Ποιοι είναι οι «μαύροι Έλληνες» που ζουν στον νομό Ξάνθης – Ποιοι θεωρούνται, από κάποιους, ως «Αφροέλληνες»; – Οι Αφροαμερικανοί και η καταγωγή τους
Με αφορμή και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού και την παρουσία σε αυτούς κάποιων αθλητών μας έχει ξεκινήσει, τόσο στα σχόλια του protothema.gr, όσο και ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μια συζήτηση για το χρώμα, την καταγωγή, τις ανταμοιβές κ.λπ. αθλητριών και αθλητών μας. Ένα από τα πρόσωπα που έχουν απασχολήσει πάρα πολλές και πολλούς είναι ο χάλκινος Ολυμπιονίκης του άλματος επί κοντώ Εμμανουήλ Καραλής, που ξεπέρασε στο Παρίσι τα 5,90μ.
Το να δέχεται κριτική για τις αθλητικές του επιδόσεις ο «Μανόλο», από κάποιους που δεν πηδάνε ούτε εφημερίδα, είναι ασέβεια. Ευτυχώς, ήταν πάρα πολύ λίγοι όσοι ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό. Με δυσάρεστη έκπληξη όμως διαβάσαμε εκατοντάδες σχόλια για το χρώμα του δέρματος του Καραλή. Ο πατέρας του Χάρης είναι Έλληνας και η μητέρα του έχει γεννηθεί στην Ουγκάντα. Εκείνο που μας εξέπληξε ακόμα περισσότερο όμως είναι ότι η Βικιπαίδεια και όχι μόνο, χαρακτηρίζει τον Καραλή ως Αφροέλληνα! Στην ίδια «κατηγορία» κατατάσσει μεταξύ άλλων, τους αδελφούς Αντετοκούνμπο, τον παλιό διεθνή μπασκετμπολίστα Σοφοκλή Σχορτσιανίτη, τον πρωταθλητή των 110 μ. Κώστα Δουβαλίδη, τη Μαρίνα Σάττι, τον Ησαΐα Ματιάμπα, τον παλιό διεθνή, με την Εθνική Ελλάδας, ποδοσφαιριστή Ντανιέλ Μπατίστα κ.ά.
Μάλιστα ως Αφροέλληνες (ή Αφρικανούς Έλληνες ή Έλληνες Αφρικανικής καταγωγής), η Βικιπαίδεια ορίζει μια εθνοτική υποομάδα (sic) των Ελλήνων με μερική ή πλήρη καταγωγή από εθνοτικές ομάδες της υποσαχάριας Αφρικής…
Προφανώς, ο όρος «Αφροέλληνες» δημιουργήθηκε κατ’ αντιστοιχία με το «Αφροαμερικανοί», μόνο που η αντιστοιχία αυτή είναι τελείως ανεπιτυχής. Ως «Αφροέλληνες» θεωρούμε ότι μπορούν να χαρακτηριστούν, καταχρηστικά και πάλι, οι λεγόμενοι «μαύροι Έλληνες» του νομού Ξάνθης που ζουν κυρίως στον οικισμό Άβατο και η παρουσία των προγόνων τους στην Ελλάδα χρονολογείται από τα τέλη του 18ου-αρχές του 19ου αιώνα.
Σχετικό άρθρο γι’ αυτούς, χρησιμοποιώντας μάλιστα τον όρο «Αφροέλληνες», όπως αυτοαποκαλούνται και οι ίδιοι είχαμε γράψει στις 7/10/2018. Μας ακολούθησαν αρκετοί ακόμα. Δυστυχώς όμως άρχισε σταδιακά η χρήση του όρου «Αφροέλληνας» να γίνεται και για κάποιες/κάποιους που ίσως δεν έχουν πάει ποτέ τους στην Αφρική… Ας δούμε, περιληπτικά μερικά στοιχεία για τους «μαύρους Έλληνες» της Ξάνθης και θα επανέλθουμε στον όρο «Αφροέλληνες» και τη λαθεμένη χρήση του.
Οι «μαύροι Έλληνες» της Ξάνθης
Στον νομό Ξάνθης και ιδιαίτερα στον οικισμό Άβατο (το 2021 είχε σύμφωνα με την απογραφή 956 κατοίκους), αλλά και στα γειτονικά χωριά Παλαιό Κατράμιο, Εύλαλο, Δέκαρχο, Κρεμαστή και Παλαιό Εράσμιο ζουν περίπου 1.000 Έλληνες με μαύρο χρώμα δέρματος, γνωστοί ως «μαύροι Έλληνες». Η ιστορία τους έχει απασχολήσει μερικούς επιστήμονες, ιδιαίτερα όμως τον καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) κύριο Νικόλαο Ξηροτύρη. Ο κύριος Ξηροτύρης πιστεύει ότι οι «μαύροι Έλληνες» είναι απόγονοι Αφρικανών,, κυρίως Σουδανών, που μεταφέρθηκαν στην περιοχή στα τέλη του 18ου – αρχές 19ου αιώνα από Αιγύπτιους σουλτάνους, όπως ο Μοχάμετ Άλι, πατέρας του Ιμπραήμ, που γεννήθηκε στην Καβάλα και του ανήκε η περιοχή της Καβάλας και της Ξάνθης.
Το Σουδάν ήταν τότε αποικία της Αιγύπτου και οι πρόγονοι των «μαύρων Ελλήνων» μεταφέρθηκαν στη Θράκη ως εργάτες – δουλοπάροικοι των Αιγύπτιων σουλτάνων. Άλλες εκδοχές, όπως ότι μεταφέρθηκαν από τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής από Οθωμανούς για να χρησιμοποιηθούν ως… μπράβοι ή ότι είναι απόγονοι ανδρών της Στρατιάς των Συμμάχων που είχε εγκατασταθεί στη Μακεδονία κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι απίθανες.
Οι «μαύροι Έλληνες» είναι Μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και ζουν αρμονικά με τους Χριστιανούς της περιοχής. Οι περισσότεροι είναι τεχνίτες και αγρότες, δεν αντιμετωπίζουν φυλετικά προβλήματα, δηλώνουν με περηφάνια ότι υπηρέτησαν στον Ελληνικό Στρατό και… εκνευρίζονται όταν τους ρωτούν αν είναι Έλληνες. Υπήρχε γι’ αυτούς η δυνατότητα με την ανταλλαγή των πληθυσμών που προέβλεπε η Συνθήκη της Λωζάνης να εγκατασταθούν στην Τουρκία, αλλά παρέμειναν στην Ελλάδα.
Δυστυχώς η Ελληνική Πολιτεία, σε ένα από τα πολλά λάθη της, έχει καθορίσει ότι τα παιδιά τους θα πρέπει να φοιτούν σε μειονοτικά σχολεία στα οποία μαθαίνουν εκτός από Ελληνικά και Τούρκικα! Όσο για το όνομα του Αβάτου, αποτελεί λόγια μετονομασία του τουρκικού Μπέη – κιοϊ (η αλλαγή του ονόματος έγινε το 1924). Η λέξη άβατος, σημαίνει απάτητος, απρόσιτος (είναι γνωστό και το Άβατον, θεσμός του Αγίου Όρους που δεν επιτρέπει στις γυναίκες να το επισκεφθούν). Το Άβατο εκπροσωπείται στη Γ’ Εθνική Ποδοσφαίρου από την ομάδα Άρης Αβάτου, με έδρα τον ομώνυμο οικισμό.
Οι θεωρούμενοι, από κάποιους, ως «Αφροέλληνες»
Αυτοί είναι λοιπόν οι μόνοι, κατά την άποψή μας, Αφροέλληνες καθώς, αν και Έλληνες πολίτες, έχουν αφρικανική καταγωγή εξ ολοκλήρου. Να σημειώσουμε εδώ ότι δεν υπάρχουν παρά ελάχιστοι, μεικτοί γάμοι «μαύρων Ελλήνων» με Χριστιανές ή Χριστιανούς, οπότε διατηρούν σχεδόν αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά και τα έθιμά τους. Δυστυχώς, όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου, έχει ξεκινήσει στο διαδίκτυο μια επέκταση του όρου «Αφροέλληνες». Γράψαμε ότι, για παράδειγμα, τρεις αθλητές που έχουν προσφέρει πολλά στη χώρα μας, ο Εμμανουήλ Καραλής, ο Σοφοκλής Σχορτσιανίτης και ο Ντανιέλ Μπατίστα (παλαίμαχοι βέβαια οι δύο τελευταίοι πλέον) θεωρούνται «Αφροέλληνες».
Ο Εμμανουήλ Καραλής είναι γεννημένος στην Ελλάδα από Έλληνα πατέρα και μητέρα με καταγωγή από την Ουγκάντα. Ο Σοφοκλής Σχορτσιανίτης γεννήθηκε μεν στο Καμερούν, απ’ όπου κατάγεται η μητέρα του, αλλά ο πατέρας του είναι Έλληνας, έχει ζήσει όλη σχεδόν τη ζωή του στην Ελλάδα και διέπρεψε με τα χρώματα της Εθνικής Ελλάδας μπάσκετ. Ο Ντανιέλ Μπατίστα, αν και γεννήθηκε στο Πράσινο Ακρωτήριο, νησιωτική χώρα της Δυτικής Αφρικής, ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 22 ετών, αγωνίστηκε μόνο σε ελληνικές ομάδες, είχε 14 συμμετοχές και 2 γκολ στην Εθνική Ελλάδας και υπηρέτησε και στον Ελληνικό Στρατό.
Στην ίδια κατηγορία των «Αφροελλήνων» η Βικιπαίδεια κατατάσσει μεταξύ άλλων και τον πρωταθλητή των 110 μ. με εμπόδια Κώστα Δουβαλίδη, γεννημένο στη Δράμα, τη Μαρίνα Σάττι, γεννημένη στην Ελλάδα, με πατέρα Σουδανό γιατρό καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μητέρα Ελληνίδα, τον Ησαΐα Ματιάμπα, γεννημένο στα Γιάννενα, με πατέρα καταγόμενο από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και μητέρα Ελληνίδα, τον Νέστορα Κόμματο, παλιό διεθνή μπασκετμπολίστα, γεννημένο στη Λάρισα από Έλληνα πατέρα και μητέρα από τη Γουϊνέα και φυσικά, τους αδελφούς Αντετοκούνμπο.
Δεν θα επεκταθούμε στο θέμα των αδελφών Αντετοκούνμπο, να αναφέρουμε απλά ότι και οι τρεις διεθνείς μπασκετμπολίστες αδελφοί Αντετοκούνμπο (Θανάσης, Γιάννης και Κώστας) έχουν γεννηθεί στην Αθήνα. Πάλι καλά που δεν συμπεριέλαβαν και τον Παύλο Παπαϊωάννου, παλιό διεθνή ποδοσφαιριστή, γεννημένο στη Βραζιλία από Έλληνα πατέρα και Βραζιλιάνα μητέρα, με σπουδαία καριέρα σε Ρόδο και ΑΕΚ και 10 συμμετοχές στην Εθνική Ελλάδας. Αυτός, προφανώς, θεωρείται Αμερικανοέλληνας ή Ελληνοαμερικανός.
Οι Αφροαμερικανοί: ποια είναι η σημασία της λέξης;
Το «Αφροέλληνες» προφανώς είναι αντίστοιχη της λέξης «Αφροαμερικανοί». Η λέξη «Αφροαμερικανός», προέρχεται από τις αμερικάνικες λέξεις Afro-American (πρώτη αναφορά, 1831), η οποία με τη σειρά της προέρχεται από τις παλαιότερες African-American (πρώτη αναφορά, 1782). Σύμφωνα με το Merriam Webster, African-American είναι ο Αμερικανός αφρικανικής, ιδιαίτερα δε «black African» καταγωγής, ο «έγχρωμος» Αμερικανός αφρικανικής καταγωγής δηλαδή.
Οι Αφροαμερικανοί βέβαια, δεν έχουν καμία σχέση με τους λεγόμενους από κάποιους «Αφροέλληνες». Η ιστορία τους ξεκινά τον 16ο αιώνα, οπότε Ευρωπαίοι δουλέμποροι μετέφεραν Αφρικανούς από τη Δυτική Αφρική και την παράκτια Κεντρική Αφρική μέσω του Ατλαντικού Ωκεανού στην Αμερική και τους πούλησαν ως σκλάβους σε Ευρωπαίους αποίκους. Οι περισσότεροι εργάζονταν σε φυτείες. Είναι γνωστό ότι βασική αιτία του Εμφυλίου Πολέμου των Η.Π.Α. (1861-1865) ήταν το θέμα της κατάργησης της δουλείας. Οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί σήμερα είναι απόγονοι υπόδουλων ατόμων που ζούσαν μέσα στα όρια των σημερινών Η.Π.Α. Πάντως οι περισσότεροι Αφροαμερικανοί πρώτης γενιάς προτιμούν να ταυτίζονται με το έθνος καταγωγής τους, συνήθως κάποια χώρα της Δυτικής Αφρικής.
Γιατί θεωρούμε λανθασμένη τη μαζική χρήση του όρου «Αφροέλληνες»;
Όσοι χαρακτηρίζονται στο διαδίκτυο ως «Αφροέλληνες» έχουν ως επί το πλείστον γεννηθεί στην Ελλάδα και ένας από τους δύο γονείς τους είναι Έλληνας ή Ελληνίδα. Η αβασάνιστη χρήση του όρου «Αφροέλληνες» είναι, κατά την άποψή μας, άστοχη. Ούτε δουλεμπόριο έκαναν οι Έλληνες, ούτε σκλάβους είχαν, ούτε αποικιοκράτες υπήρξαν. Μοναδικό κριτήριο για τη χρήση της λέξης «Αφροέλληνες» είναι το μαύρο χρώμα του δέρματός τους. Ας υποθέσουμε ότι ένας Έλληνας ή μία Ελληνίδα παντρεύονται μία λευκή (ή έναν λευκό αντίστοιχα) από τη Νότια Αφρική. Τα παιδιά τους γεννιούνται στην Ελλάδα και είναι λευκά. Πρόκειται για Αφροέλληνες και Αφροελληνίδες ή όχι; Κάτω απ’ τη Σαχάρα δεν βρίσκεται η Νότια Αφρική;
Επίλογος
Όπως γράψαμε και στο χθεσινό μας άρθρο, το οποίο έχει σχεδόν 100 σχόλια, στο blog, το Ίντερνετ δίνει τη δυνατότητα σε όλες και όλους να γράφουν ό,τι θέλουν. Όσοι από εμάς έχουμε την τιμή και τη δυνατότητα να αρθρογραφούμε σε αυτό, νομίζουμε ότι θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη χρήση των λέξεων. Εντάξει, η λέξη εξωφυλαρούχος, πασίγνωστη στους μεγαλύτερους, σχεδόν άγνωστη στους νεότερους, δεν θεωρούμε ότι θίγει κανέναν. Ας μην εξομοιώνουμε όμως όσους μεταφέρθηκαν βίαια στην Αμερική και έζησαν σε άθλιες συνθήκες, με όσες και όσους έχουν ένα γονιό με καταγωγή από την Αφρική, αλλά ζουν και προοδεύουν στην Ελλάδα.
Με την ίδια λογική, θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε και τον όρο Ασιανοέλληνας, για κάποιον που ένας από τους δύο γονείς του είναι Ασιάτης ή Ασιάτισσα. Οι Αφροέλληνες, όπως και οι ίδιοι δηλώνουν ότι λέγονται, είναι μόνο οι περίπου 1.000 «μαύροι Έλληνες» που ζουν σε χωριά του νομού Ξάνθης. Και για μερικούς που ίσως αναφερθούν σε παλαιότερα άρθρα μας για λαθρομετανάστες κ.λπ., γράφουμε ότι ζητάμε μόνο το αυτονόητο: όποιος εισέρχεται στην Ελλάδα, να το κάνει με όλες τις νόμιμες διαδικασίες, είτε είναι Ασιάτης, είτε Αφρικανός, είτε Ισλανδός, Σουηδός, Ελβετός, Λουξεμβούργιος, κατάγεται δηλαδή από κάποια ευρωπαϊκή χώρα…
