0ταν η τεχνολογία, μπαίνει στις συνήθειες, της καθημερινότητας και στις σχέσεις των ανθρώπων | Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

 Κάποτε είχαμε την καλή συνήθεια, να μαζεύουμε από κάρτες με ποδοσφαιριστές και καλλιτέχνες,  μέχρι σπιρτόκουτα, χαρτοπετσέτες, ξένα νομίσματα, καρτ ποστάλ και γραμματόσημα.   Θα  σταθώ στα τελευταία,  που αγοράζαμε από τα βιβλιοπωλεία, τα ειδικά άλμπουμ γραμματοσήμων, μαζί  με   εκείνων για τις φωτογραφίες μας.    

Η  σημερινή καλπάζουσα, τεχνολογική εξέλιξη της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και της πληροφορικής, απορρόφησε και εξαφάνισε πολλά αντικείμενα, καθώς και τις συνήθειες που τα ακολουθούσαν, στον τότε τρόπο της  ζωής μας. Αναρωτιόμαστε   λοιπόν, που πήγαν οι φωτογραφικές μηχανές με τα φιλμ, τα τηλέφωνα με τις τηλεκάρτες και οι τηλεφωνικοί θάλαμοι,  με τους κερματοδέκτες.  Τόσα  χρήσιμα και απαραίτητα αντικείμενα, της προηγούμενης  τεχνολογίας, που τα κατάπιε κυριολεκτικά η νέα,  σύγχρονη και  προηγμένη τεχνολογία. Κρατώντας το έξυπνο τηλέφωνό μου το smart -phone -σμάρτ φον, είναι σαν να κρατώ ένα μαγικό ραβδάκι, που εξαφάνισε πολλές και χρήσιμες εφευρέσεις των τελευταίων ετών.  Ας   θυμηθούμε μερικές από αυτές. Πρώτα από όλα το συμβατικό, σταθερό τηλέφωνο, με το στρόγγυλο αριθμημένο καντράν, το οποίο σπάνια χρησιμοποιούμε, αλλά το έχουμε ως βάση για τη λειτουργία του Internet -διαδικτύου. Αξέχαστες και οι ανώνυμες φάρσες του. Μαζί του  ακολούθησαν και οι τηλεφωνικοί θάλαμοι, καθώς και τα καρτοτηλέφωνα. Στην Αγγλία και στο Γιβραλτάρ που βρέθηκα, προσπάθησα από περιέργεια να δω αν λειτουργούν ακόμη οι κόκκινοι,  χαρακτηριστικοί θάλαμοι. Αποτέλεσμα ήταν να περιοριστώ σε αναμνηστικές φωτογραφίες,  δίπλα τους, αφού παρέμειναν  απλά   ενθύμια.  Τα  ρολόγια χειρός, τα ξυπνητούρια, τα ρολόγια του τοίχου,  όσο απαραίτητα και αν είναι,  απέμειναν  πια μόνο ως διακοσμητικά αντικείμενα , αφού το έξυπνο τηλέφωνο, μας πληροφορεί για την  ώρα, καθώς και  για την θερμοκρασία και τον καιρό, καταργώντας το θερμόμετρο του τοίχου. Φυσικά το ξυπνητήρι, το έκαναν και οι Τηλεφωνικές Υπηρεσίας του ΟΤΕ,  με ειδική έξτρα χρέωση.  Οι  συμβατικές φωτογραφικές μηχανές,  οι στιγμιαίες της KODAK, της Polaroid, με φιλμ ή  με μικρό κασέτα και  οι βιντεοκάμερες, τα βίντεο και οι βιντεοκασέτες,   παραμένουν στο συρτάρι ως ευχάριστη ανάμνηση και σπάνια χρησιμοποιούνται, αφού το ηλεκτρονικό ‘μάτι’ του Smart-Phone του έξυπνου τηλεφώνου,  τα φωτογραφίζει και τα βιντεοσκοπεί  όλα.  Σειρά παίρνουν τα μουσικά συστήματα, όπως το κλασικό ράδιο με τις λυχνίες η το απλό  ραδιόφωνο, το  τρανζίστορ και  το  κασετόφωνο, με τις θρυλικές μπομπίνες και τις κασέτες και την κασετοπειρατεία τους. Επίσης  οι δίσκοι βινυλίου, τα αξέχαστα σαρανταπεντάρια, τα μουσικά ηχοσυστήματα αναπαραγωγής μουσικής,   όπως ο φωνογράφος,  η λατέρνα, τα πικάπ , τα τζουκ μποξ,  τα στερεοφωνικά συστήματα, μέχρι και οι δίσκοι ακτίνας, τα γνωστά μας CI-DI .   Έπονται  οι επιστολές και οι ευχετήριες κάρτες, τα καρτ ποστάλ, με τα τοπία και τα υπέροχα γραμματόσημα, που τις συνόδευαν. Αλλά και τα ρομαντικά ραβασάκια, τρόπος κρυφής επικοινωνίας των ερωτευμένων νέων. Όλα  αυτά, μαζί με τις έντυπες προσκλήσεις, και τα προσκλητήρια,  αντικαταστάθηκαν με τα ηλεκτρονικά μηνύματα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας και περνούν σταδιακά στη λησμονιά.  Μένουν   τα γραμματόσημα στα άλμπουμ, για  να διηγούνται τον πολιτισμό, τα τοπία των χωρών και την ιστορία των ταχυδρομείων, των ΕΛΤΑ .  Όλα μέσα από την μανιακή συλλογή,  των φιλοτελιστών.                                                                                              Αξέχαστα θα μείνουν και πολλά έντυπα  ειδησεογραφικά μέσα, όπως εφημερίδες,  περιοδικά ποικίλης ύλης και κάθε εργαλείο ενημέρωσης. Επίσης οι χάρτες και οι Χρυσοί Οδηγοί, με τους ογκώδης τόμους τους, που αποτελούσαν τους πλήρως ενημερωμένους τηλεφωνικούς καταλόγους,  χάνονται.  Μαζί  χάθηκαν και  τα γνωστά βιβλιαράκια, σημειωματάρια τσέπης,  οι  τηλεφωνικές ατζέντες,  με τα ονόματα των  τηλεφώνων, γνωστών και φίλων. Διότι  ανοίγοντας το έξυπνο τηλέφωνο, μαθαίνουμε από τον ηλεκτρονικό τύπο, ποικιλία ειδήσεων, αρθρογραφία και γενική  ενημέρωση,  ντόπια,  πανελλήνια και παγκόσμια. Επίσης μέσα από τον ηλεκτρονικό Χρυσό Οδηγό, πληροφορούμαστε για κάθε τηλέφωνο που αναζητούμε.  Ακόμη  έχουμε περάσει μέσα  στο έξυπνο τηλέφωνο από λογαριασμούς, ταυτότητες, δημόσια επίσημα έγγραφα, μέχρι εισιτήρια κινηματογράφου και μέσων συγκοινωνίας. Φυσικά εξαφανίστηκαν, οι συσκευές τέλεφαξ και ο θρυλικός τηλέγραφος, με τα τηλεγραφήματα. Κάποτε  αυτά θα αποτελούν πολύτιμα συλλεκτικά αντικείμενα, στις βιτρίνες των  παλαιοπωλείων.  Αλλά και τα βιβλία, αγωνίζονται  να παραμείνουν στις ιδιωτικές και Δημόσιες  Βιβλιοθήκες,  καθώς και στα πλούσια  ράφια των βιβλιοπωλείων, αφού διαβάζονται και αυτά ηλεκτρονικά ή είναι φωνητικά βιβλία. Και όμως αναντικατάστατη είναι,  η άμεση ανάγνωση, ενός κειμένου και το ξεφύλλισμα, ενός βιβλίου. Οι μοναδικές εγκυκλοπαίδειες Δομή,   Πάπυρος Λαρούς,  Μπριτάνικα κλπ  αντικαταστάθηκαν από την Βικιπαίδεια.  Πολλοί λένε,  πως υπάρχει ψυχρότητα, ανάμεσα στον αναγνώστη και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.  Άλλοι πάλι  υποστηρίζουν, ότι έτσι περιορίζεται η αλόγιστη σπατάλη χαρτιού και ξυλείας, των αποψιλωμένων από τις πυρκαγιές δασών.                                                                                                 Τα  γνωστά επιτραπέζια παιχνίδια της παρέας,  έγιναν όλα ηλεκτρονικά. Εξαφανίστηκαν  το φιδάκι, ο γκρινιάρης, ο φωτεινός παντογνώστης. Αγωνίζονται  να παραμείνουν  και να ακονίζουν το ανθρώπινο μυαλό ακόμη, η Μονόπολη, ο Εκατομμυριούχος, το Σκάκι,  το Ντόμινο, το Τάβλι,  η Ντάμα, και τα χαρτιά,  που συγχρόνως είναι και ηλεκτρονικά.  Επίσης τα παιδικά παιχνίδια, τα κουρδιστά ή με μπαταριές σιγά, σιγά εξαφανίζονται, εμπρός  στην ηλεκτρονική καταιγίδα παιχνιδιών. Όλα  αυτά, αντικαταστάθηκαν από παιχνίδια βίας ή περιπέτειας,  μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, στο τάμπλετ  και στο έξυπνο τηλέφωνο. Άλλαξαν και τα δώρα που πριν λίγα χρόνια χαρίζαμε, όπως  ένα οποιοδήποτε συμβατικό  παιχνίδι και τώρα αγοράζουμε, μια ηλεκτρονική συσκευή ή ένα  τηλέφωνο. Όσο για τα παραδοσιακά πορτοφόλια και το ρευστό χρήμα, τα μεν εξαφανίζονται, το δε χρήμα έγινε πλαστικό, ηλεκτρονικό με συναλλαγές σε ηλεκτρονικές κάρτες Poss. Καθώς  επίσης ψωνίζουμε ή πληρώνουμε λογαριασμούς και Τραπεζικές υποχρεώσεις,  μέσω του διαδικτύου με – e. banking. Ακόμη  και η εκπαίδευση γίνεται ηλεκτρονικά μέσω του διαδικτύου- με Internet.   Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 εμφανίστηκαν τα κινητά τηλέφωνα. Από το 2007 οι τηλεφωνικές συσκευές,  γίνονται όλο και πιο έξυπνες και το δίκτυο επικοινωνίας,  πιο δυνατό και πιο άμεσο. Έτσι εκεί που νομίζαμε το ακατόρθωτο, βλέποντας τον πολυμήχανο Τζέιμς Μποντ πράκτορα 007, να συνομιλεί με ασύρματες συσκευές, μέσα από την πολυτελή λιμουζίνα του τύπου Aston Martin, όλα έγιναν εφικτά.  Με θαυμασμό μιλάμε με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και με το έξυπνο τηλέφωνο, στην φίλη μας στην μακρινή Αυστραλία, κοιτάζοντάς την, σαν να είναι απέναντι μας.  Αν η τηλεόραση αποτελεί παράθυρο στον κόσμο, το διαδίκτυο είναι η μεγάλη πόρτα, που μπαινοβγαίνει το καλό και το κακό. Εξαρτάται αν εμείς   θα του το επιτρέψουμε.                                         Στα άυλα πράγματα που επηρέασε η συχνή χρήση του έξυπνου τηλεφώνου, είναι και η κοινωνικότητα των ανθρώπων. Είναι  ο χρόνος που αναλώνουν πάνω από αυτό σε ταχυδρομική επικοινωνία -e. mail, σε μηνύματα, σε  διαδικτυακές γνωριμίες, σε  κρυφές σχέσεις. Ακόμη  και σε εκδικητικές και προσβλητικές καταστάσεις, με φωτογραφικούς διασυρμούς και διαπόμπευση προσωπικών δεδομένων. Η υπέρβαση γίνεται  με τις γνωριμίες με αγνώστους, που καταλήγουν συχνά, σε οικογενειακές και ατομικές τραγωδίες.  Όλοι ζούμε το φαινόμενο παρέας και συγχρόνως της  αποξένωσης.  Περπατάμε στο δρόμο  και μιλάμε μόνοι μας, σε μια φορητή τηλεφωνική συσκευή. Καθισμένοι σε μια  καφετέρια, αντί να απολαύσουμε  ό, τι παραγγέλλαμε όλοι μαζί, με χαρούμενη  και  εποικοδομητική συζήτηση,  με  ανταλλαγή απόψεων, καταλήγουμε   ο καθένας σκυμμένος πάνω από το κινητό του, στην δική του προσωπική μοναξιά,  μέσα   στο   δικό του ατομικό ηλεκτρονικό κόσμο.  Ο  χρόνος που σπαταλάμε, σε ανούσιες επικοινωνίες και σε ανώφελα μηνύματα με ξένους, δεν αναπληρώνεται δημιουργικά. Είναι  χαμένος και η απώλεια της ουσιαστικής κοινωνικότητας, μεταξύ των ανθρώπων, είναι το υψηλό τίμημα για τις αμέτρητες ευκολίες, που έφερε το διαδίχτυο και το έξυπνο κινητό μας. Παρόλα αυτά,  τα κινητά τηλέφωνα  θα εξελίσσονται σε πιο νέα μοντέλα, από θερμόμετρα καιρού,  μέχρι θερμόμετρα πυρετού, καταργώντας  και  ιατρικά, βασικά εργαλεία.  Έτσι προχωράει η τεχνολογία με ταχύτατους ρυθμούς, πότε σε βάρος των ανθρώπων, (βλέπε επικινδυνότητα με τα ραδιοκύματα) και πότε σε βάρος παλιών χρήσιμων ανακαλύψεων, καταργώντας την τεχνολογία των προηγούμενων εφευρέσεων.                                                                 Άραγε με την τεχνική νοημοσύνη, τι εξελίξεις θα έχουμε;                              Θα  καταργηθεί και ο ανθρώπινος νους, αυτός που ευθύνεται για το τελευταίο,  ηλεκτρονικό τεχνολογικό  θαύμα;

Ξανθίππη Αγρέλλη      30/4/2023