1989), ο οποίος κήρυξε την Κύπρο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε δρακόντεια μέτρα παντού. Μια άλλη παράμετρος που συνέτεινε στο φορτισμένο κλίμα του φθινοπώρου του 1955 ήταν η δίκη του Μιχαλάκη Καραολή και η καταδίκη του σε θάνατο, η οποία όταν έγινε γνωστή πυροδότησε μαθητικές διαδηλώσεις
Τον χειμώνα του 1955 προς 1956, διεξήχθησαν συνομιλίες για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος μεταξύ Μακαρίου και Harding αλλά όταν αυτές κατέρρευσαν, οι Βρετανοί αποφάσισαν να εξορίσουν τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες, ώστε να τον αποδυναμώσουν. Τότε ήταν που η ΕΟΚΑ ξεκίνησε τις πρώτες διακοινοτικές διαταραχές κάτι που το 1956 οδήγησε στη διαίρεση της Λευκωσίας (Πράσινη Γραμμή). Στους μήνες που ακολούθησαν, η ΕΟΚΑ κλιμάκωσε τις επιθέσεις της, αλλά ταυτόχρονα ξεκίνησε και η αμφισβήτηση προς το πρόσωπο του Γρίβα. Στις 14 Μαρτίου 1957 οι Άγγλοι απαγχονίζουν τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, κάνοντάς τον έτσι το νεαρότερο μέλος της ΕΟΚΑ που απαγχονίζεται. Οι ταραχές συνεχίστηκαν, αλλά πλέον η πρόοδος που είχαν σημειώσει οι Βρετανοί στον τομέα των πληροφοριών, είχαν αποδυναμώσει σημαντικά τον Γρίβα, ο οποίος κήρυξε εκεχειρία. Τον Οκτώβριο του 1957, ο Harding παραιτήθηκε από Κυβερνήτης της Κύπρου, έχοντας καταφέρει καίριο πλήγμα, χωρίς όμως να καταφέρει να την εξοντώσει πλήρως.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ έλαβε οριστικά τέλος, όταν Ελλάδα, Τουρκία και Μ. Βρετανία ήρθαν σε συμφωνία για το κυπριακό στην Ζυρίχη τον Φεβρουάριο του 1959. Αποφασίστηκε η ανεξαρτησία της Κύπρου, με βάση ένα σύνταγμα διακοινοτικού χαρακτήρα. Στις 9 Μαρτίου του 1959, ο Γρίβας με μια προκήρυξή του έθεσε τέρμα στον αγώνα της ΕΟΚΑ, αποδεχόμενος -με κάποια απογοήτευση -τις συμφωνίες. Μετά τη συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου και την ίδρυση του κράτους, πολλά μέλη της νεοϊδρυθείσας κυβέρνησης, υπήρξαν μέλη της ΕΟΚΑ. Μέλη της ΕΟΚΑ στελέχωσαν τη μυστική οργάνωση Ακρίτας, η οποία ιδρύθηκε με εντολή του Μακάριου. Μιας και η κάθε κοινότητα είχε διαφορετικούς στόχους, η κατάρρευση της κεντρικής διοίκησης δεν άργησε να έρθει.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Γρίβας αργότερα έφυγε από την Κύπρο και με τη συνδρομή της Χούντας των Αθηνών, ίδρυσε το 1971 την ΕΟΚΑ Β΄, η οποία είχε ως στόχο εκ νέου την Ένωση, μιας και ο Μακάριος (Πρόεδρος πλέον της Κύπρου) εγκατέλειψε την ιδέα αυτή υπέρ ενός ανεξάρτητου κράτους. Οι επιθέσεις της ΕΟΚΑ Β΄ αυτή τη φορά είχαν στόχο τον Μακάριο και το ΑΚΕΛ. Το 1974, συμμετείχαν μαζί με δυνάμεις του ελληνικού στρατού και της κυπριακής εθνοφρουράς στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, το οποίο με τη σειρά του ακολουθήθηκε από τον Αττίλα, που κόστισε τη διχοτόμηση της Κύπρου κάτι που καλά κρατεί μέχρι σήμερα.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών: ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
EOKA: ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ 1955 – 1959: Μύθοι, θρύλοι και αλήθειες: ανακτήθηκε από edon.org
Ο Απελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου: ανακτήθηκε από sansimera.gr
«Μάθατε πως πολεμούν οι Έλληνες θα μάθετε και πως πεθαίνουν»
Γρηγόρης Αυξεντίου
«Στην εσχάτην ανάγκην θα αγωνιστώ και θα πεθάνω σαν Έλληνας, αλλά ζωντανόν δεν θα με πιάσουν».
Γρηγόρης Αυξεντίου.
Σαν σήμερα ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου πολεμώντας μόνος, περικυκλωμένος από 60 Άγγλους ,έπεφτε νεκρός. Ήταν το τέλος ενός ανθρώπου που απέδειξε ότι ο ηρωϊσμός δεν είναι θεωρία ,λόγια και κραυγές, αλλά αποφάσεις και πράξεις.
Ήρθε στην Ελλάδα για να γίνει στρατιωτικός. Το 1949 απέτυχε στις εξετάσεις της Σχολής Ευελπίδων και γράφτηκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού και έλαβε κατάρτιση ανθυπολοχαγού.
Εκεί αφού αποφοίτησε, έκανε τη στρατιωτική του θητεία στον 1° λόχο του 613ου τάγματος πεζικού, στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα .
Τ
ελείωσε τη θητεία του στις 15/11/1952 και επέστρεψε στην Κύπρο, όπου άρχισε να εργάζεται στα κτήματα του πατέρα του σαν οδηγός, μεταφέροντας εργάτες από τη Λύση στην Αμμόχωστο. Εκείνη την περίοδο αρραβωνιάζεται.
Τον Ιανουάριο του 1955 μυήθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, με κύριο στόχο την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα) από τον Ανδρέα Αζίνα και είχε την πρώτη του επαφή με το Γρίβα στις 20/1/1955, που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. και μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Αντί του καθιερωμένου όρκου, ο Γεώργιος Γρίβας Διγενής δέχτηκε τον λόγο της στρατιωτικής τιμής του Αυξεντίου. Την άνοιξη του ιδίου χρόνου συμμετείχε στις επιθέσεις κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας και του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Λευκωσίας.
Μέσα στην Οργάνωση πήρε το κωδικό όνομα «Ζήδρος» (το αγωνιστικό του ψευδώνυμο παρέπεμπε στο Ζήδρο, το Δυτικομακεδόνα κλεφταρματολό επί Τουρκοκρατίας.), το οποίο και κράτησε μέχρι τον ηρωικό του θάνατο.
Ήταν ηγετική φυσιογνωμία και διέθετε οργανωτικές και στρατιωτικές αρετές. Ήταν ο μόνος από τους νεαρούς μαχητές που διέθετε στρατιωτική κατάρτιση.
Ο Αυξεντίου ήταν ο πρώτος τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή Αμμοχώστου και την 1η Απριλίου του 1955, πρώτη μέρα του αγώνα κατά των Άγγλων, επειδή ανακαλύφθηκε το αυτοκίνητο που χρησιμοποιούσε για την επιχείρηση ανατινάξεων στις πετρελαιοαποθήκες της αγγλικής βάσης Δεκέλειας, βγήκε στα βουνά και ηγήθηκε των επιθέσεων εναντίον αγγλικών στόχων στον τομέα του.
Ήταν ο υπ” αριθμόν ένα καταζητούμενος από τους Άγγλους, οι οποίοι τον επικήρυξαν αρχικά με 250 λίρες και στην συνέχεια, με το υπέρογκο για την εποχή, ποσό των 5.000 λιρών, επειδή ανατίναξε αγγλικές περιουσίες.
Κατέφυγε στην οροσειρά τού Πενταδάκτυλου, σε μια σπηλιά. Εκεί τον βρήκε ο βοσκός από τη Λάπηθο, γέρο Γιώργος Ζοππής και άρχισε να τον τροφοδοτεί, εκμεταλλευόμενος το επάγγελμά του που δικαιολογούσε την καθημερινή παρουσία του στο βουνό. Εκεί ο Αυξεντίου μαθαίνει στους αγωνιστές την χρήση των όπλων, καθώς και τεχνικές ανταρτοπόλεμου.
Η δράση του ήταν πλούσια τόσο στον Πενταδάκτυλο όσο και στο όρος Τρόοδος όπου κατέφυγε αργότερα. Κρυφά παντρεύτηκε και κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες την ως τότε μνηστή του Βασιλεία Παναγή, μια νύχτα στο μοναστήρι του Αχειροποιήτου στις 10/6/1955.
Στις 11 Δεκεμβρίου 1955 επέδειξε τις εξαίρετες στρατιωτικές του ικανότητες στην ιστορική μάχη των Σπηλιών, παρασύροντας δυο φάλαγγες των Άγγλων στρατιωτών, που ανηφόριζαν προς τα κρησφύγετα, να συγκρουστούν μεταξύ τους.
Το Πάσχα του 1956 βρίσκει τον ήρωα ν’ αναρρώνει στο ιστορικό (ιδρύθηκε το 1148) μοναστήρι του Μαχαιρά, μετά από εγχείρηση. Εκεί συνέβη και το πρωτοφανές της εμφάνισής του ενώπιον των διωκτών του, όταν πάνω από 100 Άγγλοι αξιωματικοί και στρατιώτες έζωσαν το μοναστήρι. Μεταμφιεσμένος σε καλόγερο, με γενειάδα και ράσο, ο Γρηγόρης Αυξεντίου παρουσιάστηκε και συστήθηκε στον Άγγλο επικεφαλής αξιωματικό ως ο «πάτερ-Xρύσανθος» και στην συνέχεια τους…κέρασε. Ο Διγενής τού ανέθεσε μαζί με τον τομέα Πιτσιλιάς και τα χωριά της Ορεινής – Μαχαιρά. Τον Ιούλιο του 1956 προστέθηκαν στον τομέα του και τα κρασοχώρια Λεμεσού.
Στις 31 Δεκεμβρίου του 1956, παραμονή Πρωτοχρονιάς, κυκλώνεται μαζί με τα παλικάρια του στο χωριό Ζωοπηγή και ακολουθεί σφοδρή σύγκρουση. Ο Αυξεντίου τραυματίζεται, αλλά διαφεύγει, αφήνει όμως νεκρό πίσω, τον συναγωνιστή του Μάκη Γεωργάλλα.
Την 1η Μαρτίου του 1957, οι Άγγλοι ξαναεισβάλλουν στο μοναστήρι του Μαχαιρά. Υποβάλουν σ’ εξαντλητική ανάκριση τον αγωγιάτη της Μονής και τον αναγκάζουν ν’ αποκαλύψει ότι ο Αυξεντίου έχει κατασκευάσει καταφύγιο-κρύπτη ένα χιλιόμετρο πιο κάτω.
Στις 3 Μαρτίου 1957, Άγγλοι στρατιώτες περικύκλωσαν το κρησφύγετό του κοντά στον Μαχαιρά.
Ο Γρηγόρης φώναξε τότε:
«Σύντροφοι, ο θεός να με βγάλει ψεύτη, προδοθήκαμε». «Αρχηγέ, μαζί σου και στον θάνατο» ψιθύρισαν όλοι. Δεν πρόλαβαν να τελειώσουν την κουβέντα τους και οι στρατιώτες έφθασαν στην είσοδο του κρησφύγετου. Φώναξαν στους άνδρες να παραδοθούν όμως καμία απάντηση.
Η μάχη κράτησε για ώρες. Στην ομάδα του ήταν οι Ανδρέας Στυλιανού, Αυγουστής Ευσταθίου, Αντώνης Παπαδόπουλος και Φειδίας Συμεωνίδης, τους οποίους, όμως, διέταξε να βγουν από το κρησφύγετο και να παραδοθούν για να σωθούν, ενώ αυτός έμεινε και πολέμησε μόνος επί 10 ώρες τους εχθρούς, τραυματισμένος από θραύσμα χειροβομβίδας. Ο ίδιος αποφασισμένος να μην πέσει ζωντανός στα χέρια των Άγγλων και αν χρειαστεί να θυσιαστεί τους είπε επί λέξη:
Μέχρι σήμερα μαθαίνατε πώς πολεμούν οι Έλληνες. Σήμερα θα μάθετε και πως πεθαίνουν.
Σε προτροπές τών Άγγλων να παραδοθεί είχε μόνο μία απάντηση να δώσει «Μολών Λαβέ». Αμέσως, τέσσερις στρατιώτες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο Αυξεντίου τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά. Οι τρεις Βρετανοί οπισθοχώρησαν έντρομοι, ο τέταρτος, ένας δεκανέας, έπεσε νεκρός.
Σύμφωνα με μαρτυρία του συμπολεμιστή του Αυγουστή Ευσταθίου, που μετά τη ρίψη χειροβομβίδας στο κρησφύγετο επέστρεψε, με υπόδειξη των Άγγλων, για να διακριβώσει αν ο Αυξεντίου ήταν ζωντανός και να τον πείσει να παραδοθεί.
Ο Αυγουστής προτίμησε να μείνει μαζί με τον αρχηγό του.
Ο Γρηγόρης φώναξε: «Τώρα είμαστε δύο. Ελάτε να μας πάρετε». Και η μάχη συνεχίστηκε ως το απόγευμα. Προσπάθειά τους ήταν να κρατήσουν τη μάχη μέχρι να νυχτώσει και επωφελούμενοι από το σκοτάδι να διαφύγουν.
Οι Άγγλοι στρατιώτες, που αντιλήφθηκαν τον σκοπό τους, περιέλουσαν το κρησφύγετο με βενζίνη, το πυρπόλησαν και έκαψαν ζωντανό τον Αυξεντίου, ενώ ο Αυγουστής Ευσταθίου, με βαριά εγκαύματα, επιχειρεί έξοδο και συλλαμβάνεται.
Οι εμπρηστικές βόμβες πετρελαίου, λαμπαδιάζουν τα πάντα. Έτσι, καιόμενος σαν λαμπάδα, έπεσε ο Γρηγόρης Αυξεντίου, άμορφη μάζα από καμένη σάρκα, πυροβολώντας ως το τέλος, Κυριακή 3 Μαρτίου 1957.
ΒΙΝΤΕΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
«Σήκω Ευαγόρα να μας πεις Ελληνική ιστορία»
Ευαγόρας Παλληκαρίδης
Ενός απ΄ τους νεαρότερους ήρωες, όταν σε ηλικία 17 ετών (γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου του 1938) εγκαταλείπει το σχολείο και εντάσσεται στην ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση, από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ), ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές.
Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε «οχλαγωγίες». Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Μια μέρα πριν τη δίκη, στις 5 Δεκεμβρίου του 1955, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα: «Παλιοί συμμαθηταί, αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ». Και ακολουθεί το συγκλονιστικό ποίημά του «Θα πάρω μιάν ανηφοριά», το οποίο τελειώνει με τους στίχους: «Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ εύρει εκεί».
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, μέλος της ΕΟΚΑ πιά, ο Ευαγόρας, μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.
Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου 1957. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:
– Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Εύχομαι να είμαι ο τελευταίος Κύπριος που θ’ αντικρίσει την αγχόνη. Ζήτω η Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα. Τίποτα άλλο.
Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα.
Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή.
Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του.
Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου.
Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη.
Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.
Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους.
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Συγκλονιστικό είναι το ποίημα, του Ροδίτη ποιητή Φώτη Βαρέλη, που μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας :
Εψές πουρνό μεσάνυχτα στης φυλακής τη μάντρα
μες στης κρεμάλας τη θελιά, σπαρτάραγε ο Βαγόρας.
Σπαρτάρησε, ξεψύχησε, δεν τ’ άκουσε κανένας.
Η μάνα του ήταν μακριά, ο κύρης του δεμένος,
οι νιοί συμμαθητάδες του μαύρο όνειρο δεν είδαν,
η νια που τον ορμήνευε δεν είχε νυχτοπούλι.
Εψές πουρνό μεσάνυχτα θάψαν τον Ευαγόρα.
Σήμερα Σάββατο ταχιά όλη η ζωή σαν πρώτα.
Ετούτος πάει στο μαγαζί, εκείνος πάει στον κάμπο,
ψηλώνει ο χτίστης εκκλησιά, πανί απλώνει ο ναύτης,
και στο σκολειόν ο μαθητής συλλογισμένος πάει.
Χτυπά κουδούνι, μπαίνουνε στην τάξη του ο καθένας.
Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,
μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.
– Παρόντες όλοι;
– Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.
– Παρόντες, λέει ο δάσκαλος. Και με φωνή που τρέμει:
– Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.
Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,
αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει
να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.
– Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα,
πάντα πρώτος,
στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,
συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,
και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.
Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ στα κλαμένα νιάτα,
που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,
έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο.
Όποιος δεν έχει κλάψει μ’ αυτό το ποίημα πρέπει να αρχίσει να ψάχνεται. Και όποιος, μετά από αυτό το ποίημα, δεν μπορεί να εξηγήσει αυτά που γίνονται και ενδεχομένως θα γίνουν στον Έβρο και στο Αιγαίο, καλά θα κάνει να καλέσει τον Βαγόρα να του μάθει Ελληνική ιστορία…
πηγή:https://www.dimokratianews.gr/
Η σχετική εγκύκλιος του Υπ. Παιδείας προς τα σχολεία για τον εορτασμό των 70χρόνων από την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα
ΘΕΜΑ: «Εκδηλώσεις για την 70η
επέτειο από την έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα
των Κυπρίων Αγωνιστών (1955-1959)»
Στο πλαίσιο του εορτασμού των 70 χρόνων από την έναρξη του
Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Κυπρίων Αγωνιστών (1955-1959) για την αποτίναξη του
βρετανικού αποικιοκρατικού ζυγού και τον καθορισμό της 1ης Απριλίου ως εθνικής επετείου
της Κυπριακής Δημοκρατίας, καλούνται οι σχολικές μονάδες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
της χώρας με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων/ουσών να αφιερώσουν δύο διδακτικές
ώρες του ωρολογίου προγράμματος την Τρίτη, 1η Απριλίου 2025, για την υλοποίηση
εκδηλώσεων (προβολές, αναφορές, ομιλίες) και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, με σκοπό
την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της μαθητικής κοινότητας για ένα σημαντικό
κεφάλαιο της Ιστορίας του Μείζονος Ελληνισμού.
Μέσα από τις δραστηριότητες αυτές, οι μαθητές και οι μαθήτριες των Γυμνασίων και
Λυκείων θα έχουν, επιπροσθέτως, την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με την κυπριακή
ιστορία και τον κυπριακό πολιτισμό και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με την εθνική
προσπάθεια για την απελευθέρωση της Κύπρου, μιας πανάρχαιας κοιτίδας του Ελληνισμού
που οδεύει μέσα στον χρόνο, διατηρώντας, σε πείσμα της γεωγραφίας, της ιστορίας και
όλων των επίδοξων κατακτητών ανά τους αιώνες, ανέπαφη και αναλλοίωτη την ταυτότητά
της στο πέρασμα του χρόνου.
Εσωτερική Διανομή:
1. Γραφείο Υπουργού
2. Γραφείο Γενικού Γραμματέα ΠΕ, ΔΕ & Ειδικής Αγωγής
3. Γραφείο Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων
4. Αυτοτελής Δ/νση Ιδιωτικής Εκπ/σης
5. Δ/νση Θρησκευτικής Εκπαίδευσης και Διαθρησκευτικών Σχέσεων
6. Δ/νση Π.Ο.Δ.Ε.Μ.Σ. Τμήμα Σπουδών, Προγραμμάτων, Οργάνωσης και Μαθητικών Θεμάτων
7. Δ/νση Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης
8. Δ/νση Επαγγελματικής Εκπ/σης
9. Αυτοτελές Τμήμα Πρότυπων και Πειραματικών
10. Δ/νση Σπουδών, Προγραμμάτων & Οργάνωσης Δ.Ε.
ΑΚΡΙΒΕΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ
Η ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΣΟΦΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚH
