Από τις αμάδες και τα πεντόβολα, μέχρι τα ηλεκτρονικά, εικονικά παιχνίδια | Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Από τις αμάδες και τα πεντόβολα, μέχρι τα ηλεκτρονικά, εικονικά παιχνίδια

Νοσταλγικές σελίδες. Γράφει  η Ξανθίππη Αγρέλλη.  Κως 22/11/2024

Πλησιάζουν οι λαμπερές, χαρούμενες γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Τα  παιδιά περιμένουν με αγωνία τον Άγιο Βασίλη, για  να τους φέρει χαρά με τα καινούργια τους δώρα και παιχνίδια.

Όμως  πόσο διαφέρουν τα παλιά από τα νέα παιχνίδια; Τα  παιδικά παιχνίδια του χθες και του σήμερα, απέχουν έτη φωτός.

Σε μια συνηθισμένη συνάντηση, για το απογευματινό καφεδάκι, σε παραλιακή καφετέρια, είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω εκτός από το ηλιοφώτιστο καράβι της απογευματινής γραμμής και τα παιδιά που έπαιζαν γύρω μου. Στο κάθε τραπέζι αφού συγκεντρώθηκαν για συζήτηση, οι μεγάλοι και για ευχάριστες στιγμές, συνοδεία καφέ και γλυκίσματος,  οι μικροί  πρωταγωνιστές ήταν στα τάμπλετ -tablet  και στα κινητά. Απόλυτη σιωπή, αφότου οι μεγάλοι μπήκαν στο γουάι φάι -Wi-Fi  της καφετέριας και ασχολήθηκαν με τα κινητά τους τηλέφωνα. Τι και αν ήταν ερωτευμένα ζευγάρια, που καιρός για κουβέντες μελωμένες. Ο καθένας ήταν βαθιά προσηλωμένος, στη μικροσκοπική οθόνη, του έξυπνου κινητού τηλεφώνου. Κάτι  ανάλογο συνέβαινε και με τις γύρω παρέες.  Η επικοινωνία μηδαμινή, με  μονολεκτικές απαντήσεις, σε συνηθισμένες ερωτήσεις. Αυτό που έβλεπα στα εγγόνια μου, το έκαναν όλα τα παιδιά από τριών χρόνων και πάνω. Ήταν  σκυμμένα πάνω σε ένα ‘τάμπλετ’-tablet  ή ένα κινητό και έπαιζαν με ξεχωριστή μαεστρία ηλεκτρονικά παιχνίδια, ενώ συγχρόνως απολάμβαναν ήσυχα, το γλυκό ή το παγωτό τους.

Που πήγαν τα παιδιά που έκαναν φασαρία,  φώναζαν και έπαιζαν στις αλάνες της γειτονιάς;  Όλοι αναρωτιόμαστε.

Σήμερα τα παιδιά μας γιατί δεν παίζουν ελεύθερα, όπως παλιά;

Κοιτάζοντας τις παιδικές χαρές, τις αυλές των Εκκλησιών, τα πάρκα και τις αλάνες, θα δούμε ότι ελάχιστα παιδιά, κυνηγούν ακόμη μια μπάλα ή παίζουν κρυφτό, τρέχοντας ανέμελα και  χαρούμενα εδώ και εκεί.

Πολύ  λίγα κορίτσια, κρατούν μια κούκλα και παίζουν με ένα κουκλόσπιτο.

Η πραγματική διαπίστωση είναι, ότι  τα παραδοσιακά παιχνίδια, χάθηκαν στον ανελέητο χρόνο και στους καιρούς της σύγχρονης τεχνολογίας.

Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας, τα ηλεκτρονικά και άλλα περίπλοκα παιχνίδια, αντικατέστησαν τα παλιά, τα παραδοσιακά.  Η εισβολή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των έξυπνων τηλεφώνων, των ‘τάμπλετ’-tablet και των ‘πλέη -στέισον’ play station, σήμανε την αλματώδη εξέλιξη στο παιχνίδι και την εξαφάνιση του παλιού τρόπου διασκέδασης των παιδιών.

Με  τα παλιά πατροπαράδοτα παιχνίδια, έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές παιδιών.  Ωστόσο, αυτά σταδιακά εξαφανίζονται στο πέρασμα του χρόνου και χάνονται,  μέσα στην ιλιγγιώδη τεχνολογική εξέλιξη.

Με αυτά τα παιχνίδια, διασκέδαζαν όχι μόνο οι μικροί, αλλά και οι μεγάλοι. Ακόμα  και σήμερα στα παραδοσιακά καφενεία, οι μεγάλοι, οι παλιοί, συνεχίζουν να παίζουν τάβλι, χαρτιά, ντάμα και σκάκι, ενώ οι νέοι έχουν γίνει ‘ένα’ με τα κινητά τους  τηλέφωνα.

Όσον αφορά  τα παιδικά παιχνίδια,  με  αυτά σφυρηλατήθηκαν οι χαρακτήρες των παιδιών, διαμορφώθηκαν οι συνειδήσεις  τους, γυμνάστηκαν τα σώματα τους και καλλιεργήθηκαν, η φαντασία και οι αθώες ψυχές τους.  Τα  παιχνίδια αυτά, ήταν απαράμιλλης, δυναμικής ενέργειας, συνεχούς δραστηριότητας  και γυμναστικής άσκησης.

Με  νοσταλγία, τα θυμούνται οι μεγαλύτεροι, ενώ οι νεότεροι εκφράζονται με περισσή περιέργεια και θαυμασμό. Τα  παιχνίδια αυτά, εκτός από την σωματική άσκηση, φρόντιζαν και  για την πνευματική καλλιέργεια και για την ψυχική διασκέδαση των παιδιών, της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.   Ας θυμηθούμε μερικά από αυτά.

Για  τα κορίτσια, οι κούκλες οι οποίες στην αρχή ήταν πάνινες, μετά έγιναν πορσελάνινες, έπειτα από ειδικό πλαστικό  ή καουτσούκ, κρατούσαν όλη μέρα τα μικρά κορίτσια κοντά τους. Τις  έντυναν, τις χτένιζαν και έπαιζαν τις κουμπάρες. Στο τέλος τις βάπτιζαν και τις πάντρευαν, με τον δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο, μιμούμενα τις κοινωνικές εκδηλώσεις των μεγάλων. Τα παλιά χρόνια, τα κομμάτια από τα σπασμένα πιατικά, ήταν μαγικά κουζινικά, για τα φτωχά κορίτσια στα χωριά, εκείνης της αλησμόνητης, μεταπολεμικής  εποχής. Το μικρό τόπι και  η μπάλα, παίζονταν από αγόρια κυρίως, σαν ποδόσφαιρο ή ως άλλο παιχνίδι, με διάφορους τρόπους. Όπως τα μήλα, οι πέτρες, τα πους, τα βότσαλα και το δίχτυ. Στο παιχνίδι της  μπάλας, λάβαιναν μέρος και τα κορίτσια. Τα γκαζάκια ή οι σβώλοι, κυλούσαν  κάτω στο χώμα και άλλαζαν συνεχώς  χέρια. Το παιχνίδι  ‘μπάζι’, παίζονταν με αμύγδαλα, καρύδια, βελανίδια, τάπες μπουκαλιών και με σβώλους ή  με  μικρά πετραδάκια και με αμύγδαλα ή με καρύδια. Επίσης  οι αμάδες, που παίζονταν συρτά στο χώμα, με σκοπό να μετακινήσουν και να εκτοπίσουν τις πέτρες του αντιπάλου. Ένα εθιμοτυπικό παιχνίδι της Πρωτοχρονιάς, κυρίως στα χωριά στο νησί μας, ήταν το παιχνίδι ‘κλου’.

Η νοικοκυρά για να διασκεδάσει τα παιδιά, φώναζε ‘κλου,’ όπως η κλώσα και  σκορπούσε στο πάτωμα την Πρωτοχρονιά, καρύδια και αμύγδαλα, ανακατεμένα με ψιλά κέρματα. Παλιά ήταν τα πενηνταράκια της αθάνατης δραχμής ή οι τρύπιες, θρυλικές δεκάρες. Όποιο παιδί μάζευε τα περισσότερα, ήταν ο νικητής και της ευχόταν να κάνουν πολλά αυγά οι κότες της.  Επίσης τα κάστρα, τα σπιτάκια και τα φουρναριά, που έφτιαχναν τα παιδιά με βρεγμένη άμμο ή με λάσπη παριστάνοντας τους κτιστάδες, τους χτίστες, διασκέδαζαν και απασχολούσαν για πολλές ώρες τα παιδιά.

Το σχοινάκι που χοροπηδούσαν τα παιδιά και η σχοινένια κούνια, που κουνιόταν κάτω από το  δέντρο, γύμναζαν και διασκέδαζαν κατά τον καλλίτερο τρόπο τα παιδικά σώματα. Επίσης, υπήρχαν η σβούρα ή σβουρί, που ήταν ξύλινα, καθώς και  η σφενδόνα ή  σαίτα, για τα μεγαλύτερα παιδιά. Παιχνίδια όπως  το κιλίντρι ή  αλλιώς το τσέρκι, ήταν συνηθισμένα.  Για  το τσέρκι,  χρειάζονταν ένα σιδερένιο στεφάνι, από βαρέλι ή ένας παλιός τροχός ποδηλάτου και μια σιδερένια βέργα, ώστε να κυλάει στα στενά χωμάτινα σοκάκια  και να δίνει ατέλειωτη χαρά στα παιδιά. Ακόμη  το καρούλι της μοδίστρας ή ο μακκαράς, δεμένος με μια κλωστή, έπαιζε το ρόλο του αυτοκίνητου. Στο Σχολικό  διάλλειμα, δημοφιλές ήταν το απλό τρέξιμο, το  κυνηγητό και το κρυφτό, συνδυασμένο με κλέφτες και αστυνόμους. Επίσης αυτό κρατούσε στην αλάνα ή στις αυλές της γειτονιάς, απασχολημένα όλο το απόγευμα τα παιδιά. Από τα  παιχνίδια του δρόμου, ήταν ακόμη το κουτσό, με μερικά αριθμημένα τετράγωνα, στην χωμάτινη αυλή ή στο τσιμέντο. Η  μακριά γαϊδούρα, το περνάει, περνάει η μέλισσα με τα μελισσόπουλα, η μικρή Ελένη, η τυφλόμυγα, το σκαμνάκι, τα μπουκάλια και τόσα άλλα,  γέμιζαν με παιδιά την αλάνα, την αυλή της Εκκλησίας,  την Πλατεία του χωριού ή και ένα  μικρό  πάρκο, αν υπήρχε στη μικρή πόλη.

Αλλά και τα ποδήλατα, μικρά και μεγάλα, αποτελούσαν και αποτελούν ευχάριστη διασκέδαση για τα παιδιά, για ατέλειωτες βόλτες και φυσικά για ωφέλιμη γυμναστική. Το παιχνίδι με το ποδήλατο, για τα μεγαλύτερα παιδιά ήταν ανταγωνιστικό και συνηθισμένο, με τα χαρακτηριστικά οχτάρια, τους  ζόρικους κύκλους και τις επικίνδυνες σούζες ισορροπίας.

Αργότερα,  ήρθαν το πατίνι και τα τροχοπέδιλα.

Παιχνίδια μαντεψιάς ή μαντέματα, ήταν  η κολοκυθιά,  ο γλωσσοδέτης, το χαλασμένο ή σπασμένο τηλέφωνο, τα μονά ζυγά. Αργότερα ήρθαν και τα επιτραπέζια παιχνίδια, όπως το έξυπνο σκάκι, ο γκρινιάρης, το φιδάκι, ο φωτεινός παντογνώστης, η ντάμα, η ‘μονόπολη’ και τόσα άλλα παιχνίδια.

Παιχνίδια κατασκευών, συνήθως στο Σχολείο, με πλαστελίνη ή με ελαφρύ ξύλο από καπλαμά, ήταν συνηθισμένα ακολουθούμενα με ζωγραφιές και διάφορα εργόχειρα. Εκεί στο Σχολείο διδάσκονταν επίσης, πώς να φτιάχνουν τα παιδιά χάρτινους μύλους ή ανεμόμυλους, αλλά και πολύχρωμους  χαρταετούς, που συνήθως τους πετούσαν ψηλά στην εξοχή  την Καθαρά Δευτέρα.

Παιχνίδια με τα δάκτυλα, όπως τα πεντόβολα ή τα πετράδια, το πλεκτό κορδονάκι ή ο μίτος και η πιπεριά, με το χαρτόνι και το χάρτινο καραβάκι, ήταν μια ευχάριστη και  ατέλειωτη παιδική απασχόληση. Κυρίως  στις βραδινές αποσπερίδες και στις Χειμωνιάτικες γιορτινές, οικογενειακές επισκέψεις, τις βεγγέρες.

Παιχνίδια και στο διάλειμμα του Σχολείου,  όπως η κρεμάλα και ο λαβύρινθος ή ο σιδηρόδρομος των λέξεων, ήταν συνηθισμένα. Επίσης δεν έλειπαν αργότερα τα  πλαστικά παιχνίδια, όπως αυτοκινητάκια, φορτηγά, λεωφορεία, τραινάκια, τα ξύλινα αλογάκια, πάνινα αρκουδάκια, μικρά σπιτάκια, αλλά και τα ακατάλληλα  πολεμικά παιχνίδια, όπως τα ψεύτικα ξύλινα όπλα και σπαθιά για τα αγόρια.

Σε ένα κοντινό ρυάκι, ποταμάκι και ακρογιάλι, τα παιδιά έφτιαχναν χάρτινες βαρκούλες και τσίγκινες ή  ακόμη και καλαμένια καραβάκια και βάρκες με τις φλούδες  από το  καρπούζι, που τα  ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο, με την αχαλίνωτη φαντασία τους.  Μπάρκο τρικούβερτο,  με ένα πανάκι, έφτιαχναν και με τα διάφορα χοντρά ξύλα,  που τα σκάλιζαν έτσι,  ώστε να μπορούν να επιπλέουν στο τρεχούμενο νερό του ποταμιού.

Όλα αυτά που απασχολούσαν για πολλές ώρες τα παιδιά, σήμερα αντικαταστάθηκαν με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που δυστυχώς εκτός από την επιβλαβή καθιστική ζωή, χωρίς δράση,  πολλά από αυτά διδάσκουν τη βία, τον πόλεμο και την επιθετικότητα. Τα παιχνίδια αυτά, μπορεί να οξύνουν και να γυμνάζουν το πνεύμα, αλλά το σώμα μένει απαθές, πλαδαρό, πολλές φορές παχύσαρκο και αγύμναστο, έτσι που ‘ο νους υγιής εν σώματι υγιή’ να μην βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή του.

Παράλληλα βυθισμένα και εγκλωβισμένα για ώρες πάνω από μια ηλεκτρονική συσκευή, απομονώνονται κοινωνικά και αποξενώνονται μεταξύ τους  τα παιδιά, οι συμπαίχτες και οι φίλοι. Συγχρόνως δε η πολύωρη προσήλωση στην ηλεκτρονική οθόνη, προκαλεί βλάβες στην ανάπτυξη της παιδικής όρασης.

Τα  παλιά παραδοσιακά, πολύτιμα  παιχνίδια,  αξίζουν ώστε να μην τα ξεχάσουμε,  για αυτό τα αναφέρουμε, σε μια προσπάθεια να τους αποτίσουμε φόρο τιμής. Διότι  με αυτά μεγαλώσαμε, ανοίξαμε τους ορίζοντες μας, αφήσαμε την φαντασία μας να ταξιδέψει και ακονίσαμε το μυαλό μας.  Γεμίσαμε ευχάριστα το  χρόνο μας  τις ατέλειωτες ελεύθερες ώρες, των καλοκαιρινών διακοπών, στα Σχολικά διαλείμματα, καθώς και στις εξωσχολικές ώρες,  όταν τελειώναμε τα μαθήματα μας. Την αξία αυτών των παιχνιδιών συνεχίζουν να αναδεικνύουν, οι ομάδες του Προσκοπισμού.

Κάθε χρόνο, τις  γιορτινές μέρες που θα βγούμε για να αγοράσουμε διάφορα Χριστουγεννιάτικα δώρα και παιχνίδια, για τα παιδιά τα δικά μας και των φίλων μας, ας αναλογιστούμε τι ακριβώς θέλουμε να τους προσφέρουμε.   Ας αποφύγουμε τα παιχνίδια βίας, όπως πλαστικά όπλα και σπαθιά.

Ακόμη ας προτιμήσουμε τα επιτραπέζια επιμορφωτικά και παράλληλα εκπαιδευτικά παιχνίδια, καθώς και τα παραδοσιακά παιχνίδια, ώστε να ξεκολλήσουμε τα μάτια και το μυαλό των παιδιών, από τα ηλεκτρονικά. Μέσα στον δαιδαλώδη και σκοτεινό κόσμο του Internet- Διαδικτύου, πολύ δύσκολα θα ελέγξουμε, τι βλέπουν και τι παίζουν ή  τι άγνωστο και επικίνδυνο, σερβίρουν εκατομμύρια χρήστες στα παιδιά μας.

Αν νομίζουμε ότι μας βολεύει, να απασχολούμε τα παιδιά μας για πολλές ώρες, μπροστά στην οθόνη με εικονικά, εξωφυσικά παιχνίδια, για να βρούμε την ησυχία μας, ίσως είναι  λάθος. Ας  το ξανασκεφτούμε, για την υγεία τη  ψυχική και τη σωματική των παιδιών μας

Καιρός  να  ξαναθυμηθούμε και να  ξαναζήσουμε, εκείνα τα παλιά και  ανέμελα παιχνίδια, μέσα από τους περιγραφικούς, νοσταλγικούς στίχους του Λευτέρη Παπαδοπούλου, που μελοποίησε ο αείμνηστος Μίμης Πλέσσας και τραγούδησε μελωδικά, ο αξέχαστος Γιάννης Πουλόπουλος.

(Ο Δρόμος από την Lyra)

‘Κύλαγες το τσέρκι στην οδό Φυλής, άστραφτε στον ήλιο κάποια τζαμαρία.

Άρπαζες την πέτρα δίχως να σκεφτείς, τίναζες το χέρι κάτω η τζαμαρία. Γέλαγε η Μαρία, η Μαρία.

Κόβαμε διχάλες από τη μυγδαλιά, είχαμε ρημάξει τη φτωχή Πλατεία.

Έβαζες σημάδι γλόμπους και πουλιά και του κυρ Αλέκου, τη χοντρή κυρία. Γέλαγε η  Μαρία, η Μαρία.

Πάνω στο πατίνι με τα ρουλεμάν, τρέλαινες τον κόσμο από τη φασαρία.

Οι νοικοκυραίοι φώναζαν Αμάν,  λέγαν θα καλέσουν την Αστυνομία.

Γέλαγε η Μαρία, η Μαρία.’

Καλές Γιορτές

Ξανθίππη Αγρέλλη