Η Σάρα Κόρνινγκ από τον Καναδά το 1922 βρέθηκε στο κέντρο της Μικρασιατικής Καταστροφής και φυγάδευσε εκατοντάδες ορφανά στις αποβάθρες και τα αμερικανικά πλοία που κατευθύνονταν στην Ελλάδα – «Η πόλη λεηλατήθηκε, άρχισαν να την καίνε, κανένας σεβασμός για την ανθρώπινη ζωή, ούτε τα παιδιά αποτέλεσαν εξαίρεση» έγραψε χρόνια αργότερα στο βιβλίο της
Ενας περιπατητής στις προνομιούχες γειτονιές του κεντρικού Τορόντο συνήθως κοντοστέκεται με απορία έξω από το Κοινοτικό Κέντρο, αφιερωμένο στη μνήμη της Γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων της Σμύρνης πριν από έναν αιώνα. Και αυτό επειδή έχει πάρει το όνομά του από μία άγνωστη στο ευρύ κοινό γυναίκα: «Σάρα Κόρνινγκ». Τι σχέση έχει μία γυναίκα, γέννημα θρέμμα του Καναδά, με τις θηριωδίες που έλαβαν χώρα, έναν αιώνα νωρίτερα, στα παράλια της Μικράς Ασίας; Γεννημένη το 1872 στη Νέα Σκωτία του Καναδά, η Σάρα Κόρνινγκ έδωσε από νωρίς δείγματα γραφής.
Είχε συνειδητοποιήσει ότι θα αφιέρωνε τη ζωή της στους συνανθρώπους της που είχαν ανάγκη. Η μοίρα τα έφερε έτσι ώστε σε μία κομβική και συνάμα τραγική στιγμή της Ιστορίας βρέθηκε στη Σμύρνη, ως μάρτυρας μιας ανθρωπιστικής καταστροφής που προσέλαβε διαστάσεις γενοκτονίας.
Αντί να κάτσει στην άκρη, όπως τόσοι και τόσοι Δυτικοί εκείνες τις ημέρες, έθεσε σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή για να σώσει όσους Ελληνες και Αρμένιους μπορούσε. Και τα κατάφερε. Πολύ πριν από το ραντεβού της με την Ιστορία, όταν ήταν μόλις 20 ετών, είχε εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες για τις σπουδές της. Εργάστηκε στη Νέα Αγγλία για σχεδόν 20 χρόνια. Η μεγάλη δοκιμασία, όμως, ήρθε όταν επέστρεψε στη Νέα Σκωτία του Καναδά για να βοηθήσει τα σχεδόν 10.000 θύματα της έκρηξης του Χάλιφαξ.
Η έκρηξη αυτή συνέβη όταν ένα βελγικό και ένα γαλλικό πλοίο φορτωμένο με πυρομαχικά συγκρούστηκαν στο λιμάνι του Χάλιφαξ, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Σάρα είχε προσφέρει τις υπηρεσίες της σε εκατοντάδες τραυματίες, κάνοντας πραγματικά τη διαφορά. Το 1918, σε ηλικία 46 ετών, η Σάρα Κόρνινγκ πιστοποιήθηκε από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό και εντάχθηκε στη Near East Relief. Ηταν μια οργάνωση που δημιουργήθηκε με στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους που είχαν πληγεί από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γηραιά Ηπειρο. Το πρώτο της πόστο ήταν στον Νότιο Καύκασο, στην Αρμενία. Εργάστηκε για την ανακούφιση εκατοντάδων χιλιάδων λιμοκτονούντων προσφύγων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν μολυνθεί από τύφο και χολέρα. Υπενθυμίζουμε ότι είχε προηγηθεί η οργανωμένη από τους Νεότουρκους γενοκτονία των Αρμενίων το 1915.
Στην Κωνσταντινούπολη
Η έλευσή της στην Κωνσταντινούπολη σηματοδότησε σχεδόν αμέσως την έναρξη της σχέσης αγάπης που καλλιέργησε με τους Ελληνες και τους Αρμένιους, δύο εθνότητες που είχαν υποστεί τη γενοκτονική πολιτική των Νεοτούρκων. Αυτό ήταν που την ώθησε να αφιερωθεί στη διάσωση και τη φροντίδα χιλιάδων εξ αυτών από την τουρκική βία -σύμφωνα με μαρτυρίες- συχνά διακινδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή. Επί μία δεκαετία, τίποτε άλλο δεν την ενδιέφερε πέρα από αυτό. Το δεύτερο πόστο της ήταν στη βορειοκεντρική Ανατολία.
Τα περισσότερα πρωινά, η Σάρα Κόρνινγκ και οι συνάδελφοί της μάζευαν από τους δρόμους μωρά και μικρά παιδιά που είτε ήταν ορφανά από τις γενοκτονίες, είτε τα είχαν αφήσει στην είσοδο του ορφανοτροφείου απελπισμένοι γονείς, ή συγγενείς, ή απλώς γνωστοί, σε μια προσπάθεια να τα σώσουν από την πείνα και τις ασθένειες. Σχεδόν εν αγνοία της βρέθηκε στο κέντρο της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αξίζει να θυμίσουμε ότι, συνολικά, η μικρασιατική εκστρατεία είχε ως αποτέλεσμα 25.000 νεκρούς και τραυματίες από ελληνικής πλευράς. Πάνω από 1.500.000 Ελληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους και να έρθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς. Η Σάρα Κόρνινγκ ίδρυσε μια πρόχειρη κλινική για να περιθάλψει τους αρρώστους και τους τραυματίες, την οποία έκλεισαν διά της βίας οι Τούρκοι, πετώντας στον δρόμο εκατοντάδες αρρώστους και τραυματισμένους. Τότε, η Σάρα δεν δίστασε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στον δρόμο ή στο ταπεινό δωμάτιο που είχε νοικιάσει, σώζωντας και έτσι ζωές.
Με κάθε προφύλαξη και τη βοήθεια εθελοντών άνοιξε δεύτερη κλινική. Ούτε αυτή είχε καλύτερη τύχη. Καταστράφηκε από Τούρκους που πέταξαν στους δρόμους ασθενείς και κρεβάτια. «Μετά από αυτό, η πόλη λεηλατήθηκε. Αρχισαν να την καίνε. Κανένας σεβασμός για την ανθρώπινη ζωή, ούτε τα παιδιά αποτέλεσαν εξαίρεση», έγραψε χρόνια αργότερα στο ημερολόγιό της η Σάρα Κόρνινγκ. Με χιλιάδες νεκρούς από τις πυρκαγιές, τους βιασμούς και την ωμή βία, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Near East Relief, στην οποία εργαζόταν, μεθόδευσαν μια εκκένωση διά θαλάσσης.
Η Κόρνινγκ στράφηκε σε ένα ορφανοτροφείο που διοικείτο μέχρι τότε από μία Αμερικανίδα νοσοκόμα και άρχισε να οδηγεί τα παιδιά στις αποβάθρες. Είχε δώσει οδηγίες στα παιδιά να μη μιλάνε, καθώς μόνο Αμερικανοί και ξένοι πολίτες επιτρεπόταν να φύγουν. Εκμεταλλευόμενη το χάος, τις φλόγες, την καταγωγή της και τη γενικότερη σύγχυση, έσωσε πάνω από 5.000 παιδιά! Το επίτευγμά της είναι εντυπωσιακό αν αναλογιστεί κανείς ότι εν μέσω της καταστροφής χιλιάδες άνθρωποι πλημμύρισαν το λιμάνι της Σμύρνης με την ελπίδα να σωθούν από τα συμμαχικά πολεμικά πλοία. Ωστόσο, το Πολεμικό Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών επέλεξε να ακολουθήσει μια πολιτική «μη εμπλοκής» και ο Ερυθρός Σταυρός και η Αρωγή της Εγγύς Ανατολής έλαβαν εντολή να παραλάβουν μόνο όσους ήταν πολίτες των ΗΠΑ! Η Σάρα δεν δίστασε να επιστρέψει στην κατεστραμμένη πόλη, τη στιγμή που ολόκληρες γειτονιές καίγονταν.
Εντόπισε εκατοντάδες παιδιά, τα οποία βρίσκονταν παγιδευμένα σε δύο ελληνικά σχολεία. Τα οδήγησε μέσα από τον καπνό και το αίμα, παραδίδοντάς τα τελικά σε αμερικανικά πλοία που κατευθύνονταν προς την Ελλάδα. Πηγαίνοντας κι αυτή εκεί, συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση νέων ορφανοτροφείων και ανέλαβε τη θέση της επικεφαλής για τη διαχείριση ενός. Υιοθέτησε πέντε κορίτσια και χρηματοδότησε την εκπαίδευσή τους. Επιπλέον, έστειλε δεκάδες ορφανά στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Για τη γενναιότητά της, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ της Ελλάδας τής απένειμε τον Αργυρό Σταυρό του Ιππότη του Τάγματος του Λυτρωτή, μία από τις υψηλότερες τιμές της χώρας. Διορίστηκε εκ νέου στο Κολλέγιο «Ανατόλια» στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Το 1930, η Σάρα συνταξιοδοτήθηκε σε ηλικία 58 ετών. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της φροντίζοντας τα παιδιά των μελών της ευρύτερης οικογένειάς της και εκείνων της κοινότητας. Οι νέοι της περιοχής την αποκαλούσαν «θεία Σάρα».
«Ζούσε για να βοηθά τους άλλους»
Ηταν γνωστό ότι πρόσφερε καραμέλες από ένα ειδικό μπολ, επέτρεπε στα παιδιά να παίζουν στην αυλή της, και κατέγραφε το ύψος των πιο συχνών νεαρών επισκεπτών της στην πόρτα της. Εζησε το υπόλοιπο της ζωής της στο οικογενειακό σπίτι της μέχρι τον θάνατό της το 1969, σε ηλικία 97 ετών. Στην ταφόπλακά της χαράχθηκαν οι λέξεις «Ζούσε για να βοηθά τους άλλους». Εναν αιώνα μετά την ηρωική απόφασή της Σάρα Κόρνινγκ να διακινδυνεύσει τη ζωή της για σώσει επιζώντες της γενοκτονίας, ο Καναδάς αποφάσισε να τιμήσει τη ζωή και το ανθρωπιστικό έργο τής μέχρι προσφάτως άγνωστης νοσοκόμας. Μια σειρά από δραστηριότητες προς τιμήν της Σάρα Κόρνινγκ, συμπεριλαμβανομένης της αποκάλυψης ενός αγάλματος αφιερωμένου σε αυτήν, συμπεριλήφθηκαν στις διάφορες εκδηλώσεις.
Ετσι, αναδείχθηκε η εθελοντική υπηρεσία του Ερυθρού Σταυρού της Σάρα Κόρνινγκ στην Αρμενία, στην Πόλη και στη Σμύρνη, αλλά και η ειδική σχέση της με την Ελλάδα. Εστω και αργά αποκαλύφθηκε η σπάνια υπηρεσία της. Από το 1919 έως το 1930, έσωσε και φρόντισε χιλιάδες ορφανά παιδιά και ενήλικες πρόσφυγες από την Αρμενία και την Ελλάδα. Προς τιμήν της δημιουργήθηκε στο Τορόντο η Sara Corning Society. Η δραστήρια αυτή ομάδα απευθύνθηκε στον δήμαρχο του Τορόντο, προτείνοντάς του να ονομαστεί ένας δρόμος προς τιμήν της. Σε συνεργασία με πολλούς άλλους που έμαθαν την ιστορία της και συγκινήθηκαν από αυτήν, αποφάσισαν ότι στη Σάρα άξιζε ένα άγαλμα, όπως σε κάθε ήρωα πολέμου ή ανθρωπιστή. Ετσι κι αλλιώς, πρόκειται για μια διαχρονική ιστορία κάποιας που βγαίνει από τη βόλεψή της για να βοηθήσει αγνώστους. Αποκαλύφθηκε, άλλωστε, μια σχετικά άγνωστη ιστορική σύνδεση Καναδά και Ελλάδας.
Είναι γνωστό ότι η Σάρα Κόρνινγκ ήταν ταπεινή. Τόσο πολύ που ακόμα και όσοι τη γνώρισαν στη μετέπειτα ζωή της δεν έμαθαν το ένδοξο παρελθόν της: το έργο και τις θυσίες της. Δεν είναι η πρώτη φορά που νοσοκόμες και γιατροί συχνά παραλείπονται. Τα ονόματά τους ξεχνιούνται γρήγορα. Μία αφανής ηρωίδα της Νοσηλευτικής του Καναδά, η Σάρα Κόρνινγκ, επηρέασε χιλιάδες ζωές στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ωστόσο, πολλοί Καναδοί δεν έχουν ακούσει ποτέ το όνομά της. Ηρθε όμως η ώρα να μάθουμε όλες και όλοι την ιστορία της.
