Όλο το σχέδιο νόμου για την αυθαίρετη δόμηση μέσα σε 44 σελίδες | Κατεδαφίσεις σε 43 ημέρες – Έλεγχος ακόμη και με drones

Σε ασφυκτικό κλοιό επιδιώκει να θέσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας όσους έχτισαν χωρίς νόμιμες άδειες θεσμοθετώντας διαδικασίες-εξπρές στις κατεδαφίσεις αυθαιρέτων, με προτεραιότητα τα νέας γενιάς κτίσματα που «φύτρωσαν» τους τελευταίους μήνες.

Παρά το γεγονός ότι οι χρόνοι είναι ενδεικτικοί καθώς θα πρέπει να υπολογιστούν και οι προσφυγές όσων έχουν παρανομήσει, άρα και ο χρόνος στις δικαστικές αίθουσες, όπως επίσης και ο μηχανισμός των κατεδαφίσεων (οικονομικοί πόροι και υπεργολάβοι), στόχος του υπουργείου είναι να περιορίσει τις χρονοβόρες διαδικασίες που σήμερα φτάνουν σε κάποιες περιπτώσεις τα 5-10 χρόνια για να γκρεμιστεί ένα αυθαίρετο με πρωτόκολλο κατεδάφισης.

Με το νέο πλαίσιο οι χρόνοι αυτοί συρρικνώνονται. Υπολογίζεται ότι από τη στιγμή που θα εντοπιστεί ένα αυθαίρετο από τα κλιμάκια των ελεγκτών του ΥΠΕΝ έως και την κατεδάφιση θα μεσολαβούν συνολικά 43 ημέρες. Στον χρόνο αυτό περιλαμβάνονται οι δέκα ημέρες για να τεκμηριωθεί από τον ιδιώτη η νομιμότητα της κατασκευής ή της αλλαγής χρήσης, οι τρεις ημέρες για να εκδοθεί από τους επιθεωρητές Περιβάλλοντος το πρωτόκολλο κατεδάφισης και ο ένας μήνας που χρειάζεται στη συνέχεια για να ολοκληρωθεί η κατεδάφιση από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Υποδομών.

Οι ρυθμίσεις

Πρόκειται για μερικές από τις ρυθμίσεις οι οποίες περιλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που έρχεται άμεσα σε δημόσια διαβούλευση και με το οποίο η κυβέρνηση σκοπεύει να βάλει τέλος στην ανέγερση νέων αυθαιρέτων και να ελέγξει κάθε νέα οικοδομή με εξελιγμένα τεχνολογικά συστήματα που θα αξιοποιούν αεροφωτογραφίες και drones και θα στοχεύουν στην πάταξη της αυθαιρεσίας εν τη γενέσει της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ

Η Πολιτεία επιδιώκει να θέσει για πρώτη φορά όρια στην αυθαίρετη δόμηση, θέμα που συζητιέται σαν καραμέλα για δεκαετίες απ’ όλες τις κυβερνήσεις, δίχως όμως να συγκρατήσει το μαζικό κύμα όσων αυθαιρετούν. Το αποτέλεσμα είναι ότι μόνο τα τελευταία 13 χρόνια έχουν θεσπιστεί πέντε διαφορετικοί νόμοι (αυτός είναι ο έκτος) που είχαν πρωτίστως εισπρακτικό χαρακτήρα, εμπεδώνοντας στους πολίτες τη βεβαιότητα ότι κάθε αυθαίρετο -πλην ελαχίστων εξαιρέσεων- μπορεί να τακτοποιηθεί πληρώνοντας ένα πρόστιμο ανέγερσης και διατήρησης.

«Με τον νέο νόμο σταματάμε τη δυνατότητα της ανέγερσης ενός κτιρίου χωρίς άδεια σε περιοχές που πληρούν τις προϋποθέσεις για να χτίσεις με την πληρωμή ενός προστίμου και εκδίδοντας στη συνέχεια οικοδομική άδεια», αναφέρει παράγοντας του υπουργείου Περιβάλλοντος. Πρόκειται για μια πρακτική που εφαρμοζόταν συχνά στο παρελθόν από πολίτες που ήθελαν να περιορίσουν το κόστος αλλά και τον χρόνο έκδοσης της οικοδομικής άδειας (π.χ. ξενοδοχεία, καφετέριες κ.ά.) καταβάλλοντας ένα πρόστιμο και εκδίδοντας κατόπιν την οικοδομική άδεια.

bΕκτιμάται ότι αν και η πρακτική αυτή έχει ατονήσει δεν έχει εξαλειφθεί και ανοίγει παράθυρα νομιμοποίησης αυθαιρέτων. Οπως τονίζεται, με το νέο καθεστώς όποιος δεν έχει άδεια θα εντοπίζεται και έτσι θα περιοριστεί σημαντικά ο χρόνος ελέγχου. Κρίνεται σαφές ότι διαδικασίες της κατεδάφισης θα παίρνουν περισσότερο χρόνο, εφόσον οι πολίτες αποφασίσουν να κινηθούν με ένδικα μέσα εναντίον της απόφασης έκδοσης του πρωτοκόλλου κατεδάφισης. Σε αυτή την περίπτωση, το υπουργείο επιδιώκει από το στάδιο της αίτησης ακύρωσης έως την εκδίκαση της υπόθεσης να μεσολαβούν περί τους 4,5 μήνες.

Ο νέος μηχανισμός

Η Πολιτεία οργανώνει ένα νέο και πιο στοχευμένο πλαίσιο άμυνας για την αντιμετώπιση της αυθαιρεσίας και των διαχρονικών αγκυλώσεων και αφαιρεί αρμοδιότητες από τις πολεοδομίες και τις αποκεντρωμένες διοικήσεις, οι οποίες επιστρέφουν στην κεντρική κυβέρνηση.

Σε πρώτη φάση δημιουργείται μια νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα για τον εντοπισμό αυθαιρέτων που θα λειτουργήσει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ), η οποία θα αξιοποιεί τη χρήση δορυφορικών εικόνων και μη επανδρωμένων σκαφών (drones). Στόχος, όπως λέει στο «ΘΕΜΑ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, αρμόδιος για θέματα Χωροταξίας και Περιβάλλοντος Νίκος Ταγαράς, είναι το υπουργείο να έχει στα χέρια του όλα τα εργαλεία που θα του επιτρέψουν με τους ανθρώπινους πόρους που διαθέτει να κάνει στοχευμένους ελέγχους και να εντοπίζει με τον εξοπλισμό και το λογισμικό που θα χρησιμοποιήσει αν υπάρχει άδεια για ένα ακίνητο ή όχι, καθώς το σύστημα θα είναι πλήρως διασυνδεδεμένο με το ηλεκτρονικό σύστημα έκδοσης οικοδομικών αδειών (e-adeies).

Το σύστημα περιοδικής χαρτογράφησης και εντοπισμού κάθε νέου κτίσματος εντός και εκτός σχεδίου πόλεως θα αξιοποιεί αεροφωτογραφίες και λήψεις από drones με στόχο να ανανεώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να εντοπίζονται οι διαφορές και να ελέγχονται. Σε κάποιες μάλιστα κρίσιμες περιοχές όπου παρατηρείται έντονη δόμηση, όπως τα νησιά των Κυκλάδων, θα γίνονται έκτακτες και απρογραμμάτιστες λήψεις προκειμένου να αναλυθούν καλύτερα τα ευρήματα της περιοδικής χαρτογράφησης και να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα.

Ποιοι ελέγχουν

Τα ηνία των ελέγχων στο νέο νομοσχέδιο αναλαμβάνει το ΥΠΕΝ μέσω των επιθεωρητών Περιβάλλοντος και άλλων υπηρεσιών ενώ το έργο των κατεδαφίσεων μεταφέρεται στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, το οποίο μέχρι σήμερα είχαν ανεπιτυχώς οι αποκεντρωμένες διοικήσεις.

Για την καταπολέμηση των αυθαιρέτων συστήνεται Ενιαίο Σύστημα Καταγγελιών που θα επιτελέσει τον ρόλο μιας ψηφιακής δεξαμενής αυθαιρέτων για τον έλεγχο και τον εντοπισμό τους. Στο ενιαίο αυτό σύστημα θα υποβάλλονται μόνο επώνυμες καταγγελίες για αυθαίρετα με την πληρωμή παραβόλου 300 ευρώ προκειμένου να αποκλείονται αστήριχτα καρφώματα πολεοδομικών παραβάσεων. Το ποσό αυτό θα επιστρέφεται από τη στιγμή που η πληροφορία θα επαληθεύεται από τους ελεγκτές δόμησης, ενώ αν δεν ευσταθεί θα πηγαίνει υπέρ του δημόσιου ταμείου.

Το σύστημα αυτό, με βάση το προσχέδιο του νόμου, σχεδιάζεται να τεθεί για δύο μήνες σε δοκιμαστική λειτουργία ώστε αμέσως μετά να ξεκινήσει η πλήρης λειτουργία του. Αρμόδιες πηγές εκτιμούν, πάντως, ότι θα γίνει διαγωνιστική διαδικασία για την ανάδειξη του αναδόχου και θα απαιτήσει περίπου έναν χρόνο για να είναι σε πλήρη λειτουργία αξιοποιώντας πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οι καταγγελίες στο ηλεκτρονικό σύστημα θα υποβάλλονται είτε από τους πολίτες είτε από πληρεξούσιο δικηγόρο είτε από μηχανικό ηλεκτρονικά. Εναλλακτικά, σε περίπτωση κωλύματος θα μπορούν να υποβάλλονται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή με φυσικό τρόπο σε έγχαρτη μορφή.

Τα επεισόδια της Μυκόνου το περσινό καλοκαίρι, με τα αυθαίρετα κτίσματα στον χώρο της εστίασης, δίνουν τροφή στα νέα μέτρα. Οι νέες ρυθμίσεις προβλέπουν ότι στα κτίρια που αξιοποιούνται για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας και είναι πολεοδομικά παράνομα ή έχουν αλλάξει χρήση θα επιβάλλεται προσωρινή αφαίρεση της άδειας ή της έγκρισης λειτουργίας ή θα σφραγίζονται ο χώρος και ο εξοπλισμός στο σύνολο της δραστηριότητας όπου υπάρχουν αυθαιρεσίες. Αξιοσημείωτο είναι ότι η προσωρινή αφαίρεση της άδειας και η διακοπή στη λειτουργία μιας επιχείρησης θα προβλέπονται ανεξάρτητα από την άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής.

Ταυτόχρονα, με τις κυρώσεις που θα επιβάλλονται θα μπορεί να γίνει ακόμη και διακοπή ηλεκτροδότησης κατόπιν αιτήματος της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών προς τον ΔΕΔΔΗΕ προκειμένου να διασφαλιστεί η μη λειτουργία της εγκατάστασης.

Οι διατάξεις του νόμου θα επεκτείνονται με τσουχτερά πρόστιμα και σε όσους καθυστερούν να εκτελέσουν τα πρωτόκολλα κατεδάφισης. Με τις προβλέψεις του νομοθετικού σχεδίου, όσοι εμποδίζουν την εκτέλεση των πρωτοκόλλων κατεδάφισης θα απειλούνται με ποινή 50% του προστίμου ανέγερσης κάθε έτος. Το πρόστιμο θα υπολογίζεται από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας μέχρι την κατεδάφιση ή αντίστοιχα τη νομιμοποίηση των πολεοδομικών παραβάσεων. Σε περίπτωση μάλιστα άρνησης ιδιωτικών επιχειρήσεων (εργολάβοι) να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις κατεδάφισης θα επιβάλλεται πρόστιμο ύψους από 6.000 έως 10.000 ευρώ, ανάλογα με το βάρος της παράβασης για την οποία γίνεται η κατεδάφιση.

Ποια κτίσματα κατεδαφίζονται

Με το νέο πλαίσιο θα κατεδαφίζονται κατά απόλυτη προτεραιότητα όλα τα αυθαίρετα που δεν έχουν άδεια και κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου του 2024 ή με την ψήφιση του νόμου.

Ο σχεδιασμός προβλέπει επίσης ότι θα κατεδαφίζεται ένας αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με τον αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης του 2022, κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά. Ο νόμος δίνει τη δυνατότητα της προτεραιοποίησης κατά παρέκκλιση των προβλέψεων για αυθαίρετα για τα οποία συνεπάγεται σημαντική περιβαλλοντική ζημιά. Στο πλαίσιο αυτό, στον προϋπολογισμό του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών εγγράφεται από φέτος το επίμαχο κονδύλι για την κατεδάφιση όλων των αυθαιρέτων των δύο προηγούμενων ετών.

Τα πίσω – μπρος

Η Πολιτεία αναλαμβάνει δράση για να καθαρίσει το τοπίο από τα παράνομα κτίσματα, αλλά και από τα εμπόδια που βάζουν σε αιγιαλό και παραλία και στερούν ελεύθερο χώρο για τους πολίτες. Ο δρόμος των κατεδαφίσεων όμως δεν είναι στρωμένος με ρόδα. Μέχρι σήμερα οι εξαγγελίες του κράτους έχουν περάσει μέσα από συμπληγάδες, αφού ως επί το πλείστον οι επιχειρήσεις κατεδάφισης κατέληγαν σε φιάσκο, με τα συνεργεία των εργολάβων να οπισθοχωρούν υπό την πίεση των αντιδράσεων και της κοινωνικής οργής, με συμπαραστάτες υπουργούς και βουλευτές!

Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε πρόσφατα στην Ιεράπετρα. Το κύμα της αντίδρασης ανέστειλε στο παραλιακό μέτωπο τα προγραμματισμένα πρωτόκολλα κατεδάφισης για τον προσεχή Οκτώβριο, με τη λήξη της καλοκαιρινής σεζόν. Μεγάλο μέρος των αυθαίρετων κατασκευών αφορά καταπάτηση δημόσιας περιουσίας, με 50 πρωτόκολλα κατεδάφισης να είναι στον αιγιαλό! Στελέχη του τεχνικού κόσμου υποστηρίζουν ότι οι λίστες των αυθαιρέτων εμπλουτίστηκαν με μεγάλα αυθαίρετα που προστέθηκαν τα τελευταία χρόνια, ειδικά λόγω της ατιμωρησίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας και των lockdown. Υπενθυμίζεται ότι η Πολιτεία, λόγω του COVID, ανέστειλε την περίοδο 2021-2022 προγραμματισμένες κατεδαφίσεις στην Κρήτη, πλην δύο κραυγαλέων περιπτώσεων σε προστατευόμενες περιοχές.

Μετά την αναδίπλωση στην Ιεράπετρα, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης θα δώσει μάχη για κατεδαφίσεις σε περιοχές του Ηρακλείου, καθώς κάθε ημέρα καθυστέρησης αντιστοιχεί σε καταβολή αποζημίωσης 1.000 ευρώ στον εργολάβο. Υπολογίζεται ότι μόνο στην περιοχή της Κρήτης εκκρεμούν πάνω από 300 πρωτόκολλα κατεδάφισης.

Ακόμη, η Κτηματική Υπηρεσία έχει εκδώσει περισσότερα από 650 πρωτόκολλα κατεδάφισης αυθαιρέτων σε αιγιαλούς και παραλίες της Ρόδου. Τον Φεβρουάριο ξεκίνησε στο νησί εργολαβία που εκκρεμούσε από το 2021 για κατεδάφιση αυθαιρέτων σε αιγιαλό, παραλία, δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις με σκοπό την κατεδάφιση 219 κτισμάτων.

Πρόστιμα

Το σχέδιο του ΥΠΕΝ δείχνει επιείκεια στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων σε περίπτωση συμμόρφωσης, καθώς προβλέπει τη διαγραφή του 50% του προστίμου ανέγερσης χωρίς να επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις που προβλέπουν οι νομοθετικές διατάξεις. Εφόσον πρόκειται για μερική συμμόρφωση, θα διαγράφεται μεν το 50% του προστίμου ανέγερσης, αλλά θα επιβάλλονται όλες οι προβλεπόμενες εκ του νόμου κυρώσεις.

Τι θα πληρώνω αν το νομιμοποιήσω

Κίνητρο παρέχεται στους παρανομούντες εφόσον αποφασίσουν να κατεδαφίσουν με ίδια μέσα αυθαίρετα κτίσματα και το δηλώσουν εντός προθεσμίας 30 ημερών από την έκθεση αυτοψίας. Στην περίπτωση αυτή τα πρόστιμα ανέγερσης μειώνονται κατά 35% αν η κατεδάφιση πραγματοποιηθεί εντός εξαμήνου από την τοιχοκόλληση της έκθεσης αυτοψίας, κατά 30% μετά την παρέλευση έτους και κατά 20% σε κάθε άλλη περίπτωση. Οι προβλέψεις αυτές δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις αυθαιρέτων που είναι μέσα σε δάση, δασικές εκτάσεις, αιγιαλό, παραλία κ.α. Εφόσον ο ιδιοκτήτης προβεί στη νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατασκευών, θα επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 50% του προστίμου ανέγερσης, από 20% που προέβλεπε ο προηγούμενος νόμος. Σε κτίρια που διαθέτουν οικοδομική άδεια, λειτουργούν βιομηχανικές και βιοτεχνικές χρήσεις και έχει συντελεστεί υπέρβαση καθ’ ύψος μέχρι 2 μέτρα θα επιβάλλεται πρόστιμο ίσο με το 30% του προστίμου ανέγερσης, από 10% που ήταν στο προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.

Ασκηση προσφυγών

Οι πολίτες θα μπορούν να στραφούν κατά της έκθεσης αυτοψίας που εντοπίζει ένα αυθαίρετο καταθέτοντας προσφυγή στο Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων εντός δέκα ημερών από την τοιχοκόλληση της σχετικής έκθεσης στο ακίνητο. Δυνατότητα προσφυγής δεν θα δίνεται αν κατά τον έλεγχο διαπιστωθεί ότι εκτελούνται οικοδομικές εργασίες και δεν υπάρχει έγκυρη πινακίδα του έργου, αν πρόκειται για αυθαίρετα σε δάση, δημόσια κτήματα, αιγιαλό, ζώνη παραλίας, Α’ Ζώνη αρχαιολογικού χώρου, ιστορικό τόπο, παραδοσιακό οικισμό κ.λπ. Η προσφυγή θα πρέπει να συνοδεύεται από αποδεικτικό καταβολής παραβόλου υπέρ του Πράσινου Ταμείου, και συγκεκριμένα: 200 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας έως και 30 τ.μ., 500 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας έως και 80 τ.μ. και 1.000 ευρώ για παραβάσεις επιφάνειας άνω των 80 τ.μ. Το παράβολο θα επιστρέφεται σε περίπτωση που η προσφυγή γίνει δεκτή, εν όλω ή εν μέρει. Αν υπάρχει απόρριψη ή παρέλευση άπρακτης προθεσμίας για την άσκησή της, η έκθεση αυτοψίας θα καθίσταται οριστική.

Πληρωμή με δόσεις

Τα πρόστιμα ανέγερσης των αυθαιρέτων θα καταβάλλονται σε 30 ισόποσες μηνιαίες δόσεις και τα πρόστιμα μη έγκαιρης κατεδάφισης σε 12 μηνιαίες δόσεις. Αν το οφειλόμενο πρόστιμο εξοφληθεί ολόκληρο εντός του πρώτου μήνα από τη βεβαίωση του προστίμου στην αρμόδια οικονομική υπηρεσία, θα παρέχεται έκπτωση 30%. Τα επιβαλλόμενα πρόστιμα θα αποδίδονται κατά 75% στο Πράσινο Ταμείο για δράσεις ελέγχου και καταστολής της αυθαίρετης δόμησης, καθώς και περιβαλλοντικού ισοζυγίου και κατά 25% στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για τη διενέργεια των κατεδαφίσεων.

Ποινικές κυρώσεις

Το νομοθετικό πλαίσιο συνεχίζει να μνημονεύει κυρώσεις, και μάλιστα εξοντωτικές, σε ιδιοκτήτες, εργολάβους και μηχανικούς που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου. Ολοι τους θα τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 12.600 έως και 54.000 ευρώ. Παρόμοιες ποινές υπήρχαν και στον παλιότερο νόμο (4495/2017), χωρίς επί της ουσίας να αποτελέσουν ανασταλτικό παράγοντα για την αποτροπή νέων αυθαιρέτων.

Συνοδεία ασφάλειας

Στα μέλη των κλιμακίων που διενεργούν ελέγχους και αυτοψίες δίνεται η δυνατότητα για την παροχή αστυνομικής δύναμης ύστερα από αίτημα των ίδιων ή της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών. Τα μέτρα προστασίας αφορούν στη φύλαξη των ίδιων με προσωπικό της Αστυνομίας, στην παρουσία προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ. στο αυθαίρετο κατά τη διάρκεια της διενεργούμενης αυτοψίας, στην έκδοση ανώνυμων εντολών ελέγχου, αλλά και στην τοιχοκόλληση των εκθέσεων αυτοψίας και πρωτοκόλλων κατεδάφισης.