Θουκυδίδεια, διαχρονικά μαθήματα ιμπεριαλισμού – ηγεμονίας :
το βασίλειο της αναγκαιότητας και της ωμής βίας :
ο διάλογος Μηλίων και Αθηναίων : Μέρος 1ο.
Υποτάξου ή καταστρέφεσαι.
Του Νίκου Παπαχαρτοφύλη
Φιλολόγου.
Πριν την Σικελική εκστρατεία, οι Αθηναίοι έκαναν απόβαση στη Μήλο το 416, αποικία των Λακεδαιμονίων, νησάκι των Κυκλάδων, απέχον εβδομήντα μίλια απ τα παράλια της Λακωνίας. Οι Μήλιοι τόλμησαν να απορρίψουν την απαίτηση των Αθηναίων να εγκαταλείψουν την ουδετερότητα τους και να ενταχθούν στην Αθηναϊκή συμμαχία εναντίον των Σπαρτιατών. Οι Αθηναίοι στρατηγοί Κλεομήδης και Τεισίας έστειλαν πρέσβεις στους ολιγαρχικούς άρχοντες της Μήλου για διαπραγμάτευση.
Βιβλίο πέμπτο, Θουκυδίδη Ιστορία.
- Αθηναίοι : ‘’ Θέλουμε να εκθέσουμε και εμείς και σείς όσα σκεφτόμαστε να πράξουμε, γνωρί
ζοντας ότι γνωρίζουμε ότι σύμφωνα με την ανθρώπινη κρίση, τα μέν δίκαια ισχύουν μεταξύ εκείνων που είναι ισοδύναμοι, τα δέ δυνατά τα εκτελούν οι ισχυροί και τα αποδέχονται οι αδύνατοι…’’
- Μήλιοι : ‘’ Στ αλήθεια νομίζομε ότι είναι συμφέρον ( είναι ανάγκη να ομιλούμε για το συμφέρον αφού εσείς το θέσατε στη συζήτηση και όχι για το δίκαιο) να μην καταργήσετε το κοινό καλό αλλά είναι συμφέρον και για εκείνον που βρίσκεται σε κίνδυνο να θεωρεί τα εύλογα ότι είναι δίκαια. Αυτό είναι και δικό σας συμφέρον γιατί, αν αποτύχετε, η τιμωρία σας θα είναι βαρύτατη και θα γίνετε στους άλλους παράδειγμα…’’
91.Αθηναίοι : ‘’ Εμείς δεν θα στενοχωρηθούμε, αν καταρρεύσει η ηγεμονία μας…γιατί οι εξουσιάζοντες τους άλλους, όπως οι Λακεδαιμόνιοι δεν είναι σκληροί προς τους νικημένους. Σκληροί είναι οι υπήκοοι, αν τυχόν επιτεθούν και νικήσουν τους καταπιεστές τους ! Ως προ αυτό αφήστε μας να κινδυνεύομε…τώρα ας εκθέσουμε τους λόγους για την ωφέλεια της δικής μας ηγεμονίας και για τη σωτηρία της δικής σας πόλης. Γιατί θέλουμε να σας εξουσιάζουμε χωρίς κόπο και να σωθείτε για το συμφέρον και των δυό μας…’’
92.Μήλιοι : ‘’ Και πώς θα είναι χρήσιμο να υποδουλωθούμε εμείς, όπως και για σας το να γίνετε οι ηγεμόνες μας;
- Αθηναίοι : ‘’ Γιατί θα σάς ωφελήσει, αν υποταχθείτε, προτού πάθετε τα δεινότατα, και μεις δεν θάχουμε κέρδος, αν σας υποτάξουμε χωρίς να σας καταστρέψουμε! ‘’
- Μήλιοι : ‘’ Ωστε το να υποταχθούμε και να είμαστε φίλοι σας και όχι εχθροί σας, χωρίς όμως να ανήκουμε σε καμμιά συμμαχία, δεν θα το δεχθείτε; ‘’
95.Αθηναίοι : ‘’ Οχι, γιατί η έχθρα σας δεν μας βλάπτει τόσο, όσο η φιλία σας που δείχνει την αδυναμία μας, το δε μίσος σας θα είναι για τους υπηκόους μας παράδειγμα δύναμης ‘’ !
- Μήλιοι : ‘’ Ετσι λοιπόν οι υπήκοοι σας κρίνουν τα πράγματα ώστε να ταυτίζουν και εκείνους που δεν είναι συγγενείς σας ( Ιωνες) με εκείνους που είναι ως επι το πλείστον άποικοι σας, μερικοί δε απ αυτούς αποστατήσαντες υποτάχθηκαν; ‘’
- Αθηναίοι : ‘’ Ναι, γιατί πιστεύουν ότι οι δικαιολογίες δεν λείπουν από κανένα και ότι οι μεν διατηρούντες την ανεξαρτησία τους εξαιτίας της δύναμης τους, εμείς όμως δεν τους ενοχλούμε από φόβο. Ωστε η υποταγή σας, εκτός του ότι θα μας κάμει ηγεμόνες περισσότερων, θα μας παράσχει ασφάλεια, αν δεν κατορθώσετε να νικήσετε, όντας εμείς θαλασσοκράτορες, εσείς νησιώτες και ασθενέστεροι από άλλους νησιώτες.’’
98.Μήλιοι : ‘’ Δεν νομίζετε ότι σας παρέχει ασφάλεια αυτή η κατάσταση; γιατί πρέπει και τώρα πάλι, όπως μάς εμποδίσατε να στηριχθούμε στο δίκαιο και προσπαθείτε να μας πείσετε να παραδεχθούμε το συμφέρον σας έτσι και μείς να εκθέσουμε το δικό μας συμφέρον,αν συγκλίνει με το δικό σας…γιατί όσοι μέχρι σήμερα δεν είναι σύμμαχοι κανενός, πώς δεν θα γίνουν εχθροί σας όταν αποβλέψουν στα σημερινά γεγονότα και πιστέψουν ότι κάποτε θα επιτεθείτε και εναντίον τους; Και μ αυτό τι άλλο πετυχαίνετε παρά να ενδυναμώσετε τους υπάρχοντες εχθρούς σας και να κάνετε διά της βίας (άκοντας) εχθρούς σας εκείνους που δεν είχαν σκοπό να σας πολεμήσουν;’’
99.Αθηναίοι: ‘’ Όχι, γιατί νομίζομε ότι δεν είναι τόσο φοβεροί οι στεριανοί που έχουν κάπου την ελευθερία τους και για πολύ χρόνο αναβάλλουν να λάβουν μέτρα προφύλαξης εναντίον μας,όσο οι ανεξάρτητοι νησιώτες, όπως εσείς και οι δυσαρεστημένοι από την αναγκαστική ηγεμονία μας.Γιατί αυτοί παρασυρόμενοι απ την απερισκεψία τους είναι δυνατόν να εκθέσουν και τον εαυτό τους και εμάς σε προφανή κίνδυνο….’’
100.Μήλιοι: ‘’ Τότε βέβαια αν εσείς και οι υπήκοοι σας εκτίθεσθε σε τόσους κινδύνους, εσείς μέν για να μην χάσετε την ηγεμονία, εκείνοι για ν απαλλαγούν απ αυτήν, εμείς που ακόμα είμαστε ελεύθεροι, θα είμαστε πολύ ανάξιοι και δειλοί αν δεν επιχειρήσουμε τα πάντα, για να απαλλαγούμε απ τη υποδούλωση…’’
101.Αθηναίοι: ‘’ Όχι, αν σκέπτεσθε φρόνιμα, γιατί ο αγώνας σας δεν σχετίζεται με την γενναιότητα και ν αποφύγετε την καταισχύνη, αγωνιζόμενοι προς ισοδύναμους και η απόφαση σας αφορά την σωτηρία σας, δηλ. να μην αντιστέκεστε σε πολύ ισχυρότερους…’’
102.Μήλιοι: ‘’ Γνωρίζουμε ότι η τύχη των πολέμων πολλές φορές είναι κοινή ( έχει γυρίσματα) και δεν εξαρτάται απ τη διαφορά του πλήθους των αντιπάλων. Και με το να υποταχθούμε αμέσως, είναι απώλεια κάθε ελπίδας, αν όμως αντισταθούμε, θα υπάρχει ακόμα ελπίδα να σταθούμε όρθιοι…’’
103.Αθηναίοι : ‘’ Η ελπίδα είναι παρηγορία στον κίνδυνο, για εκείνους που την αισθάνονται από την περίσσεια δύναμη τους και αν τους βλάψει δεν θα τους γκρεμίσει…σ αυτούς όμως που εμπιστεύονται τα πάντα στην ελπίδα, αυτή είναι πολυδάπανη εκ φύσεως (καταστροφικά αποτελέσματα) και αναγνωρίζεται αμέσως ως μοιραία, αν αποτύχουν και δεν λείπουν τα σημάδια που μπορεί κανείς να την αναγνωρίσει και να προφυλακτεί απ αυτήν. Εσείς που είστε αδύνατοι στο χείλος του γκρεμού, να μη θελήσετε να το πάθετε αυτό, ούτε να μοιάσετε με τους πολλούς, οι οποίοι, ενώ μπορούν να σωθούν με τα ανθρώπινα μέσα, όταν πολιορκημένοι από κινδύνους, χάνουν όλες τις φανερές ελπίδες και στρέφονται στις αφανείς δηλ. στις μαντείες και χρησμούς και όλα τα παρόμοια που ΚΑΤΑΣΤΡΈΦΟΥΝ (λυμαίνεται) τους ανθρώπους’’ !
104.Μήλιοι: ‘’ Γνωρίζετε καλά ότι και μείς θεωρούμε δύσκολο να αντιμετωπίσουμε τη δύναμη σας και την τύχη, και μάλιστα ανάμεσα άνισων δυνάμεων. Όμως έχουμε εμπιστοσύνη στην τύχη επειδή οι ΘΕΟΙ ΔΕΝ ΘΑ ΜΑΣ ΑΦΗΣΟΥΝ ΝΑ ΝΙΚΗΘΟΥΜΕ και επειδή εμείς οι δίκαιοι αγωνιζόμαστε τους άδικους. Σχετικά με την έλλειψη των δυνάμεων μας, περιμένουμε να συνδράμει η συμμαχία των Λακεδαιμονίων κατ ανάγκη, λόγω της συγγένειας και για να αποφύγουν την ντροπή, αν όχι για άλλο λόγο ( για το συμφέρον τους)’’!
- Αθηναίοι: ‘’Οσον αφορά την ευμένεια των θεών, νομίζομε ότι δεν θα ΛΕΙΨΕΙ ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΑΠΟ ΜΑΣ… γιατί καμμία απαίτηση και πράξη μας δεν είναι αντίθετη ούτε σε εκείνα που πιστεύουν οι άνθρωποι για τους θεούς, ούτε σε εκείνα που επιθυμούν για τους εαυτούς τους. Γιατί πιστεύομε ότι οι θεοί, σύμφωνα με τη γνώμη των ανθρώπων, και οι άνθρωποι, ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ, ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΗ ΟΡΜΗ ΝΑ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΝΙΚΟΥΝ. ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΝΟΜΟ ΟΥΤΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟΘΕΤΗΣΑΜΕ,
ΟΎΤΕ ΤΟΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑΜΕ ΠΡΩΤΟΙ,ΤΟΝ ΠΑΡΑΛΑΒΑΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΦΑΡΜΟΖΟΥΜΕ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΤΟΝ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΘΑ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΑ ΠΑΝΤΟΣ… ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΚΑΙ ΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟΣ ΑΠΟΚΤΟΥΣΕ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΜΑΣ, ΤΟ ΙΔΙΟ ΘΑ ΕΠΡΑΤΤΕ…
Γι αυτό λοιπόν, όπως είναι φυσικό, δεν φοβούμαστε ότι οι θεοί θα μάς δείξουν λιγότερη ευμένεια! Σχετικά με την πεποίθηση σας ότι οι Λακεδαιμόνιοι θα σας βοηθήσουν για να αποφύγουν την ντροπή, σάς μακαρίζομε για την αφέλεια σας (το απειρόκακον) αλλά δεν σας ζηλεύουμε για την ΑΝΟΗΣΙΑ σας ! Γιατί οι Λακεδαιμόνιοι αυτοί οι ίδιοι και οι νόμοι τους είναι όντως εντιμότατοι αλλά για τις σχέσεις τους με τους άλλους πολλά θα είχε να παρατηρήσει κανείς, αρκεί όμως ο εξής γενικός χαρακτηρισμός, ότι από όλους τους ανθρώπους που γωρίζομε, αυτοί προφανώς θεωρούν ΕΝΤΙΜΑ,ΤΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΑ, ΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ…
Αυτή η αντίληψη δεν συγκλίνει με την παράλογη ελπίδα σας ότι θα σας σώσουν’’!
- Μήλιοι : ‘’ Ακριβώς, γι αυτό έχουμε και μείς τη μέγιστη εμπιστοσύνη σ αυτούς, γιατί από συμφέρον δεν θα θελήσουν να προδώσουν τους Μηλίους που είναι άποικοι τους και έτσι να χάσουν την εμπιστοσύνη τους οι φίλοι τους οι Ελληνες και να ωφελήσουν τους εχθρούς τους.’’
- Αθηναίοι :’’ Δεν πιστεύετε λοιπόν ότι το συμφέρον είναι ταυτισμένο με τη ασφάλεια, το δέ δίκαιο και καλό αξιώνουν επικίνδυνη δράση, στην οποία οι Λακεδαιμόνιοι, ως επί το πλείστον,
ελάχιστα τολμούν να εκτεθούν.’’
- Μήλιοι :’’ Πιστεύομε ότι και στους κινδύνους θα εκτεθούν περισσότερο για μάς παρά για κάθε άλλον και ότι τους κινδύνους αυτούς θα τους θεωρήσουν μικρότερους από όσους αναλαμβάνουν χάριν άλλων, γιατί είμαστε πολύ κοντά στη Πελοπόννησο ώστε να μπορούν να δράσουν και λόγω της συγγένειας μας είμαστε πιστότεροι σ αυτούς από άλλους.’’
- Αθηναίοι : ‘’ Οσοι πρόκειται να συμπολεμήσουν θεωρούν ως εγγύηση όχι την εύνοια εκείνων, οι οποίοι τους ζήτησαν βοήθεια αλλά την περίσσεια δύναμη τους. Αυτό οι Λακεδαιμό
νιοι το προσέχουν περισσότερο απ τους άλλους. Και επειδή δεν έχουν αυτοπεποίθηση στη δική τους δύναμη, εκστρατεύουν μόνο με πολλούς συμμάχους εναντίον των άλλων, ώστε δεν είναι πιθανόν να περάσουν στη νήσο Μήλο, ενώ εμείς είμαστε θαλασσοκράτορες!
110.Μήλιοι: ‘’ Μπορούν όμως να στείλουν και άλλους. Το Κρητικό πέλαγος είναι μεγάλο και δυσκολεύει τους θαλασσοκράτορες να συλλάβουν τον αντίπαλο παρά να σωθούν όσοι θέλουν να τους διαφύγουν.Κι αν αποτύχουν, μπορούν να στραφούν και ενάντια στη χώρα σας και στους συμμάχους σας, όσους δεν χτύπησε ο Βρασίδας και θα βασανιστείτε περισσότερο σε πόλεμο όχι για χώρα που δεν σάς ανήκει αλλά για συγγενικές και συμμαχικές σας χώρες.’’
- Αθηναίοι: ‘’Μπορεί βέβαια να γίνει κάτι απ αυτά προς χάριν σας αλλά σας έδειξε η πείρα ότι οι Αθηναίοι ποτέ μέχρι τώρα δεν έλυσαν ούτε μία πολιορκία επειδή φοβήθηκαν άλλους. Και τώρα μας έρχεται στο νού πώς, ενώ είπατε, θα σκεφτείτε για τη σωτηρία σας δεν είπατε λέξη στα επιχειρήματα σας στα οποία θα μπορούσαν να στηριχθούν οι άνθρωποι και να πιστεύσουν ότι θα σωθούν.Αλλά οι μέν ισχυρότερες ελπίδες σας, αφορούν το μέλλον, τα δε μέσα που διαθέτετε είναι πενιχρά για νικήσουν τα των αντιπάλων σας.Μετά απ αυτά θα δείξετε μεγάλη βλακεία, αν μετά την αποχώρηση μας απ την σύσκεψη, δεν λάβετε άλλη απόφαση σωφρονέστερη.
….Αποφασίζοντας λογικά, θα προστατευτείτε και δε θα θεωρείτε ατιμωτικό το να υποταχθείτε σε μια μέγιστη πόλη, η οποία σάς προτείνει όρους επιεικείς δηλ. να γίνετε ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΥΠΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΑΤΗΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΣΑΣ, αφού σας δόθηκε το δικαίωμα εκλογής μεταξύ πολέμου και ασφάλειας, δεν θα προτιμήσετε το χειρότερο από ισχυρογνωμοσύνη.Γιατί περισσότερο από όλους ευτυχούν εκείνοι, οι οποίοι δεν υποχωρούν σε ισοδύναμους, φέρονται καλά προς τους ισχυρότερους και δείχνονται μετριοπαθείς προς τους ασθενέστερους. Σκεφτείτε ότι πρόκειται να αποφασίσετε για την ΠΑΤΡΙΔΑ, Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ, ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΣΑΣ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΗΣ Ή Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΗΣ.’’
- Μήλιοι : ‘’… Ούτε άλλη απόφαση θα λάβουμε από εκείνη που ελάβαμε αμέσως απ την αρχή,ώ Αθηναίοι, ούτε θα αφαιρέσουμε την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ, ΕΠΤΑΚΟΣΙΩΝ ΕΤΩΝ..αλλά θα ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΟΥΜΕ ΝΑ ΤΗ ΣΩΣΟΥΜΕ, ΕΧΟΝΤΑΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΤΥΧΗ ΠΟΥ ΤΗΝ ΕΣΩΣΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ. Σας προτείνουμε να είμαστε φίλοι σας αλλά εχθροί κανενός και να φύγετε απ τη πόλη μας αφού συνάψουμε συνθήκη συμφέρουσα και στους δύο’’!
- Αθηναίοι: ‘’… Αλλά τότε από τη απόφαση σας, φαίνεται ότι εσείς θεωρείτε τα μέλλοντα (τις εξελίξεις) σαφέστερα απ τα βλεπόμενα και τα άδηλα, επειδή τα θέλετε, τα θέλετε ως γινόμενα.
Αφού λοιπόν στηριχθήκατε τόσο πολύ και με τόση εμπιστοσύνη στους Λακεδαιμονίους και τη τύχη και την ελπίδα ΤΟΣΗ ΜΕΓΑΛΗ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΣΑΣ’’ !!
Μετά απ αυτήν την μέγιστη γενναιότητα της μικρής αυτής πόλεως κράτους, οι Αθηναίοι με αρχηγό τον Φιλοκράτη πολιόρκησαν το ηρωϊκό νησί, ΣΦΑΓΙΑΖΟΝΤΑΣ όλους τους άνδρες που συνέλαβαν και τα γυναικόπαιδα έγιναν ΔΟΥΛΟΙ. Κατόπι έστειλαν πεντακόσιους αποίκους και εγκαταστάθηκαν οι ίδιοι στο νησί.
