«Στα καφενεία παίζανε μουσικές, τραγουδούσανε τα πολιτάκια* και γκαρσόνια πηγαινοφέρνανε δίσκους με καραφάκια και μεζέδες. Η προκυμαία μοσχοβολούσε ούζο, αγγουράκι, τηγανητό κρέας και θαλασσινά. Μασουλίζανε οι καθιστοί, κι οι σουλατσαδόροι σπόρους, τσεμπλεμπούδες, παγωμένα αμύγδαλα, λιμπινάρια, μα και γλειφιτζούρια…» – Διδώ Σωρηρίου, «Ματωμένα χώματα». Η φωτογραφία από το Ημερολόγιο 2022, Ενθύμιον Σμύρνης, έκδοση Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Κύριε διευθυντά
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες της κυρίας Κατερίνας Παπαθωμά – Μαστοροπούλου για τα χριστιανικά μνημεία της Μικράς Ασίας (30/7/2022), με βάση το ομότιτλο βιβλίο του Γεωργίου Σωτηρίου. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και το βιβλίο του Παντελή Κοντογιάννη, με τίτλο «Η ελληνικότης των νομών Προύσης και Σμύρνης», που εκδόθηκε το 1919 και καταδεικνύει την ελληνικότητα των δύο νομών, στηριζόμενο σε έγκυρες γνώμες ξένων διανοουμένων περιηγητών. Το βιβλίο θα παρουσιασθεί σε ειδική εκδήλωση του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη», τον προσεχή Οκτώβριο.
Από τις παλαιότερες εκκλησίες της Σμύρνης, «καλλίστης πασών των πόλεων», ήταν ο τρίκλιτος ναός της ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φωτεινής, της Σαμαρείτιδος, μητροπολιτικός ναός των Σμυρναίων και έδρα του μητροπολίτη. Οι κορυφαίοι διηγηματογράφοι Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Αλέξανδρος Μωραϊτίδης περιγράφουν τη θεία λειτουργία του. Στον αυλόγυρο του ναού ήταν χαραγμένο σε κρήνη το επίγραμμα: Της απέραντης Ασίας οφθαλμός είναι η Σμύρνη / κι’ οφθαλμός πάλι της Σμύρνης η ιερά Μητρόπολίς της, όπου, το 1841, ανεγείρεται το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον (Διευθύντρια Σαπφώ Λεοντιάδη), εφάμιλλο της περίφημης Ευαγγελικής Σχολής. Το κωδωνοστάσιο, χάρμα των ορθόδοξων Χριστιανών της Σμύρνης, με το ραδινό ύψος του (35 μέτρων), είχε τέσσερις ορόφους, ενώ, κάτω από τις καμπάνες, ήταν χαραγμένο το επίγραμμα: Κωδώνων ιερών… που είχε συντεθεί από τον Ιορδάνη Καρολίδη (1837-1903), από την Καππαδοκία, καθηγητή της Ευαγγελικής Σχολής και αδελφό του ιστορικού Παύλου.
Η εκκλησία της Σμύρνης, ξεριζωμένη από την πατρώα γη, καταφεύγει πρόσφυγας στην ελεύθερη πατρίδα. Το πνεύμα, όμως, και η ψυχή του εθνομάρτυρος Χρυσοστόμου, του τελευταίου επισκόπου, που κατακρεουργήθηκε, το 1922, από τους κατακτητές, μένει εκεί, για να διαλαλεί στους αιώνες την ελληνικότητα και τη χριστιανικότητα της πολιτείας. Η ψυχή του τόπου είμ’ εγώ, / μέσα σε χαλάσματα και θράκια, / κι’ όπου να σταθώ και να διαβώ / είμ’ εκεί· σε ρούγες και σοκάκια.
Ετσι, πρώτιστο μέλημα των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σμύρνη, ήταν η ανέγερση εκκλησίας, με βάση το πρότυπο του πυρποληθέντος ιερού ναού στη Σμύρνη και ως ιστορική συνέχεια. Ο ναός κτίσθηκε σε περίοπτη θέση και το 1924 έγινε η συμβολική θεμελίωσή του, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, του πρωθυπουργού, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και του δημάρχου Αθηναίων.
Στον ναό εκτίθενται δύο εικόνες της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης και το τέμπλο του ναού του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Σμύρνης, που ανακαλύφθηκε άθικτο και επετράπη, έπειτα από πολλές προσπάθειες, η μεταφορά του το 1944. Ο ναός της Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης είναι έργο πολιτικής βούλησης και υψηλών προθέσεων, όχι μόνο για να διατηρηθεί και να στερεωθεί η μνήμη, ως όρος επιβίωσης των ξεριζωμένων Σμυρναίων, αλλά και για την αναβάθμιση του συμβολικού κέντρου της Κοινότητας, δηλαδή της Αγίας Φωτεινής.
Πηγή Εφ. Καθημερινή
