Εφικτή η σύγκλιση Εκκλησίας – επιστήμης για την «μηχανική» της Θείας Κοινωνίας

Τις υπαρκτές προϋποθέσεις μιας σύγκλισης μεταξύ της επιστήμης και της ορθόδοξης Εκκλησίας αναφορικά με το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας ανέδειξαν οι ομιλητές της διεπιστημονικής ημερίδας με θέμα: «Πίστη και κορωνοϊός. Επιστημονικές και θεολογικές προσεγγίσεις», η οποία διοργανώθηκε ψηφιακά σήμερα, με πρωτοβουλία της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Αρχικός στόχος, άλλωστε, των διοργανωτών αποτέλεσε η «νηφάλια και διεπιστημονική προσέγγιση επίκαιρων ζητημάτων που αναδύονται στη δημόσια συζήτηση εξαιτίας της πανδημίας και αποτυπώνονται στο επίπεδο των συνειδήσεων, των νοοτροπιών και των συμπεριφορών», με κύρια σημεία προβληματικής μεταξύ των ομιλητών τη σχέση της πίστης και της επιστήμης σε καιρούς κρίσης, τη δικαιοδοσία και τα όρια της επιστήμης, τη σχέση μεταξύ ατομικής ηθικής και κοινωνικής ευθύνης στη νοοτροπία και συμπεριφορά του θρησκεύοντος υποκειμένου, το διάλογο μεταξύ πίστης και επιστήμης με σκοπό το κοινό αγαθό και το ρόλο των ΜΜΕ στην ενημέρωση του κοινού, αντίθετα με την παραπληροφόρηση στον καιρό της ενημερω-επιδημίας (infodemic).

Εκκινώντας τη συζήτηση, ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως, κ. κ. Άνθιμος επικαλέστηκε την εβραϊκή παροιμία «ο Θεός γράφει ίσια με στραβές γραμμές», για να υπογραμμίσει πως «πίστη στη ζωή τη δική μας σημαίνει εμπιστοσύνη», όπως και ότι «το αντίθετο της πίστεως δεν είναι η απιστία. Είναι η υποψία, είναι η καχυποψία». Με διάχυτη την υποψία λόγω της πανδημίας, ο Σεβασμιώτατος τόνισε ότι «ο κορονοϊός κλόνισε την παντοδυναμία μας ότι είμαστε οι κύριοι να ελέγχουμε αυτόν τον κόσμο και δεύτερον μας έφερε κοντύτερα όλους τους ανθρώπους», αμβλύνοντας τεχνητές αποστάσεις. «Ο κορονοϊός μας βοήθησε στο εξής: ξεκαβαλικεύσαμε από τις ψευδαισθήσεις που είχαμε ότι είμαστε κάτι» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. κ. Άνθιμος, παραδεχόμενος παράλληλα ότι «φάνηκε μια σύγκρουση όταν και τα δύο και η πίστη και η επιστήμη χτύπησαν την πόρτα του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας».

Ζητούμενο η «μηχανική εκφοράς»

Από πλευράς του, ο Ηλίας Μόσιαλος, Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής της Υγείας του LSE αναφέρθηκε στη διάκριση μεταξύ ταυτοτικών και μη χαρακτηριστικών. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της επιστήμης, λόγω της εξέλιξης της γνώσης, τα ταυτοτικά της χαρακτηριστικά αλλάζουν, σε αντίθεση με την Εκκλησία, στην οποία τα ταυτοτικά χαρακτηριστικά της είναι διαχρονικά και το πιο χαρακτηριστικό εξ’ αυτών είναι το μυστήριο της θείας κοινωνίας. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι αν «ο τρόπος με τον οποίο ασκείται αυτό το ταυτοτικό στοιχείο του μυστηρίου είναι συγκεκριμένος ή μπορεί να αλλάξει» επισήμανε ο κ. Μόσιαλος, κάνοντας λόγο για την «μηχανική εκφοράς» του μυστηρίου, χωρίς αυτό επουδενί να αμφισβητείται. Επιπλέον, ο Καθηγητής προέτρεψε την Εκκλησία σε διάλογο και για τα μη ταυτοτικά χαρακτηριστικά τα επόμενα χρόνια, όπως οι κοινωνικές ανισότητες, η οικολογία και η κλιματική αλλαγή, αλλά και η μετανάστευση, όταν μάλιστα τα ζητήματα αυτά μπορεί να δημιουργήσουν συνθήκες επώασης και νέων επιδημιών τα επόμενα χρόνια λόγω της αστυφιλίας στην Ασία.

Από μέρους των φυσικών επιστημών, «η επιστημονική πρόοδος δημιούργησε 1 είδος επιστημονικής αλαζονείας», με αποτέλεσμα να εξελιχθεί μια σταυροφορίας για την επικράτηση επιστήμης από κάποιους επιστήμονες υπενθύμισε ο Αναστάσιος Πέτκου, Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής, απορρίπτοντας σημάδια «επιστημονικής αλαζονείας». Στον αντίποδα, επικαλούμενος το Big Bang και τη «Θεωρία των χορδών» πρότεινε τη δημιουργική συμβολή επιστήμης και πίστης.

Μιλώντας από την σκοπιά των ΜΜΕ, «η απεικόνιση της σχέσης πίστης και επιστήμης στα μέσα επικοινωνίας» πέρασε μέσα από θεωρίες συνωμοσίας και παραπληροφόρηση στην περίπτωση της πανδημίας, δημιουργώντας παράλληλα συνθήκες πόλωσης στο δημόσιο διάλογο, υποστήριξε η Ιωάννα Κωσταρέλλα, διδάσκουσα στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ ΑΠΘ.

Παράλληλα, «η πανδημία δοκιμάζει την ίδια την ανθρωπιά του ανθρώπου» σχολίασε ο Παναγιώτης Υφαντής, Καθηγητής στο Θεολογίας ΑΠΘ), σημειώνοντας, ωστόσο, με νόημα πως ο κοινωνικός στιγματισμός, η περιθωριοποίηση και η σωματική και ψυχολογική βία τρομάζουν περισσότερο από τον ίδιο τον ιό.

Αναζητώντας τη χρυσή τομή, «υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων που θεωρεί τη σχέση με το θείο ενταγμένη στις λογικές κατηγορίες» εξήγησε ο Πέτρος Παναγιωτόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Θεολογίας ΑΠΘ. Ο ίδιος όμως έσπευσε να περιγράψει ότι «από την άλλη, για κάποιους άλλους οι όροι του μυστηρίου φαντάζουν εξωτικοί», επιχειρώντας να καταδείξει τις διαφορετικές οπτικές, απορρίπτοντας την ταύτιση πίστης – δυσιδαιμονίας, αλλά και τον κλονισμό των επιστημονικών βεβαιοτήτων.

Ορθή βάση συζήτησης

Ο πολυδιάστατος προβληματισμός και η διεπιστημονική ανάλυση του ζητήματος άβλυναν τις όποιες αποστάσεις και μεταξύ των ομιλητών, δημιουργώντας έναν κοινό τόπο συζήτησης στο μέλλον. Ξεκαθαρίζοντας εξαρχής ότι «αυτό που τίθεται ως ερώτημα είναι η μηχανική εκφοράς των ταυτοτικών χαρακτηριστικών (σ.σ. και όχι το μυστήριο καθεαυτό) ο Καθηγητής Μόσιαλος κέντρισε το ενδιαφέρον όσων παρακολουθούσαν την εκδήλωση, αλλά και του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως, κ.κ. Άνθιμος, ο οποίος έκανε λόγο για «ορθή βάση συζήτησης» και παρατήρησε πως αν αυτό περί μηχανικής εκφοράς που είπε ο κ. Μόσιαλος ακουγόταν στην ιεραρχία, θα εξέλειπαν οι ακραίες φωνές.

Ως επίκαιρη και επείγουσα τη θεματική, άλλωστε, την ημερίδα χαιρέτισαν ο Πρύτανης του ΑΠΘ, κ. Νίκος Παπαϊωάννου, ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, κ. Θεόδωρος Γιάγκου, αλλά και ο οικοδεσπότης, Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, Νίκος Μαγγιώρος, με συντονιστή της συζήτησης το γνωστό δημοσιογράφο, Σταύρο Τζίμα.

Ειδήσεις σήμερα