Ειδικό αφιέρωμα στους παλιούς αγροφύλακες, τους δραγάτες και φύλακες της υπαίθρου | Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΛΙΟΥΣ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΕΣ,  ΤΟΥΣ ΔΡΑΓΑΤΕΣ

ΚΑΙ  ΤΟΥΣ  ΦΥΛΑΚΕΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

(Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη)         (Κως-  2/7/2024)

Με αφορμή τις δυο τελευταίες μεγάλες πυρκαγιές στο νησί μας τόσο επικίνδυνες και καταστροφικές, σε διάστημα περίπου λιγότερο από δυο μήνες, βλέπουμε την άμεση ανάγκη  φύλαξης των δασών και της υπαίθρου. Η  μια ήταν πιο καταστροφική από την άλλη και έθεσε σε κίνδυνο, ολόκληρο χωριό. Η  πρώτη εκδηλώθηκε στο Γιαπυλί, στη θέση Λοφάκι και κατασβήστηκε με επιτυχία. Η  δεύτερη η μεγαλύτερη, ξεκίνησε από του Σταυρού το Πέραμα και έφτασε μέχρι τα σύνορα του παραλιακού χωριού Καρδάμαινα.                                    Ευτυχώς  οι προσευχές στην Παναγία εισακούστηκαν, μαζί  με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των πυροσβεστών και τις  συντονισμένες ενέργειες των εθελοντών, που κατάφεραν  να  θέσουν τις αδηφάγες φλόγες υπό έλεγχο. Μήπως τελικά η Πολιτεία να ρίξει μεγαλύτερο βάρος, στη φύλαξη περιοχών επικίνδυνων για τη φωτιά; Αντί που απασχολεί φύλακες στους 300 της Βουλής,  μήπως να ξαναοργανώσει καλύτερα τους αγροφύλακες, τους δασοφύλακες, να ενισχύσει τους πυροσβέστες και  την παλιά χωροφυλακή, για τη φύλαξη των χώρων, όπως το δάσος της Ζιάς, της Πλάκας, τα Τσουκαλαριά και  τα περίχωρα των χωρίων και άλλα αγροτικά και εξοχικά μέρη;  Ζώντας το δράμα των τελευταίων καθημερινών πυρκαγιών στη χώρα μας , όπου χάθηκαν και  πολύτιμες ζωές, αλλά και περιούσιες με κόπους χρονών, ας θυμηθούμε τους φύλακες των δασών και της υπαίθρου της πατρίδας μας, τους άοκνους αγροφύλακες, τους δραγάτες.                                                                                                               Στο ορεινό Ασφενδιού, πρόλαβα τον μπαρμπά  Μαθιό, που γυρνούσε συνεχώς ακούραστα  στους κάμπους, στα χωράφια, στα κτήματα, στα περιβόλια,  στα βοσκοτόπια και στα δάση.  Όποιος  κυνηγούσε παράνομα, άκουγε  τον διαπεραστικό ήχο, από τη σφυρίχτρα του αγροφύλακα και είχε τις ανάλογες συνέπειες.  Όποιος   υλοτόμος,  ξυλοκόπος, έκοβε χωρίς άδεια ξύλα στο δάσος ή έκαιγε  χωρίς επίβλεψη ξερά χόρτα,  ο αγροφύλακας ήταν εκεί.  Όποιος  βοσκός έβοσκε το κοπάδι του σε κτήματα που δεν του ανήκαν  ή όποιος καταπατούσε ξένα χωράφια, ήταν εκεί ο αγροφύλακας, ο δραγάτης,  για να τον συνετίσει ή για  να τον ‘παραγκρίσει,’ δηλαδή  να τον καταγγείλει. Ακόμη και η πιο μικρή εστία φωτιάς να έπεφτε στην αντίληψή του,  άμεσα έτρεχε να την σβήσει, προλαβαίνοντας μεγαλύτερο  κακό.   Αν  ήταν σήμερα  το σώμα της αγροφυλακής στη δράση, πιο πυκνό και πιο οργανωμένο, ίσως να  προλάβαιναν κάποιες πυρκαγιές στην αρχή. Μπορεί να έπιαναν και μερικούς πυρομανείς Νέρωνες- εμπρηστές. Ίσως οι αγροφύλακες μαζί με τους δασοφύλακες,  να προλάβαιναν   μέρος της πύρινης συμφοράς που βρήκε τη χώρα μας. Μπορεί  να σώζαμε πολύτιμο μέρος των δασών, του οικολογικού μας συστήματος και  τα ζώα, τα πουλιά, τα μελίσσια,  να συνέχιζαν την ζωή και τον ωφέλιμο ρόλο τους στη φύση.  Αδιαμφισβήτητα, μεγάλη είναι  η πρόσφορα των αγροφυλάκων και θα τους αφιερώσουμε λίγα λόγια.  Με τον όρο Αγροφυλακή, ονομάζεται η ειδική Δημόσια Υπηρεσία -Αστυνομική αρχή, με σκοπό την τήρηση της δημόσιας  τάξης και την πρόληψη του εγκλήματος, σε αγροτικές περιφέρειες, σε δασικές εκτάσεις και στην ύπαιθρο χώρα. Η  Ελληνική Αγροφυλακή, συμπεριλαμβάνονταν στα σώματα ασφαλείας.  Ο απαραίτητος θεσμός της Αγροφυλακής είναι γνωστός από τα αρχαία χρόνια του Αριστοτέλη (384 -322 π. Χ.)   ‘Αγρονόμοι οι των περί τα έξω του άστεως άρχοντες’ δηλ ‘οι αγρονόμοι είναι ‘οι ελεγκτές’  έξω από την πόλη’. Στο  Ρωμαϊκό και Βυζαντινό Δίκαιο, η αγροφυλακή απασχολούσε τους νομοθέτες και την διοίκηση εκείνων των καιρών.  Στην Ελλάδα η   αγροφυλακή, θεσπίστηκε μετά την απελευθέρωση της Επανάστασης του 1821. Το  1833 και το 1836 με νόμο του Κράτους, από τον ήδη  δολοφονηθέντα Ιωάννη Καποδίστρια (1776-1831 ), υπαγόταν στους Δημάρχους,  που αυτοί  διόριζαν ή  έπαυαν τους αγροφύλακες. Το  1856 μετά από είκοσι χρόνια, οι κτηματίες ψήφιζαν με μυστική ψηφοφορία,  τους αγροφύλακες και τους πλήρωναν οι ίδιοι. Τότε,  υπήρχαν αυστηροί  νόμοι προστασίας των δασών και των δενδροφυτειών.  Από το 1880 έως το 1910  και για τριάντα χρόνια, θεσπίστηκαν νέοι αυστηρότεροι νόμοι για την αγροφυλακή, ως προς την   φύλαξη των δασών και της υπαίθρου. Το 1910 η αγροφυλακή, κατείχε εξέχουσα θέση στην προσοχή και φροντίδα του Κράτους. Διάφορα  νομοθετικά διατάγματα του 1913, 1914, 1923, εδραίωσαν την θέση της αγροφυλακής, που η μέριμνα της ήταν να φροντίζει τους νόμους, την ασφάλεια των αγροτικών κτημάτων, να καταγράφει ζημιές, ζωοκλοπές και   να εξακριβώνει αγροτικά αδικήματα. Επίσης  να προστατεύει το δάσος, την πανίδα και την χλωρίδα και να επιδιώκει την τιμωρία των δραστών. Δηλαδή  ήταν με υπεύθυνα καθήκοντα, ως  αστυνομία της υπαίθρου. Επίσης μαζί με του δασονόμους και δασοφύλακες, οι αγρονόμοι περιφρουρούσαν τα δάση και τα κτήματα, από το παράνομο κυνήγι και  την παράνομη   χορτονομή των κτηνοτρόφων. Από  το 1930  έως το   1940,  δεν υπήρχε αγροτικός δικαστής.  Το  κατοχικό έτος του 1942 με ειδικό διάταγμα   εισήχθη   ο θεσμός  του αγρονόμου δικαστού, επί των αγροτικών αδικημάτων.  Ο  θεσμός αυτός απέδωσε Δικαιοσύνη,  σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και μέχρι την μεταπολεμική περίοδο και την κατάργηση της αγροφυλακής  το 1989.   Το 1954 οι αγροφύλακες, έγιναν δημόσιοι υπάλληλοι και από το 1955 αμείβονταν κανονικά.  Σε  μερικά μέρη τα παλιά χρόνια ο δραγάτης ή ο κουρεζής  ή  ο αγροφύλακας, κρατούσε ένα σακί στον ώμο και ένα καντάρι για  ζυγαριά, για να εισπράξει την αμοιβή του.  Η  αγροφυλακή από το 1955-1956, αποτελούσε πια ξεχωριστό σώμα με επίσημο συμβούλιο που αποτελείτο, από τον Εισαγγελέα, τον Διοικητή της Χωροφυλακής,  τον Διευθυντή της Νομαρχίας και τον  Προϊστάμενο της Γεωργικής Υπηρεσίας.  Η Ελληνική Αγροφυλακή, ενέπνεε ασφάλεια και εμπιστοσύνη στους γεωργο-κτηνοτρόφους.  Το 1990 μετά από συχνές πυρκαγιές,  έγινε επανασύσταση του σώματος αγροφυλακής  και  εκσυγχρονισμός του.  Υπαγόταν  δε, στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξεως, όπως και η Χωροφυλακή. Προσελήφθηκαν  τότε, χίλιοι αγροφύλακες και διακόσιοι αγρονόμοι. Στις   εκλογές του 1993, ξαφνικά διέκοψαν την ιστορική διαδρομή της αγροφυλακής και οι αρμοδιότητες της μεταφέρθηκαν στις Νομαρχιακές  αυτοδιοικήσεις. Τα  1800 άτομα αγροφυλάκων, μετατάχτηκαν σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες.  Η  αγροφυλακή, ξεθώριασε και δεν βρήκε ποτέ την χαμένη της αίγλη και χρήσιμη παρουσία. Ξανά το 2007 μετά από  αρκετές πυρκαγιές, ανασυστάθηκε το σώμα της αγροφυλακής, με νέες αρμοδιότητες και καθήκοντα, αφού οι καιροί και οι συνθήκες εργασίας,  είχαν αλλάξει πολλά. Το  νέο σώμα της αγροφυλακής, λέγεται αστυνομία της οικολογίας.  Ο  παλιός αγρονόμος που διέταζε τον αγροφύλακα, έγινε διαχειριστής υδάτινων πόρων. Επίσης  εντοπίζει χασισο-καλλιέργειες, παράνομες γεωτρήσεις και  προστατεύει τους Αρχαιολογικούς χώρους, το περιβάλλον και φυσικά τα δάση.  Προλάβαινε μικρές πυρκαγιές, που οι τότε θηριώδεις καπνιστές εργάτες της αγροτιάς, έβαζαν κατά λάθος.  Με την νέα Κυβέρνηση του 2009, το μέλλον της αγροφυλακής φάνηκε να είναι αβέβαιο.   Το  2011, με νέο νόμο περί αγροφυλακής, καταργήθηκε η Ελληνική αγροφυλακή και ενσωματώθηκε στη δασική υπηρεσία. Έτσι  έχουμε αγρονόμους, αγροφύλακες, αρχιφύλακες,  δασονόμους,  υδρονομείς. Υπάρχει η  διοίκηση αγροφυλακής, μαζί με την δασική υπηρεσία, τον δασάρχη και τους υφισταμένους υπαλλήλους  του.  Όμως  χρειάζονται μεγαλύτερη ενίσχυση και  επάνδρωση,  όπως και το πυροσβεστικό σώμα.   Ο  δραγάτης ή αγροφύλακας, ήταν το άγρυπνο μάτι του χωριού.  Κυκλοφορούσε  πεζός ή  με άλογο ή με γαϊδουράκι και είχε μια σφυρίχτρα με διαπεραστικό ήχο. Φορούσε  μια πρασινωπή στολή, όμοια  με του χωροφύλακα. Ο αγροφύλακας είχε  ιδιαίτερη θέση, στο αντρικό καφενείο όταν έκανε διάλειμμα, μαζί με τον παπά του χωριού, τον δάσκαλο, τον  αγροτικό γιατρό, τον κοινοτάρχη,  τον αστυνόμο. Πρώτος ειδοποιούσε για τους κλεφτοκοτάδες, για  τους νυχτερινούς  επιδρομείς. Προστάτευε  το μαντρί, όχι μόνο από  τις αλεπούδες και τους λύκους, αλλά και από τους επιτήδειους ζωοκλέφτες. Πολύ δύσκολα, να του ξεφύγει μικρό-εστία  φωτιάς ή ασυνείδητος περιπατητής στο δάσος.  Ο αγροφύλακας περιφρουρούσε  τα περιβόλια, τα αμπέλια, τα σταροχώραφα, τα κηπούλια, τα κτήματα  και τους ελαιώνες. Παράλληλα  ήταν άγρυπνος φύλακας των δασών, μαζί με τον δασοφύλακα,  στους λόφους και στα βουνά, όλες τις εποχές με το δριμύ ψύχος και με τον αφόρητο καύσωνα.   Η  Ελληνική Αγροφυλακή, έχει να μας δώσει   πλούσια ιστορία και τεράστια προσφορά στο οικολογικό μας σπίτι, στην ύπαιθρο χώρα. Μήπως  ήρθε η ώρα να εκτιμήσουμε την χρησιμότητά της αγροφυλακής, όσο πυκνώνουν  οι φυσικές καταστροφές;  Τελευταία  ζούμε πολλά δεινά, που κυκλώνουν όλο τον κόσμο και καταστρέφουν τον πλανήτη μας.   Όπως λέει και ο Ιερέας στην προσευχή του, προς τον Δημιουργό του Σύμπαντος.   ‘Κύριε  σώσων ημάς, από λιμού- (πείνα), λοιμού- (πανδημική ασθένεια), σεισμού, καταποντισμού, πυρός μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίων πολέμων και αιφνιδίων θανάτων.’                                                                                                                               Σ.Σ. Παρακαλώ  όσους πρόλαβαν και θυμούνται παλιούς δραγάτες, όπως τον αείμνηστο Μαστόρου,  να μας τους αναφέρουν. Ευχαριστώ θερμά .                                                   (Ξανθίππη Αγρέλλη)