Αφιέρωμα στους παλιούς και νέους, ξυλουργούς της Κω | Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Όλοι έχουμε σήμερα στα σπίτια μας, ένα παλιό ή ένα νέο κομμάτι καλοσχεδιασμένο έπιπλο. Όποτε πηγαίνω στον Ιερό Ναό Ασωμάτων Ασφενδιού, εκτός από το δέος και τον σεβασμό που με πλημμυρίζει, με κυκλώνουν και οι θύμισες του παλιού ξυλουργείου.

Εκεί  στον Ιερό χώρο της Εκκλησίας, που περιβάλλεται από Μοναστηριακά κτίσματα, σε   αυτά τα κελιά,  στεγάστηκε το πρώτο μεταπολεμικό Σχολείο του χωριού. Μέχρι  το 1960, που λειτούργησε το νεόκτιστο, εξατάξιο Σχολείο, δίπλα στην Παναγιά την Ευαγγελίστρια.   Σε ένα από αυτά τα κελιά, στέγαζε ο μακαριστός παπά Κώστας Ζουμπουλίκος, το ξυλουργείο του (πριν να γίνει ιερέας).

Τον  θυμάμαι φιλόπονο μαραγκό,  να εργάζεται όλη μέρα,  μέχρι και το βράδυ, με  το ωχρό φως της λάμπας πετρελαίου, να συνεχίζει τις  μοναδικές ξυλοκατασκευές του. Τότε,  δεν υπήρχε, ηλεκτρικό ρεύμα στα χωριά  και οι μαραγκοί κατάφερναν να φτιάχνουν χειροποίητα αριστουργήματα, με πενιχρά μέσα και με λιγοστά εργαλεία. Σε ένα μεγάλο πάγκο, βρίσκονταν η πλάνια, το σκαρπέλο, ο ξυλοφάς ή τρίφτης, το ροκάνι, τα πριόνια, τα σφυριά, οι τανάλιες, τα κατσαβίδια, ο βιδωλός, και τα αμέτρητα καρφιά και οι βίδες διαφόρου μεγέθους.

Οι  επιπλοποιοί, ήταν μερακλήδες και έφτιαχναν από ξύλινα Τέμπλα Εκκλησιών, μέχρι χρηστικά είδη και χρήσιμα έπιπλα οικιών. Κατασκεύαζαν  από κουφώματα, δηλ παραθυρόφυλλα μέχρι πόρτες και ντουλάπες και  ντουλάπια κατοικιών. Μερικοί,  ήταν παράλληλα και καλλιτέχνες ή γλύπτες. Οι  τορναδόροι  που κατασκεύαζαν περίτεχνα σκαλιστά έπιπλα, όπως μπουφέδες, τραπέζια, καρέκλες κρεβάτια, κομοδίνα, καναπέδες, βιβλιοθήκες και γραφεία, όλα κατά παραγγελία.  Μετά  τα περνούσαν με ειδικό λούστρο, για να γυαλίζουν και για να προστατεύονται   από τη φθορά.

Ξακουστοί ήταν οι Καλύμνιοι, επιπλοποιοί και ξυλουργοί. Ένας  από αυτούς ο Μαστρομανώλης, έζησε και εργάστηκε στην Αντιμάχεια και στο Μαστιχάρι της Κω.            Ας  ανοίξουμε το βιβλίο της μνήμης μας και ας θυμηθούμε μερικούς, παλιούς μαραγκούς, επιπλοποιούς,  μέχρι και τους νεώτερους.

Ο  μακαριστός παπά Κώστας Ζουμπουλίκος, ήταν εξαίρετος τεχνίτης μαραγκός και  παράλληλα έψελνε, στον Ιερό Ναό των Ασωμάτων. Μέχρι  που χειροτονήθηκε ιερέας και αντικατέστησε, τον   επί 20 περίπου έτη,    εφημέριο στην Εκκλησία, μακαριστό παπά Δημήτρη Γρύλλη.

Άλλος ένας ιερέας, που εκτελεί στο ακέραιο τα ιερά του καθήκοντα, στον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού της Παναγίας στο Μαστιχάρι και παράλληλα ασχολείται με την μεγάλη του αγάπη την ξυλουργική τέχνη, είναι και ο παπά Νικόλας ο Γρύλλης.

Οι  πρώτοι διδάξαντες την ξυλοτεχνική μαραγκοί, ήταν οι αδελφοί Μαραγκάκη, επιτυχημένοι επιπλοποιοί στο είδος τους. Επίσης ο αξέχαστος Νίκος Ανδριώτης και η παρέα του στο Πλατάνι, έφτιαχναν ξεχωριστά αριστουργήματα της  ξυλουργικής τέχνης.

Ο  αείμνηστος Ανδρέας Ανδρουλής, που είχε το ξυλουργείο του δίπλα στη ΔΕΗ,  ήταν ξεχωριστός τεχνίτης στο είδος του.  Ο  μικρόσωμος και αξέχαστος Κώστας ο ‘καρεκλάς,’ που γυρνούσε με ένα τρίτροχο ποδήλατο και μάζευε στην καρότσα του όλες τις φθαρμένες καρέκλες. Τις έπαιρνε στο μικρό εργαστήριο του, δίπλα στο Εξωκλήσι της Αγίας Άννας,  τις επιδιόρθωνε και  τις έκανε  σαν καινούργιες. Απέναντι  του,  διατηρούσε εμπόριο επίπλων και ο Γιαλούσης, επί της οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Ο κυρ Μιχάλης ο Γκινής, συνταξιούχος σήμερα, που ξεκίνησε κοντά σε παλιούς καλούς μαραγκούς της Κω και στην συνέχεια άνοιξε το δικό του μαραγκούδικο στην οδό Ιωάννου Θεολόγου, κάτω από την πλ. Διαγόρα και αργότερα που ήρθε από την Αυστραλία εκεί που είναι σήμερα το «Μικέλ».

Συνεχίζουμε   με την οικογένεια μαραγκών των αδελφών Αποστόλη, Κώστα, και Νίκου  Μωρέ. Εξαίρετοι  τεχνίτες,   επιπλοποιοί και μαραγκοί και μετέπειτα επιτυχημένοι έμποροι επίπλων, επί της κεντρικής Επαρχιακής οδού.

Η οικογένεια των αδελφών Πέτσαλη, Αχμέτ και Σελαηντίν. Πέρα από άριστοι ξυλουργοί, επιπλοποιοί  είναι και πολύ επιτυχημένοι επιχειρηματίες, στον κλάδο της εμπορίας επίπλων, επί της οδού Γρηγορίου του Πέμπτου και επί της Επαρχιακής οδού.

Επίσης οι αδελφοί Γιαρέν στο Πλατάνι, ξακουστοί μαραγκοί και καλοί τεχνίτες.

Η  εταιρία επιπλοποιών, Εμμανουήλ Κούκουρα και Θεόδωρου Παμπρή, άφησαν εποχή στον χώρο του καλού επίπλου και της  μαραγκοσύνης, σε μια πάροδο επί της οδού Κανάρη.

Οι  αδελφοί Αππά στο Πλατάνι, διατήρησαν εξαιρετικό ξυλουργείο και επιπλοποιείο.  Έμπορος επίπλων ήταν και ο αξέχαστος Γιάννης ο  Ξυπολιτάς, επί της οδού Μπουμπουλίνας, εφοδιάζοντας τα Ξενοδοχειακά καταλύματα με τα απαραίτητα έπιπλα. Αλλά επίσης,  επιπλοποιός φημισμένος και ο Σαρρής Κωνσταντίνος.

Στα  χωριά μας,  θα συναντήσουμε πολλούς  τεχνίτες του ξύλου. Στο Λαγούδι ήταν παλιά οι αείμνηστοι Σταμάτης Κατσαρός και ο ψάλτης Θρασύβουλος Διακαναστάσης, έχοντας κάνει σημαντική δουλειά με παλιές πόρτες που ακόμα έχουν το όνομά τους. Το  Πυλί,  έχει την πρωτιά, με τον Ιάκωβο Τόππο, τον Πίκουλα Μιχάλη, τον Κοντό Αντώνιο, τον Αυγουλά Γεώργιο, τον Θωμαδάκη  και τον Καραγιάννη Θεοχάρη από την Αντιμάχεια.  Επίσης καλός επιπλοποιός και έμπορος επίπλων, ήταν και ο αξέχαστος  Ανθούλης Νικόλαος.

Καθώς επίσης  και ο κ. Γεωργαράς, διατηρεί  επιτυχημένη επιχείρηση εμπορίου επίπλων, στο νησί μας.

Για να γίνει κάποιος μαραγκός, χρειάζεται μεράκι, αντίληψη, ακρίβεια,  μαθηματικά και  αγάπη για την ξυλουργική τέχνη. Έπρεπε να μαθητεύσει από μικρός, δίπλα σε έμπειρους μαραγκούς ως παραγιός ή παραπαίδι. Για  αρκετά χρόνια, θα βοηθά το αφεντικό του, τον ξυλουργό, όπως κάνουν οι κοπέλες  βοηθοί στις μοδίστρες.  Φυσικά  σήμερα τα σύγχρονα μηχανήματα και ο ηλεκτρισμός, συνέβαλλαν στην μαζική παραγωγή επίπλων στα Εργοστάσια.

Ωστόσο   τα ξυλουργεία, εξακολουθούν να επιβιώνουν, μέσα από τα ροκανίδια και την ξυλόσκονη της μαζικής παραγωγής επίπλων. Πάντα, είναι απαραίτητα και κυρίως στην οικοδομή, καθώς  και σε άλλες εφαρμογές, όπως τα ξύλινα θρανία στα  Σχολεία, η έδρα και ο μαυροπίνακας.  Δεν  είναι τυχαίο που η ξυλογλυπτική τέχνη υπήρχε ως μάθημα, στα Σχολεία. Την ώρα που τα κορίτσια, διδάσκονταν  κέντημα ή πλέξιμο, τα αγόρια με ένα πριονάκι και ένα κομμάτι  κόντρα πλακέ, μάθαιναν να δίνουν διάφορα   σχήματα στον ξύλινο, λεπτό καπλαμά. Οι μαθητευόμενοι παραγιοί , τότε δεν αμείβονταν. Οι  βοηθοί   μαραγκοί,  παρακολουθούσαν μαθαίνοντας την ανεκτίμητη  τέχνη βήμα, – βήμα.

Η  μεγαλύτερη ανταμοιβή τους, ήταν οι γνώσεις και η εμπειρία, που θα λάβαιναν δίπλα στον μαραγκό –τεχνίτη, ως  το πιο  πολύτιμο εφόδιο για τη ζωή τους. Αυτό το  επάγγελμα  το χρήσιμο για όλους,  είναι και   ευλογημένο επάγγελμα, αφού με αυτό ασχολήθηκε και ο Ιησούς Χριστός,  ως μαθητευόμενος δίπλα στον προστάτη της οικογένειας, τον  Ιωσήφ.

Το  επάγγελμα του μαραγκού είναι ξεχωριστή  τέχνη, είναι έργο χειρός, που ζωντανεύει  το άψυχο ξύλο και φτιάχνει αριστουργήματα. Όπως  ο μαστρό –Τζεπέτο, έδωσε ζωή στο ξύλινο κουκλάκι του Πινόκιο, σύμφωνα με το θρυλικό Ιταλικό, παιδικό παραμύθι.

Υ. Γ. Σας ζητάμε συγγνώμη, αν ακούσια παραλείψαμε κάποιους, σημαντικούς, ξυλουργούς και τεχνίτες.  Θα μας χαροποιούσε, αν  μας τους υπενθυμίζατε. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων.

Ξανθίππη Αγρέλλη

(1/10/2021)  Καλό Μήνα.