Με χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και όχι με εγκατάσταση καμερών στις αίθουσες η εξ αποστάσεως εκπαίδευση που κρίθηκε νόμιμη από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων- Διευκρινίσεις του υπουργείου Παιδείας με οκτώ ερωτήσεις και απαντήσεις
Τέλος στην αντιπαράθεση ανάμεσα στο υπουργείο Παιδείας και τους εκπαιδευτικούς που αντιδρούσαν στη χρήση καμερών στις σχολικές αίθουσες, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν το μάθημα ταυτόχρονα με τους μαθητές που βρίσκονται σ΄αυτές και οι συμμαθητές τους που δεν θα έχουν φυσική παρουσία, βάζει η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.
Σύμφωνα με την Αρχή, η χρήση των καμερών είναι νόμιμη σε περιπτώσεις πανδημίας για την ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές με φυσική παρουσία στην τάξη και σε μαθητές με τη μέθοδο
της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, αλλά απαγορεύεται η καταγραφή και αποθήκευση των μαθημάτων.
Κεραμέως: Νόμιμος ο σκοπός της διάταξης για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση
Σχετικά με το ζήτημα της ρύθμισης για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση που νομοθετήθηκε πρόσφατα, και με αφορμή τη σημερινή ανακοίνωση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Όταν η Πολιτεία προβλέπει τη δυνατότητα για ορισμένους μαθητές να μείνουν εκτός σχολείου για προληπτικούς λόγους προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας, είναι και αυτονόητη υποχρέωση της Πολιτείας να μεριμνήσει για την πρόσβαση των μαθητών αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία εξ αποστάσεως.»
Παρά την εκστρατεία παραπληροφόρησης και τη δίκη προθέσεων, με τη σημερινή της ανακοίνωση η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα αποσαφήνισε ότι είναι καταρχήν νόμιμος ο σκοπός της ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές με φυσική παρουσία και σε άλλους μαθητές με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, όπως προβλέπεται στην πρόσφατη ρύθμιση, ότι το Υπουργείο Παιδείας είχε συμβουλευθεί την Αρχή πριν τη διαμόρφωση της ρύθμισης και ενσωμάτωσε συγκεκριμένες προτάσεις της.
Με Υπουργική Απόφαση θα οριστούν, μεταξύ άλλων, οι λεπτομέρειες της εφαρμογής της διάταξης, καθώς και μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων, λαμβανομένων υπόψη των δικαιωμάτων πρωτίστως μαθητών και εκπαιδευτικών καθώς και τυχόν άλλων ενδιαφερομένων».
Διευκρινίσεις του υπουργείου Παιδείας με οκτώ ερωτήσεις – απαντήσεις
Μετά τις αντιρρήσεις που διατύπωσαν εκπαιδευτικοί και την απόφαση της Αρχής, το υπουργείο Παιδείας προχώρησε σε διευκρινιστικές ερωτήσεις και απαντήσεις που ξεκαθαρίζουν τα δεδομένα και το τι ακριβώς ισχύει για τη χρήση των καμερών στις σχολικές αίθουσες:
Τι προβλέπει η νέα ρύθμιση;
Προβλέπει εκτενέστερο θεσμικό πλαίσιο για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ιδιαίτερα, δε, τώρα που προχωρούμε σε σταδιακή επαναλειτουργία σχολείων, με δυνατότητα για κάποιους μαθητές να απουσιάζουν για συγκεκριμένους λόγους. Ειδικότερα:
• Προβλέπεται, όπως είχε αναγγελθεί, η δυνατότητα ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε μαθητές που συμμετέχουν εξ αποστάσεως, σε περίπτωση επιδημικής νόσου (όπως αυτή που βιώνουμε τώρα λόγω του κορωνοϊού COVID-19)
• Επιπλέον, προβλέπεται, σε περίπτωση έκτακτου ή απρόβλεπτου γεγονότος, η δυνατότητα συνολικής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, για όσο διαρκεί η έκτακτη ή απρόβλεπτη συνθήκη (π.χ. σε περίπτωση φυσικών καταστροφών).
Ως εξαιρετική διάταξη, η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση θεσπίστηκε και στη χώρα μας, ώστε να μετριαστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις σε περιπτώσεις υγειονομικής κρίσης ή άλλης έκτακτης ανάγκης.
Εκτός από τις γενικές ρυθμίσεις για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση όταν προβλέπεται έκτακτο ή απρόβλεπτο γεγονός, η ρύθμιση προβλέπει και τη δυνατότητα ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές με φυσική παρουσία και εξ αποστάσεως σε ειδικές περιστάσεις. Γιατί εισάγετε αυτή τη συγκεκριμένη ρύθμιση;
Η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές, που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε άλλους που απουσιάζουν και συμμετέχουν εξ αποστάσεως μέσω σύγχρονης τηλεκπαίδευσης προβλέπεται αποκλειστικά και μόνο σε περιπτώσεις επιδημικών νόσων. Ακριβώς την ανάγκη αυτή βιώνουμε τώρα κατά τη σταδιακή επαναλειτουργία των σχολείων.
Μέριμνα του Υπουργείου είναι να μην μείνει κανείς μαθητής πίσω, να μην αποκοπούν δηλαδή από την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές εκείνοι που πρέπει να παραμείνουν σπίτι. Να μην τιμωρηθούν, επειδή προστατεύουν την υγεία τη δική τους, των οικογενειών τους, του κοινωνικού συνόλου, παραμένοντας εκτός σχολικής αίθουσας, ακολουθώντας τις συστάσεις των ειδικών. Χωρίς την επιλογή της ζωντανής μετάδοσης, μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές μπορεί να μείνουν μήνες αποκομμένοι από κάθε μαθησιακή διαδικασία.
Όταν η Πολιτεία προβλέπει τη δυνατότητα για ορισμένους μαθητές να μείνουν εκτός σχολείου για προληπτικούς λόγους προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας, είναι και αυτονόητη υποχρέωση της Πολιτείας να μεριμνήσει για την πρόσβαση των μαθητών αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία εξ αποστάσεως.
Υποκαθίσταται η δια ζώσης διδασκαλία;
Ασφαλώς και όχι. Η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δια ζώσης διδασκαλία. Είναι ένα χρήσιμο εργαλείο ανάγκης σε έκτακτες περιπτώσεις, ώστε να μην αποξενωθούν οι μαθητές από τη μαθησιακή διαδικασία για το διάστημα κατά το οποίο επικρατούν οι ανωτέρω έκτακτες συνθήκες.
Προβλέπεται βιντεοσκόπηση του μαθήματος μέσα από την τάξη;
Όχι. Η διάταξη προβλέπει ότι στις περιπτώσεις αυτές επιδημικής νόσου, όπως αυτή που βιώνουμε – επιτρέπεται μόνο η ζωντανή μετάδοση ήχου και εικόνας σε πραγματικό χρόνο, για όσο διαρκεί η διδασκαλία, με αποκλειστικούς αποδέκτες τους μαθητές. Απαγορεύεται ρητά η καταγραφή και η αποθήκευση του παραδιδόμενου μαθήματος.
Θα εγκατασταθούν κάμερες στις τάξεις και θα γίνεται καταγραφή;
Όχι. Καμία εγκατάσταση κάμερας δεν θα γίνει στις τάξεις. Θα χρησιμοποιείται απλός φορητός ηλεκτρονικός εξοπλισμός, όπως αυτός που χρησιμοποιούνταν για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, δηλαδή υπολογιστής, τάμπλετ, κινητό, όποια συσκευή διατίθεται, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της σύνδεσης του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του για το συγκεκριμένο σκοπό. Οι μαθητές θα μπορούν να συνδέονται και μέσω σταθερού τηλεφώνου, με αστική χρέωση.
Μπορεί να συνδεθεί ψηφιακά οποιοσδήποτε με τη φυσική τάξη;
Όχι, ο σύνδεσμος μέσω του οποίου συνδέονται οι μαθητές που μένουν σπίτι για λόγους προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας δίδεται αποκλειστικά σε αυτούς από τον εκπαιδευτικό. Προ της σύνδεσης των εν λόγω μαθητών με την τάξη, ο εκπαιδευτικός πρέπει πρώτα να τους επιτρέψει την είσοδο στην πλατφόρμα. Ο εκπαιδευτικός έχει τον πλήρη έλεγχο των εισερχόμενων συμμετεχόντων και όλης της διαδικασίας σύγχρονης τηλεκπαίδευσης.
Τίθεται ζήτημα προσωπικών δεδομένων των μαθητών;
Για τη διασφάλιση της προστασίας τυχόν προσωπικών δεδομένων, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει λάβει όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα. Η διάταξη διαμορφώθηκε μετά από διαβούλευση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και ενσωματώνει περισσότερες εγγυήσεις ακόμη και από αυτές που απαιτεί το ενωσιακό δίκαιο και η ελληνική νομοθεσία. Επιπλέον η λήψη θα εστιάζει μόνο στον πίνακα ή/και τον εκπαιδευτικό, και όχι στους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός διατηρεί τη δυνατότητα σίγασης της φωνής μαθητή, ή ακόμα και διακοπής της μετάδοσης, εάν το κρίνει απαραίτητο.
Είναι υποχρεωτική η ταυτόχρονη μετάδοση του μαθήματος από την τάξη μέσω σύγχρονης τηλεκπαίδευσης στην περίπτωση της επιδημικής νόσου;
Η ρύθμιση προβλέπει τη δυνατότητα παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, με τη χρήση τεχνολογίας για ταυτόχρονη μετάδοση μαθήματος σε πραγματικό χρόνο από εκπαιδευτικό.
Όπως προαναφέρθηκε, η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές, που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε άλλους που απουσιάζουν και συμμετέχουν εξ αποστάσεως, προβλέπεται μόνο ως δυνατότητα και μόνο σε περίπτωση επιδημικής νόσου.
Η απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα
Νωρίτερα η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είχε αποφανθεί ότι είναι νόμιμη η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με μετάδοση του μαθήματος, αλλά όχι η αποθήκευση- επεξεργασία.
Ειδικότερα, ο πρόεδρος και μέλη της Αρχής πραγματοποίησαν τηλεδιασκέψεις με το προεδρείο και τη νομική σύμβουλο της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, με μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΛΜΕ και εκπροσώπους του Πανελλήνιου Συλλόγου Αναπληρωτών Δασκάλων, μετά από σχετικά αιτήματά τους.
Αφορμή για την πραγματοποίηση της τηλεδιάσκεψης αυτής απετέλεσε νομοθετικό πλαίσιο του υπουργείου Παιδείας για με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Κατόπιν αυτών, η Αρχή παρατηρεί ότι «ο σκοπός της συγκεκριμένης επεξεργασίας που συνίσταται στην παροχή εκπαίδευσης είναι κατ’ αρχήν νόμιμος και μπορεί να αποτελέσει, υπό προϋποθέσεις, τη βάση για τη σύννομη επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων των διδασκόντων και των μαθητών στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης».
Πέραν όμως «της απαγόρευσης της καταγραφής και αποθήκευσης του μαθήματος», ύστερα από συμβουλευτική σύσταση της Αρχής, ορίστηκε ο υπεύθυνος επεξεργασίας, περιορίστηκε ο σκοπός χρήσης των μεταδιδομένων (πληροφορίες που παράγονται κατά τη λειτουργία των συστημάτων τηλεκπαίδευσης, π.χ. δεδομένα για τους χρόνους διάσκεψης ενός χρήστη) και «θεσπίσθηκε η υποχρέωση καταστροφής τους».
Περαιτέρω ετέθη, ως προϋπόθεση για την έκδοση της υπουργικής απόφασης που θα εξειδικεύσει τη σχετική νομοθετική ρύθμιση, «η διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου». Με την υπουργική αυτή απόφαση «θα οριστούν, πλην άλλων, και οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων. Με την απόφαση αυτή θα ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του νέου τρόπου διδακτικής και θα είναι δυνατή η συνολική αξιολόγησή του από την άποψη της αρχής της αναλογικότητας που διέπει το δίκαιο των προσωπικών δεδομένων».
Παράλληλα, η Αρχή αναγνωρίζει ότι «η ταυτόχρονη διδασκαλία συνεπάγεται περισσότερους κινδύνους στα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των μαθητών εν συγκρίσει με τη διδασκαλία στην τάξη». Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση σε περίπτωση επιδημικής νόσου.
Υπογραμμίζει όμως, η Αρχή ότι «η εφαρμογή της διάταξης εξαρτάται από τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου των σχεδιαζόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία διενεργείται με συγκεκριμένη μεθοδολογία, ώστε να προσδιοριστούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι εγγυήσεις, τα μέτρα και οι μηχανισμοί ασφάλειας μέσω των οποίων διασφαλίζεται η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τα έννομα συμφέροντα των εκπαιδευτικών, των μαθητών, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, και άλλων ενδιαφερόμενων προσώπων».
