Σταμάτης Κ. Μανούσης: «Ένας Κώος ευπατρίδης» – 42 χρόνια από την εκδημία του

Με την επέτειο συμπλήρωσης 42 χρόνων  από τον θάνατο του Σταμάτη K. Μανούση ετελέσθη επιμνημόσυνο τρισάγιο στο ταφικό του μνημείο στην Κω από τον  Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κω Νισύρου κ. κ. Ναθαναήλ 

Άρθρο στο ΒΗΜΑ : Σταμάτης Κ. Μανούσης «ένας Κώος ευπατρίδης»

Σ’ αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται. Οταν στον δρόμο της Θήβας ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Εχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα».

Τούτα τα λόγια του Σεφέρη – ήταν το κλείσιμο της ομιλίας του στην απονομή του βραβείου Νομπέλ – μου ήρθαν αυτόματα όταν προ ημερών παρακολούθησα στο κανάλι της Βουλής το ντοκιμαντέρ «Ο πατέρας μου Σταμάτης Κ. Μανούσης», σε σκηνοθεσία Κώστα Μαχαίρα, αφιερωμένο στον κώο γιατρό και πολιτικό που την περασμένη Πέμπτη, 7 Ιουλίου, συμπληρώθηκαν 41 χρόνια από τον θάνατό του. Ο γιατρός, ο αγωνιστής, ο άνθρωπος Ξετυλίγοντας το νήμα της ζωής του μέσα από την κριτική ματιά φίλων και πολιτικών που τον γνώρισαν, αυτό που μένει από την πλούσια και δύσκολη διαδρομή του Σταμάτη Μανούση, με τη μεγάλη προσφορά, τη συνέπεια αλλά και τα λάθη, είναι ο Ανθρωπος. Ο Ανθρωπος που αξίζει να μας επανασυστηθεί γιατί μπορεί να μην ήταν ο πολιτικός και επιστήμονας που το όνομά του «γράφτηκε με χρυσά γράμματα στην Ιστορία» αλλά είναι από εκείνους που σημάδεψαν τις ζωές των ανθρώπων που συναντήθηκαν μαζί του, με θετικό πρόσημο.

Ο Σταμάτης Κ. Μανούσης γεννήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου του 1905 – ήταν το 7ο κατά σειρά παιδί του Κωνσταντίνου και της Σοφίας Μανούση – στην Κω, το νησί που αγάπησε και υπηρέτησε ως το τέλος της ζωής του. «Πολλά χρειάζονται για τον λαό αυτόν» είχε πει όταν εξελέγη βουλευτής Δωδεκανήσου. «Θα φανώ συνεπής στις υποσχέσεις που έδωσα. Θα γίνει το νοσοκομείο, θα στεγαστούν οι παραπηγματούχοι, θα γίνει επιτέλους το λιμάνι… Δεν επολιτεύθην για να εγγραφώ στον προϋπολογισμό του κράτους. Είχα δουλειά η οποία πολλά μού απέδιδε. Το όνειρό μου που ήτο να προσφέρω κάτι στο νησί μου, στον τόπο αυτόν που τόσο αγαπώ, έγινε πραγματικότης». Ηταν ένας εξαιρετικός επιστήμονας (οφθαλμίατρος).

Εγγράφεται το 1922 – πριν από 100 χρόνια – στην Ιατρική Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές του τον Μάρτιο του 1928. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η Οφθαλμολογική Κλινική «Μανούση», που ίδρυσε το 1936 στην οδό Νεοφύτου Βάμβα 9 στο Κολωνάκι και η οποία έκλεισε το 1973, ήταν γνωστή ως «Στέγη των Κώων στην Αθήνα». Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου είχε μεταβληθεί σε λαϊκό κατάλυμα, φιλοξενώντας ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Τη διέθεσε, επίσης, ως τόπο συνεδριάσεων των κώων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης διακινδυνεύοντας ακόμα και τη ζωή του αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ακριβώς απέναντι από την κλινική του έδρευε το τότε γερμανικό φρουραρχείο. Η δράση του αυτή, ως μέλους του ΕΑΜ, αναγνωρίστηκε από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Παρείχε δωρεάν ιατρική εξέταση, περίθαλψη, νοσηλεία και φροντίδα σε όλους τους άπορους και μη συμπατριώτες του επί σειρά ετών, ενώ κοντά του, στην κλινική και στο σπίτι του, έμεναν και σπούδασαν πολλά παιδιά από την Κω Ιατρική και άλλες επιστήμες. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1940-41 υπηρετώντας ως έφεδρος ανθυπίατρος, με υπηρεσία κυρίως στο Νοσοκομείο Μεσολογγίου, και αργότερα παρασημοφορήθηκε για τις υπηρεσίες του από τον δήμο της πόλης. Οπως ανέφεραν στο ντοκιμαντέρ όσοι τον έζησαν από κοντά, ο Σταμάτης Μανούσης έζησε, ως γνήσιος κώος ιπποκρατιστής, με γνώμονα τα στοιχεία που συνθέτουν τον ιπποκρατικό όρκο, δηλαδή τον ανθρωπισμό, την ανιδιοτέλεια, την αγάπη και τη φροντίδα προς τον συνάνθρωπο. Η πολιτική διαδρομή και το έργο του Κατά τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας θεμελίωσε τον Οικισμό «Σοφοκλή Βενιζέλου» για τη στέγαση 62 οικογενειών, οι οποίες μέχρι τότε ζούσαν σε παραπήγματα. Εξασφάλισε την κατασκευή του λιμένος της Κω ώστε να προσεγγίζουν πλέον τα καράβια, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού και του εμπορίου, που μέχρι τότε χρησιμοποιούσαν τις λέμβους μεταφοράς, τις «λάντζες». Συνέβαλε τα μέγιστα στον εκσυγχρονισμό του Κρατικού Νοσοκομείου Κω. Εγκαινίασε την επέκταση του αερολιμένα του νησιού. Προέβη στην επέκταση του ηλεκτροφωτισμού της πόλεως και των χωριών της Κω, καθώς και στην κτιριακή αποπεράτωση του Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος Κω (ΔΙΙΚω). Ως πολιτικό πρόσωπο ήταν φορέας πραγματικής ελπίδας για ουσιαστική κοινωνική και πολιτική αλλαγή στον τόπο μας, τη δεκαετία του ’60. Είναι γεγονός ότι η ιστορική του μνήμη έχει επιβαρυνθεί από τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου (υπήρξε η 3η κυβέρνηση αποστατών με κοινοβουλευτική πλειοψηφία). Ωστόσο υπάρχει ισχυρός αντίλογος σε όλο αυτό, όπως τόνισαν όσοι μίλησαν για αυτή του την επιλογή, καθώς τα κίνητρά του ήταν βαθιά πατριωτικά και ηθικά και απέβλεπαν αποκλειστικά στην πραγματοποίηση έργων στην Κω και στη στήριξη των κατοίκων της. Η απόφασή του, με προσωπικό πολιτικό κόστος, «ελήφθη αποκλειστικά και μόνο για την ιδιαίτερη πατρίδα του» τονίζουν. Απεβίωσε οκτώ χρόνια μετά το κλείσιμο της Κλινικής του από τη χούντα των συνταγματαρχών που τον οδήγησε σε ρευστοποίηση και υποθήκευση όλων των περιουσιακών στοιχείων της οικογένειας.

Ελένη Βουλτσίδου