Αν υπάρχει ένα σημείο στην Ελλάδα που μπορεί να δώσει σεισμούς 8 Ρίχτερ ή ακόμα και μεγαλύτερο είναι στα νοτιοδυτικά παράλια της Κρήτης και της Γαύδου. Πρόκειται για το τόξο που η αφρικανική πλάκα χάνεται κάτω από την ευρασιατική πλάκα την οποία και ανυψώνει στο βάθος των αιώνων. Ακόμα και σήμερα σεισμολόγοι, γεωφυσικοί, γεωλόγοι μελετούν τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία και κάνουν ειδικές μελέτες στις τεκτονικές πλάκες βρίσκοντας διαρκώς νέα στοιχεία. Το σίγουρο είναι πως συμφωνούν στην εκτίμηση πως οι δύο μέγα σεισμοί του 365μ.Χ. και του 1.3030 κυριολεκτικά «τσαλάκωσαν» τον πυθμένα της Μεσογείου, ανύψωσαν μέχρι και 9 μέτρα το δυτικό κομμάτι της Κρήτης και προκάλεσαν τσουνάμι που ισοπέδωσε τα παράλια της Αιγύπτου, της Τυνησίας αλλά και άλλων χωρών της Μεσογείου.
Ο σεισμός του 365μ.Χ ήταν ο ισχυρότερος της Μεσογείου
Ο πρώτος σεισμός στην Κρήτη το 365 μ.Χ. έλαβε χώρα κατά την ανατολή του ηλίου στις 21 Ιουλίου 365 με επίκεντρο κοντά στις ακτές της δυτικής Κρήτης. Ο σεισμός υπολογίζεται ότι είχε μέγεθος μεγαλύτερο από 8 Ρίχτερ. Υπολογίζεται μεταξύ 8,3 και 8,7 Ρίχτερ, γεγονός που τον κατατάσσει ως τον ισχυρότερο σεισμό που έχει καταγραφεί στη Μεσόγειο.
Ρήγμα από τα Φαλάσαρνα στα Σφακιά
Πρόσφατη μελέτη Ελβετών, Γερμανών και Αμερικανών επιστημόνων που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Γεωφυσικής τοποθετεί το επίκεντρο του σεισμού δυτικά της Γαύδου, στο σημείο βύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από το φλοιό του Αιγαίου, ενώ άλλες εκτιμήσεις Ελλήνων γεωλόγων τοποθετούν το ρήγμα του καταστροφικού σεισμού από το ρήγμα της Φαλάσαρνας έως τη ρηξιγενή ζώνη των Σφακίων, που θα μπορούσε να έχει δώσει τέτοια μεγέθη σεισμών.
Τσουνάμι ισοπέδωσε Αλεξάνδρεια και μπήκε στο Δέλτα του Νείλου
Ο σεισμός προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στην κεντρική και νότια Ελλάδα, στη Λιβύη, στη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο. Σχεδόν όλες οι πόλεις της Κρήτης καταστράφηκαν από τον σεισμό. Τον σεισμό ακολούθησε ένα τσουνάμι που προξένησε καταστροφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στο Δέλτα του Νείλου και την Αλεξάνδρεια, όπου σκότωσε χιλιάδες και έφτασε σχεδόν 3 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα. Επίσης, προκάλεσε την ανύψωση της δυτικής Κρήτης μέχρι και 9 μέτρα. Ο σεισμός είχε μεγάλο αντίκτυυπο στους ανθρώπους στο τέλος της αρχαιότητας και αναφέρεται από μεγάλο αριθμό έργων διαφόρων συγγραφέων.
Μαρκελλίνος: Τα πλοία ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών
Ο Ρωμαίος ιστορικός Αμμιανός Μαρκελλίνος έγραψε για τις επιπτώσεις που είχε ο σεισμός της Κρήτης στην Αλεξάνδρεια: «Λίγο μετά το πρώτο φως της αυγής, αφού προηγήθηκαν βροντές και αστραπές, ολόκληρη η γη συνταράχθηκε. Η θάλασσα αποσύρθηκε και τα νερά της τραβήχτηκαν σε τέτοια έκταση ώστε ο βυθός της αποκαλύφθηκε. Μπορούσε, έτσι, κανείς να δει χωμένα βαθιά στη λάσπη πολλά θαλάσσια όντα και πολλές οροσειρές και κοιλάδες που, ενώ ήταν πάντοτε σκεπασμένες με νερό, έγιναν ορατές, καθώς έπεφταν πάνω τους για πρώτη φορά οι ακτίνες του ήλιου. Πολλά πλοία εξώκειλαν και πολλοί άνθρωποι περιπλανιόνταν στα λίγα νερά που έμειναν μαζεύοντας ψάρια και άλλα θαλάσσια όντα, αλλά τα θαλάσσια κύματα επανήλθαν υπερυψωμένα και όρμησαν πάνω στα αβαθή νερά, στα νησιά και σε εκτεταμένες στεριές ισοπεδώνοντας πολλά κτίρια ή οτιδήποτε συναντούσαν στον δρόμο τους. Τεράστιες ποσότητες νερού φόνευσαν, κατά την επιστροφή τους, πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Όταν η μανία των νερών κόπασε, φάνηκαν κατεστραμμένα πλοία και πτώματα ναυαγών. Μερικά μεγάλα πλοία είχαν εκσφενδονιστεί από το κύμα στις στέγες σπιτιών, όπως συνέβη στην Αλεξάνδρεια, και άλλα σε απόσταση μέχρι δύο μίλια μέσα στην ξηρά».
Κάθε 5.000 χρόνια
Η πλάκα της Ανατολίας σπρώχνει την πλάκα του Αιγαίου προς τα νοτιοδυτικά με ταχύτητα 3 εκατοστών το χρόνο ως προς την Ευρασιατική πλάκα, ενώ η Αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την πλάκα του Αιγαίου με ρυθμό 4 εκατοστών το χρόνο στην Ελληνική Τάφρο, νότιας της Κρήτης.
Αν ο σεισμός ήταν αποτέλεσμα της βύθισης της πλάκας της Αφρικής κάτω από την πλάκα του Αιγαίου, τότε οφείλεται σε ένα ρήγμα μήκους 160 χιλιομέτρων το οποίο ολίσθησε κατά μέσο όρο περίπου 9 μέτρα.
Ένας τέτοιος σεισμός δεν έχει επαναληφθεί από τότε πιθανόν επειδή οι δύο πλάκες είναι σε μεγάλο βαθμό αποσυζευγμένες και η σχετική τους κίνηση γίνεται χωρίς την πρόκληση σεισμών στο 90% της έκτασής τους σύμφωνα με στοιχεία των τελευταίων 100 ετών.
Ήταν ασυνήθιστα σφοδρός
Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, το σεισμογόνο ρήγμα του σεισμού του 365μ.Χ είναι ένα ρήγμα μήκους 100 χιλιόμετρων ανάμεσα στην Ελληνική Τάφρο και τις ακτές της Κρήτης, το οποίο ολίσθησε περίπου 20 μέτρα σχεδόν σε όλο του το μήκος. Υπολογίζεται ότι στο ρήγμα συσσωρεύεται αρκετή τάση για να δημιουργήσει ένα τέτοιο σεισμό περίπου κάθε 5.000 χρόνια, αν και κανένα άλλο γεγονός συγκρίσιμης σφοδρότητας δεν έλαβε χώρα στην ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 14.000 χρόνια, υποδηλώνοντας πως ο συγκεκριμένος σεισμός ήταν ασυνήθιστα σφοδρός.
Μεγάλο τσουνάμι 12 μέτρων
Τέτοια ρήγματα υπάρχουν και σε άλλα σημεία της ζώνης καταβύθισης, ένα τέτοιο ρήγμα θεωρείται ότι προκάλεσε το μεγάλο σεισμό του 1303, ο οποίος προξένησε επίσης ένα μεγάλο τσουνάμι. Ο σεισμός προκάλεσε τσουνάμι το οποίο προξένησε πολλές καταστροφές σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στην Κρήτη και το δέλτα του Νείλου. Στη νοτιοδυτική Κρήτη τα κύματα από τον σεισμό υπολογίζεται ότι είχαν ύψος 12 μέτρων. Το ύψος των κυμάτων ήταν μεγάλο και στο δέλτα του Νείλου, όπου υπολογίζεται ότι στην Αλεξάνδρεια έφτασε τα 9,5 μέτρα.
«Η ημέρα του τρόμου»
Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου τα νερά αρχικά υποχώρησαν και έτσι κάτοικοι της πόλης πήγαν να μαζέψουν ψάρια. Τα νερά επέστρεψαν με τόσο μεγάλη ορμή ώστε μετέφεραν μεγάλα πλοία στις οροφές σπιτιών, ενώ άλλα πλοία βρέθηκαν σχεδόν τρία χιλιόμετρα στην ενδοχώρα. Η καταστροφή που προκλήθηκε στην Αλεξάνδρεια ήταν τέτοια, ώστε η ημερομηνία του σεισμού αναφερόταν μέχρι τα τέλη του 6-ου αιώνα ως η «ημέρα του τρόμου».
Η καταστροφή του Ηρακλείου
Ο δεύτερος μεγάλος σεισμός που καταγράφηκε στην Κρήτη ήταν το 1303 την αυγή της 8ης Αυγούστου. Είχε εκτιμώμενο μέγεθος περίπου 8 Ρίχτερ και προκάλεσε μεγάλο τσουνάμι που προκάλεσε σοβαρές ζημιές και απώλειες ζωών στην Κρήτη και στην Αλεξάνδρεια. Ο σεισμός και το τσουνάμι καταγράφονται ως έχοντα καταστροφικές επιπτώσεις στο Ηράκλειο της Κρήτης. Λεπτομερείς πληροφορίες διατίθενται από αναφορές εκπροσώπων του Ηρακλείου (τότε λέγονταν Κάντια ή Χάνδακας) προς την ενετική διοίκηση, γραμμένες την ημέρα του σεισμού και είκοσι ημέρες αργότερα. Περιγράφουν την έκταση των ζημιών στα κύρια δημόσια κτίρια του Χάνδακα και κάστρα σε ολόκληρο το νησί. Οι εκθέσεις αναφέρουν επίσης ότι τα περισσότερα θύματα ήταν γυναίκες και παιδιά, χωρίς να δίνουν αριθμούς.
Ζημιές στο κάλυμμα της Μεγάλης Πυραμίδας
Υπήρξαν επίσης μαζικές πλημμύρες στην Αλεξάνδρεια. Πολλά πλοία καταστράφηκαν, μερικά από αυτά έφτασαν τα 3 χιλιόμετρα ενδοχώρα. Η πόλη λιμάνι της Άκρα, στις ακτές της Λεβαντίνης, επηρεάστηκε επίσης, κτίρια καταστράφηκαν και οι άνθρωποι πέθαναν. Στην Αίγυπτο ο σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο Κάιρο, αποσυναρμολογώντας μεγάλο μέρος καλύμματος από λευκό ασβεστόλιθο της Μεγάλης Πυραμίδας και πτώση μιναρέδων σε πολλά τζαμιά. Στην Αλεξάνδρεια τα τείχη της πόλης καταστράφηκαν κυρίως και ο Φάρος της Αλεξάνδρειας υπέστη σοβαρές ζημιές.
Το τόξο μεταξύ Κρήτης και Ρόδου
Αν και η ακριβής τοποθεσία του επίκεντρου είναι αβέβαιη, είναι γενικά αποδεκτό ότι ο σεισμός διέρρηξε το ανατολικό τμήμα του ελληνικού τόξου μεταξύ Κρήτης και Ρόδου. Ο σεισμός προκάλεσε ζημιές σε μεγάλη έκταση, συμπεριλαμβανομένων της Κρήτης, της Πελοποννήσου, της Ρόδου, του Καΐρου, της Άκρας, της Δαμασκού, της Αντιόχειας και της Κύπρου και έγινε αισθητή τόσο μακριά όσο η Κωνσταντινούπολη, 1.000 χιλιόμετρα και πιθανώς την Τύνιδα (1.500 χιλιόμετρα). Το ακριβές μέγεθος είναι άγνωστο, αλλά εκτιμάται ότι ήταν περίπου 8.0 βαθμών της Κλίμακας Ρίχτερ.
Πηγές: USGS (29 Μαρτίου 2010). «Tectonic Summary of Greece», Κοκολάκης Μανώλης (2011-04-05). «Σενάριο για τσουνάμι στην Κρήτη», Amr Z. Hamouda (Αύγουστος 2010). «A reanalysis of the AD 365 tsunami impact along the Egyptian Mediterranean coast», Beth Shaw (2012). «The AD 365 Earthquake: Large Tsunamigenic Earthquakes in the Hellenic Trench», Eleftheria E. Papadimitriou, Vassilios G. Karakostas (Ιούνιος 2008), wikipedia.org, «Rupture model of the great AD 365 Crete earthquake in the southwestern part of the Hellenic Arc»
πηγή: ethnos.gr
