Αποκαταστάθηκε στην αρχική της μορφή, η κατοικία του Λάμπρου Τζαβέλα στο Σούλι – Τι λέει στο protothema.gr o απόγονος 8ης γενεάς του θρυλικού οπλαρχηγού
Η προσπάθεια αποκατάστασης της ιστορικής οικίας στην αρχική της μορφή, ξεκίνησε το 1985 με πρωτοβουλία του κ.Λάμπρου Τζαβέλα, Ταξ/χου ε.α. και 7ου κατά σειρά απoγόνου του Λάμπρου Τζαβέλλα, που φέρει και τ΄ όνομά του. Από τότε ο ίδιος είχε βάλει στόχο να «καπνίσει» και πάλι καμινάδα σπιτιού στο Σούλι, «σπάζοντας» την κατάρα του Αλή Πασά. «Πρόκειται για μία επιθυμία που είχε ο πατέρας μου από μικρός στην ψυχή του. Από τότε που ο παππούς του Στρατηγός Λάμπρος Τζαβέλλας, ήρωας των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913 του διηγείτο στην Ναύπακτο τα κατορθώματα των προπαππούδων μας στο Σούλι. Του είχε πει τότε πως πρέπει το Τζαβελλαίικο όταν μπορέσουμε να το ξαναφτιάξουμε ενάντια στην κατάρα του Αλή πασά που όταν πήρε το Σούλι το 1803 είπε να μην ξανακαπνίσει ποτέ Σουλιώτικο τζάκι» λέει στο protothema.gr ο κ. Κωνσταντίνος Τζαβέλας, γιος του κ. Λάμπρου Τζαβέλα και απόγονος 8ης γενεάς του θρυλικού Σουλιώτη, συμπληρώνοντας: «Τα χρόνια πέρασαν από τότε και ήρθε το 1985 το πλήρωμα του χρόνου όπου ένα Καπεταναίικο Σουλιώτικο σπίτι, θα άρχιζε και πάλι να ανασηκώνεται και να ζωντανεύει».
Η πορεία αποκατάστασης
Η προσπάθεια αποκατάστασης της ιστορικής οικίας δεν ήταν εύκολη διαδικασία, αφού όλες οι παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν μετά τις σχετικές άδειες και υποδείξεις της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας, μια και ο ιστορικός χώρος του Σουλίου είναι προστατευόμενος. Όλα τα έξοδα αναστήλωσης καλύφθηκαν από την οικογένεια Τζαβέλα, χωρίς καμία οικονομική υποστήριξη απ’ οπουδήποτε όλα αυτά τα χρόνια.
«Πρώτη μας κίνηση ήταν η διάνοιξη του δρόμου το 1987 μέχρι το σπίτι διότι ήταν αδύνατη η μεταφορά των βαρέων υλικών για την επισκευή του σπιτιού. Όταν ξεκινήσαμε η οικία ήταν ερειπωμένη με την ΝΔ του πλευρά να έχει καταρρεύσει. Με την πρώτη παρέμβασή μας έγινε η αποκατάσταση όλης της ΝΔ πλευράς του σπιτιού. Η τοίχοι σηκώθηκαν πιο ψηλά σε όλο το οίκημα κι ευθυγραμμίστηκαν, ώστε να είναι έτοιμοι για να δεχτούν την στέγη. Ενισχύθηκαν περιμετρικά με οπλισμένο δοκάρι από σκυρόδεμα που ήταν ορατό μόνο από μέσα. Αποκαταστάθηκαν και στερεώθηκαν και πολλά άλλα σημεία τοιχοποιίας που ήταν έτοιμα να καταρρεύσουν. Καθαρίστηκαν τα κάτω δωμάτια ώστε να είναι έτοιμα για να στρωθεί αργότερα πέτρα. Ακολούθησε η αποκατάσταση της παλαιάς πετρόχτιστης μάντρας του βόρειου μέρους του περιβόλου της Οικίας» λέει ο κ.Τζαβέλας.
Μετά το 2008 ακολούθησε η κατασκευή της στέγης, πάντα με τις υποδείξεις της αρχαιολογικής υπηρεσίας και η εσωτερική αρμολόγηση του κτιρίου με ειδικά υλικά και στους τέσσερις χώρους, ενισχύοντας ταυτόχρονα το κτίριο λόγω του βάρους της στέγης. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησα εργασίες αποκατάστασης καθαρισμών και αποψίλωσης του περιβάλλοντα χώρου και η τοποθέτηση ιστού σημαίας στον χώρο των προτομών.
Η τελική φάση αποκατάστασης των εσωτερικών χώρων, προκειμένου η ιστορική οικία των Τζαβελλαίων να είναι λειτουργική, έγινε το 2020 με την κατασκευή των τζακιών, των ξύλινων παραδοσιακών κουφωμάτων και πατωμάτων, την στρώση πλακών, τις ηλεκτρολογικές και υδραυλικές εγκαταστάσεις.
«Ξανακάπνισε» σπίτι στο Σούλι
Τελικά στις 21 Μάϊου 2021 «ξανακάπνισε» σπίτι στο Σούλι, με τον κ.Λάμπρο Τζαβέλα ν’ ανάβει την φλόγα στο τζάκι του αποκατεστημένου σπιτιού, «σπάζοντας» την κατάρα του 1803 από τον Αλή Πασά. «Ανήμερα του Αγίου Κωνσταντίνου, αξιωθήκαμε με μερικούς φίλους, που τους ευχαριστούμε πολύ για την παρουσία τους, να κάνουμε το πρώτο τάμα πραγματικότητα πού ήταν το άναμμα του τζακιού ενάντια στην κατάρα του Αλή Πασά. Ο πατέρας μου γεμάτος συγκίνηση έβαλε φωτιά και κάπνισε την καμινάδα αγαλλιάζοντας τις ψυχές όλων των προγόνων μας Σουλιωτών» λέει ο κ.Τζαβέλας.
Σπίτι – μουσείο
Την Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021 ανοίγει κ’ επίσημα τις πόρτες του η κατοικία του θρυλικού καπετάνιου, όπου και θα επιστρέψουν μόνιμα τα ιστορικά κειμήλια δύο Σουλιώτικων οικογενειών στην πατρογονική τους γη. Του Λάμπρου Τζαβέλα και του Κίτσου Μπότσαρη, τα οποία θα εκτίθενται σε χώρους της κατοικίας που θα λειτουργήσει και ως ιστορικό μουσείο. Στις 11:00 πρωί θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια από την οικογένεια Τζαβέλα.
«Στο ταξίδι αυτό του χρέους που η οικογένειά μας ξεκίνησε πριν από 36 χρόνια, έχει δώσει πάνω από όλα την ψυχή της και θα συνεχίσει μέχρι να ολοκληρωθεί το Τζαβελλαίικο και να αποτελέσει θαυμαστό μνημείο του Σουλίου και πόλο έλξης για τον κάθε ταξιδευτή στην περιοχή. Στην Οικία Τζαβελλαίων κάθε χρόνο θα εκτίθενται τα κειμήλια της οικογενείας μας και θα συμμετέχει σε εορταστικά δρώμενα και εκδηλώσεις με σκοπό την ανάδειξη και την αποκατάσταση του ευρύτερου Ιστορικού χώρου του Σουλίου» επισημαίνει ο κ.Κωνσταντίνος Τζαβέλλας. απόγονος 8ης γενεάς του Καπετάν Λάμπρου Τζαβέλλα.
Ο θρυλικός Λάμπρος Τζαβέλας
Ο Λάμπρος Τζαβέλας (Σούλι, 1745 – 1795) ήταν αρχηγός της φάρας (πατριάς) των Τζαβελαίων, Ελληνικής οικογένειας από το Σούλι του νομού Θεσπρωτίας. Η δράση του μαρτυρείται από το 1789. Σε έγγραφο που υπάρχει από εκείνη την εποχή, φαίνεται πως ο Τζαβέλας δίνει την υπόσχεση να επιτεθεί στους Τούρκους και τους Τουρκαλβανούς της Στερεάς Ελλάδας. Ανάλογη υπόσχεση δίνουν κι οι Νικόλαος Ζέρβας και Γεώργιος Μπότσαρης.
Μετά το τέλος του Ρωσοτουρκικού Πολέμου το 1792, ο Αλή Πασάς, με σχέδιο την εδραίωση της κυριαρχίας του στην ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και τη Βαλκανική, στράφηκε εναντίον των κλεφτών και των αρματολών. Μακρόχρονες προσπάθειες έκανε δε, μέχρι να καθυποτάξει τους Σουλιώτες. Αποπειράθηκε να το επιτύχει με δόλο. Μετά τον Ιανουάριο του 1792, ζήτησε την βοήθειά τους με την πρόφαση να καθαρίσει το Δέλβινο και το Αργυρόκαστρο από τους ατάκτους. Ο Λάμπρος Τζαβέλας, ο γιος του Φώτος κι άλλοι 70 Σουλιώτες στάλθηκαν. Μόλις κατέφθασαν, ο Αλή Πασάς τους συνέλαβε κι απείλησε ότι θα εκτελέσει τον Φώτο, εκτός εάν γυρνούσε στο Σούλι κι έπειθαν τους κατοίκους να φύγουν.
Ο Λάμπρος γυρνώντας στην πατρίδα του, αποφάσισε μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες να μην παραδοθούν. Απέστειλε μάλιστα στον Αλήτο εξής γράμμα: «Αλή Πασά, χαίρομαι όπου εγέλασα ένα δόλιον. Είμαι εδώ να διαφεντεύσω την πατρίδα μου εναντίον εις ένα κλέπτην. Ο υιός μου θέλει αποθάνει, εγώ όμως απελπίστως θέλω τον εκδικήσει πριν αποθάνω».
Ο μουσουλμάνος άρχοντας επιτέθηκε στο Σούλι με 10.000 Τούρκους κι Αλβανούς τον Ιούλιο του 1792. Στη μάχη της Κιάφας, οι Τουρκαλβανοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν αφήνοντάς χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Δυστυχώς, όμως, στην μάχη αυτή, τραυματίστηκε κι ο Λάμπρος. Πέθανε, τελικώς, τρία χρόνια αργότερα.
Μετά την ήττα του, ο Αλής ζήτησε διαπραγματεύσεις με τους Σουλιώτες. Το αποτέλεσμα των συζητήσεων ήταν η απελευθέρωση των ομήρων και του Φώτου κι η απομάκρυνση των Τουρκαλβανών από τα χωριά της Θεσπρωτίας που σκόρπισαν τον τρόμο και τον θάνατο σε αρκετά χωριά ακόμη, πριν υποχωρήσουν.
