Συγκινούν οι Δ. Κουσπακίδης & Δ. Βοναπάρτης για τον Γαβρίλη! ΒΙΝΤΕΟ: Ο Γαβρίλης παίζει το «Δυοσμαράκι» λίγο πριν το τέλος…

Δημήτρης Κουσπακίδης για Γαβρίλη

Αγαπητοί μου συμπατριώτες

Αισθάνομαι πολύ λυπημένος που δεν μπόρεσα φέτος να επισκεφτώ την αγαπημένη μου ΚΩ,  και κυρίως που δεν παραβρέθηκα στη μνημόσυνη εκδήλωση  του αγαπητού μου, από παιδιά Γαβρίλη Γιαλίζη ,για τα είκοσι χρόνια από τότε που έφυγε από κοντά μας.

Δυστυχώς εδώ στο Σίδνεϋ, λόγω του κορονοϊού, μας έχουν πολύ περιορισμένους . Δεν μπορούμε ούτε τους συγγενείς μας να δούμε.

Δεν ξεχνάω ποτές, από τότε που ήμασταν παιδιά και περπατούσαμε από  τον Ασώματο στο Αμανιού, που μάθαινε τότες  ο Γαβρίλης βιολί στον αείμνηστο Δήμο Έψιμο. Στον  γυρισμό μου έπαιζε σούστα για να μην την ξεχάσει κι εγώ χόρευα μες στο δρόμο.

Δεν ξεχνάω ποτές και συνέχεια έρχεται στη  μνήμη μου, η βραδιά του Αη Γιάννη στο Μαστιχάρι, που όταν μου έπαιζε σούστα και χόρευα με  τη Γεωργία Κουκουβά, που μας  είδε πρώτη του φορά  Δημήτρης Βοναπάρτης , και με την αφορμή αυτή έγραψε το ωραίο έργο του  ΤΑ ΤΣΑΚΙΣΜΑΤΑ. Αυτό με συγκινεί ιδιαίτερα.

Είναι πολλά που θυμάμαι και δεν τα ξεχνάω  για τον αλησμόνητο Γαβρίλη ,που δεν ήταν μόνο ο καλύτερος βιολονίστας αλλά ήταν κι ο καλύτερος άνθρωπος, κι αυτό τον έκανε τον πιο αγαπητό οργανοπαίχτη του νησιού, και όχι μόνο.

Δεν ξεχνάω ποτές μια  νύχτα, στο Ζηπάρι, που του κάναμε συντροφιά στο μνήμα του,  μέχρι το ξημέρωμα, οι δυο μας ,εγώ κι ο Βοναπάρτης .

Ας είναι αιωνία του η μνήμη  του και στέλλω θερμούς χαιρετισμούς στις κόρες κι εγγονές του , με την ευχή   να έχουν ζωή και υγεία, να τον θυμούνται πάντα. Σας χαιρετώ και σας φιλώ όλους στο αγαπημένο Ασφενδιού, στην αγαπημένη μου Κω.

Σ΄ευχαριστώ φίλε Γιάννη Κιάρη για τη φιλοξενία.

Κουσπακίδης Δημήτρης

Σίδνεϋ, 24-8-2021

Δ. ΒΟΝΑΠΑΡΤΗΣ: ΒΡΑΔΙΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ –ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΓΑΒΡΙΛΗ ΓΙΑΛΙΖΗ

20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

Αγαπητές κι αξιότιμες κόρες του Γαβρίλη με τις ωραίες  σας οικογένειες, η κάθε μια.

Στην εκδήλωση μνήμης  του πατέρα σας , για τα είκοσι χρόνια από τότε που μας είπε  το τελευταίο « φήνομεν γεια»,        απευθυνθήκατε σε μένα, έναν  από τους πολλούς φίλους και συνεργάτες του, και μου κάματε την τιμή, να μου αναθέσετε την ευθύνη,  να αναφερθώ δημόσια, με λίγα λόγια,  στη ζωή και το έργο- προσφορά του,σ΄ αυτό τον τόπο.

Και βέβαια είναι απόψε εδώ, η ζυγιά  του μια ολόκληρη ζωή, ο Μάνος Πόγιας. Είναι ο Δήμητρης Πέτρου από τους πρώτους μαθητές του, είναι ο Γιώργος Σκαρπαθιωτάκης συνεργάτης του επί  πολλά χρόνια, είναι ο μαθητής του Παναγιώτης Βραχνάς, είναι ο Ζαχαρίας Κασσίου, είναι ο Θεοδόσης Παπαϊωάννου, είναι ο Δημήτρης Κεφαλιανός, είναι  ο Γιάννης Κούρος.

Αγαπητοί  κι αγαπητές  κυρίες και κύριοι, η σύμπραξη αυτή του ΔΟΠΑΒΣ με την οικογένεια Γαβρίλη,Της κοινότητας Ασφενδιού, του πολιτιστικού συλλόγου ΘΕΟΚΡΙΤΟΣ  και με την στήριξη κι άλλων ΙΔΙΩΤΏΝ ……………………………………………………………………………………………………στην δύσκολη περίοδο που διανύουμε, είχε το θετικό αποτέλεσμα ,να βρεθούμε απόψε εδώ και να αποτίσουμε φόρο τιμής στην μνήμη του Γαβρίλη Γιαλίζη.

Όλοι οι βιολιτζήδες, που έχουμε στο  νησί, όλοι  είναι καλοί και γίνονται ακόμα καλύτεροι. Το βιολί όσο το παίζεις τόσο το μαθαίνεις.

Απόψε όμως τιμούμε τη  μνήμη, ενός καλού οικογενειάρχη , ενός απλού ανθρώπου της υπαίθρου , που παράλληλα με την αγροτική του ενασχόληση, αγάπησε και υπηρέτησε, με έργο ζωής ,το βασιλιά  των οργάνων, το βιολί, και ακολούθησε αταλάντευτα τους  παραδοσιακούς  μας μουσικούς  δρόμους. Τιμούμε τη μνήμη του Γαβρίλη Γιαλίζη.

Οι παραδοσιακές μουσικές, τα παραδοσιακά τραγούδια και οι σκοποί που μεταδίδονται από στόμα σε στόμα, και από γενιά σε γενιά,  δεν παύουν ν΄ αποτελούν εθνικό θησαυρό. Είμαστε το μοναδικό έθνος στον κόσμο, που η ιστορία του αρχίζει με μουσική και τραγούδι. Τα τραγούδια εκείνα τότε λέγονταν  ραψωδίες, κι έγιναν  η  Ιλιάδα και  η Οδύσσεια του Ομήρου. Από κείνα αρχίζει η ιστορία της Ελλάδας.

Η  παραδοσιακή  μουσική  έχει  ένα ιδιαίτερο προνόμιο  στο χώρο της τέχνης. Παραμένει  ζωντανός οργανισμός, ο οποίος χωρίς να  χάνει τον αρχικό  του κορμό και χαρακτήρα, διαρκώς ανανεώνεται και εμπλουτίζεται, με πιο πολλά στολίσματα, με πιο πολλά μεράκια, από πολλούς ανθρώπους κι από πολλές γενιές.

Ο Γαβρίλης είναι ένας από τους πιο  ξεχωριστούς, που επένδυσε όλους τους σκοπούς που έχει παίξει, με το δικό του χρώμα, το δικό του μεράκι και το δικό του συναίσθημα. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τους γαμπριάτικους του Γαβρίλη και τη σούστα του; Αυτό είναι το κυρίως γνώρισμά του. Έπαιζε βιολί, βάζοντας όσο συναίσθημα είχε στη μεγάλη του ψυχή. Ο ίδιος συγκινούνταν κι ευχαριστιούνταν μέχρι δακρύων, βλέποντας τον κόσμο να τον παρακολουθεί με μάτια βουρκωμένα, κυρίως σε γάμους και σε άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Ο απλός άνθρωπος από το Αργάκι του Ασφενδιού, αν και ήξερε λίγα γράμματα του δημοτικού, ασκούσε την τέχνη της μουσικής, τηρώντας, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος, τον απαράβατο κανόνα των καλών τεχνών, που υπηρετούν  το ωραίο, το κάλλος, στην προκειμένη περίπτωση της  καλής τέχνης που λέγεται μουσική.

Ο κανόνας αυτός ορίζει ότι, το παραγόμενο αποτέλεσμα, το καλλιτέχνημα πρέπει να τέρπει τον ίδιο τον καλλιτέχνη, αλλά  να τέρπει και το κοινό που το απολαμβάνει. Αυτό τον κανόνα μας τον παρέδωσε λίγους αιώνες π.Χ. ο δάσκαλος, μεγάλος φιλόσοφος ο Αριστοτέλης, «Το χαίρειν της μιμήμασι  πάντας» έλεγε.

Γι αυτό κι ο κόσμος που διασκέδαζε με τις δοξαριές του Γαβρίλη μας , τον παρακολουθούσε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον, συγκινούνταν μαζί του,  και χαίρονταν μαζί του και τον είχε καταστήσει τον πλέον περιζήτητο οργανοπαίχτη σε γάμους, πανηγύρια σε όλα τα χωριά της Κω, αλλά και στα γύρω  νησιά Κάλυμνο, Νίσυρο, Ψέριμο.

Με τον αδερφό του τον αείμνηστο Χριστόφορο και τον Μάνο Πόγια ,έχουν κάμει πολλές εκατοντάδες γάμους. Πάντρεψαν ζευγάρια, ύστερα πάντρεψαν τα παιδιά τους και στην συνέχεια πάντρεψαν τα εγγόνια τους.

Και φανταστείτε ότι πάνω στα βουνά,  σε κτηνοτροφικές οικογένειες ,γινόντουσαν πολλοί γάμοι, που βαστούσαν δυο και τρεις μέρες. Κάνανε αρραβώνες που την ίδια βραδιά η νύφη ήταν εδώ, στην μάντρα, κι ο γαμπρός στα ξένα, στον Καναδά. Άλλο γλέντι εδώ , άλλο γλέντι εκεί και την άλλη μέρα οι δυο νέοι  ήσαν αρραβωνιασμένοι, φορούσαν βέρες.

Αλλά ο Γαβρίλης εκτός από την επαγγελματική του δραστηριότητα στο λαϊκό πολιτισμό, ως οργανοπαίχτης ,με προθυμία  συμμετείχε σε έργα  ανώτερα ποιοτικά , έντεχνα, όπως λέγονται, κι εδώ αρχίζει η δική μου συνεργασία μαζί του που ξεκίνησε το 1978 και διήρκεσε ως το τέλος της ζωής του. Η φιλία μας με αμοιβαίο σεβασμό κι εκτίμηση και η συνεργασία μας απέφερε καρπούς, έργα που προσφέραμε στην τοπική κοινωνία, όπως  το θεατρικό του ομιλούντος «Ο  ΚΩΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ», που παίχτηκε στον Ορφέα, στο Κάστρο και στη Φαντασία. Όπως η συμμετοχή με το βιολί του στην παραγωγή του δίσκου  μου «ΟΜΟΡΦΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ, στον οποίο  δίσκο έπαιξε  ο Μάνος Πόγιας σαντούρι, και   Γιώργος Σκαρπαθιωτάκης λαούτο και τραγούδι, και βεβαίως ερμήνευσαν η Άννα και Έφη Σαρρή –Καραμπεσίνη. Αργότερα σε άλλο θεατρικό  παραδοσιακό έργο  αυτού που σας μιλάει  «ΤΑ ΤΣΑΚΙΣΜΑΤΑ», που παίχτηκε στον Ορφέα και στου Κυπριώτη ,  όπου με δυσκολία συγκράτησε τα δάκρυά του στη σκηνή,  αφού μνημονεύαμε τον αδερφό του  Χριστόφορο, που είχε πεθάνει πριν 6 μήνες. Σ΄αυτά και άλλα έργα, όπως  οι ΠΑΓΚΩΑΚΕΣ συναυλίες –δικής μου  καλλιτεχνικής ευθύνης-  στο Κάστρο  και στην Καρδάμενα,  ο φίλος και δάσκαλός μου  Γαβρίλης έδινε την ψυχή του, αφού έβλεπε φανερά ότι αυτό που παράγουμε,  αρέσει σε όλους εμάς τους συντελεστές, αλλά αρέσει και στον κόσμο που το απολαμβάνει, με δάκρυα στα μάτια και παλαμάκια στην πλατεία. Ιδού πάλι η ουσία, η αξία της καλής τέχνης, «το χαίρειν τοις μιμήμασι πάντας»,  και ιδού η διαφορά του βιολιστή Γαβρίλη, που ως αυτοδίδακτος από  τη βάση  του λαϊκού πολιτισμού, αναδύεται και παράγει έργο στον έντεχνο πολιτισμό, και αυτή η  ανάδυσή του τον έκφραζε, καθώς  έβλεπε φανερά ότι  έτσι, με την τέχνη αυτή του θεάτρου, όχι μόνο  ζωντανεύουν, διασώζονται και διαδίδονται  οι  παραδόσεις μας ,αλλά διεισδύουν και αποθηκεύοται στην ψυχή του θεατή, του κοινού. Κι έτσι βλαστάνουν οι ρίζες, που κι ο ίδιος από εκείνες ξεκίνησε ,σε κείνες βαστήχτηκε και πορεύτηκε  σε όλη του τη ζωή.

Γαβρίλη, σου αφιερώνω εδώ ένα στίχο του Ελύτη. «τόσο χώμα στις ρίζες μου έριξες ,που η σκέψη μου χλόϊσε». (έβγαλε χλόη)

Θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι, σε τοπικό επίπεδο,  με το Γαβρίλη διαιωνίζεται μια μουσική παράδοση ,μια μουσική παιδεία, που ξεκινάει από την Νίσυρο. Εκεί,  μέσα στην Τουρκοκρατία (1875) γεννήθηκε, έζησε και πέθανε μες στην Ιταλοκρατία(1933) , ο πατριάρχης της παραδοσιακής μας μουσικής, ο   Γιώργος Μακρυγιάννης που τον λέγανε κι  Ασπρομάλλη. Το παίξιμο του βιολιού του, από πολλούς χαρακτηρίζεται θεϊκό.  Αυτός λοιπόν ο Νισύριος ,διέσωσε, εμπλούτισε και μας παρέδωσε σχεδόν όλες τις μουσικές που επικράτησαν σε αυτόν τον τόπο, σε αυτό το σύμπλεγμα των νησιών μας. Τα σιανά, τη σούστα, τα καθιστικά, τα χορευτικά, συρτά, καλαματιανά,  ζεϊμπέκικα,  όλα. Αυτός λοιπόν ο Νισύριος δάσκαλος είχε μαθητές από την Κω. Τον Θεοδόση Κουνούπη από την πόλη, τον Βασίλη Καραγεωργίου από Κέφαλο, τον Στέφανο Χατζηδημήτρη από τη Ζιά και τον Δήμο Εψιμο από τ΄ Αμανιού.

Στον Δήμο Εψιμο πήγαινε ο Γαβρίλης για τα πρώτα μαθήματα. Ο ίδιος μου έλεγε πολλές φορές ότι « ο Μάστορής» του, του  έδειξε πώς να πιάνει σωστά το βιολί, πως το δοξάρι  κι ότι του έβαζε ένα πιάτο κάτω από τη δεξιά του μασχάλη, να το βαστά με τον αγκώνα του, να παίζει το δοξάρι, και το πιάτο να μην πέφτει.

Στους βιολιτζήδες παρατηρείται  η εξής ιδιότητα. Άλλος έχει αναπτύξει πολύ καλά και  γλυκά το δοξάρι του , κι  άλλος πολύ καλά και γλυκά, του αριστερού  χεριού τα δάκτυλα, που φτιάχνουν τις φωνές, τις νότες. Ο Γαβρίλης τα είχε αναπτύξει και τα δύο στο έπακρο. Και δακτυλισμούς και δοξάρι.

Ας ρίξουμε τώρα μια γρήγορη ματιά για να δούμε πώς επενέργησε το περιβάλλον σ΄έναν  απλό άνθρωπο του δημοτικού, που αναδείχθηκε ο κορυφαίος βιολονίστας.

Η οικογένειά του ήταν μια αγροτική οικογένεια σαν όλες που ζούσαν στο Ασφενδιού, κατά τις περιόδους της   Τουρκοκρατίας και Ιταλοκρατίας.

Ο Γαβρίλης ήταν ο δεύτερος γιος και είχε αδέρφια τον Εβακή, τον Αντώνη, τον Χριστόφορο, και τον Γιάννη. Πέντε γιοι. Το χωριό  με τις πέντε ενορίες συνοικισμούς Ευαγγελίστρια, Ασώματο, Ζια, Λαγούδι και Χαιχούτες, σε σχέση με τα άλλα χωριά, ήταν το μεγαλύτερο σε πληθυσμό και το ευπορότερο .Είχε το πρώτο  μεγάλο λιοτρίβι του Ασωμάτου, και είχε ταμείο εν είδει τράπεζας που παραχωρούσε δάνεια στους ενορίτες.

Διασκεδάσεις και γλέντια γινόντουσαν τότε τακτικά και πολλά, καθώς και εκκλησιαστικά πανηγύρια. Ιδίως του Ασωμάτου ήταν το μεγαλύτερο του νησιού.

Βιολιά  σε όλο το  Ασφενδιού  έπαιζαν τότε ο Γιώργης Πόγιας, ο Χατζηπέτρος Θεοδόσης, ο Χριστοδούλου Μιχάλης, ο Στεφανής Χατζηδημήτρης, ο Αντώνης χατζηβασίλης, ο Προύζος Κωνσταντίνος, ο Κούρος Νικόλαος, ο Κώτσος του Νικολεττή , ο Παπάζογλου Νικόλας, ο Μαδωνής Βασίλης, ο Μιχάλης Μαστρομιχάλης (Ποντικαλιό), ο Γιάννης Μαθιός και ο Μηνάς Λυριστής.13 βιολιά όταν στη χώρα, την  πρωτεύουσα υπήρχαν μόνο τρία . Κι όπως  το χωριό ήταν το πλησιέστερο στην πόλη, τα τραγούδια κι οι σκοποί που έφταναν στην Κω και προέρχονταν από Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη  κι από άλλες Μικρασιατικές πόλεις , εύκολα  αφομοιώνονταν και παίζονταν και τραγουδιούνταν ,αφού όλο και κάποιος τα μετέφερνε στο ορεινό χωριό με τους τρεις χιλιάδες, περίπου, κατοίκους και τα 13 βιολιά. Τραγούδια «η Έλλη θέλει σκότωμα», «ό ντοκτορ» , «η σμυρνιά» αλλά και άλλα από την  Ελλάδα όπως «η γκόλφω»,  «τα σαράντα παλικάρια», « ο κίτσος», «με το βουνό θα γίνω φίλος», κ.α.

Όλα  αυτά ήσαν ερεθιστικά κεντρίσματα  στην προδιάθεση που υπήρχε στον ψυχικό κόσμο  του Γαβρίλη ,για όργανο, μουσική και τραγούδι.

Έτσι ο πόθος μέσα του μεγάλωνε, κι όπως μας λέει ένας ποιητής «καμιά επιθυμία δεν μένει ανεκπλήρωτη» ο  Γαβρίλης είχε μεγάλη λαχτάρα να πιάσει, να παίξει και κείνος όργανο.

Οι οικογένειες Γιαλίζη και Πόγια ήσαν γειτονικές στο Αργάκι και κάθε βράδυ ο Πόγιας ο πατέρας Του Μάνου έπαιζε τη λύρα του ,πριν πιάσει το βιολί και οι λεύτερες κόρες  χόρευαν στη χωματένια αυλή. Ο Βασίλης ο πατέρας του Γαβρίλη μια βραδιά κάνει κουβέντα στον Πόγια, «γείτονα ε μας πουλάς τη λύρα και να δείξεις και του Γαβρίλη να μάθει;»  Κι ο Πόγιας απαντά, «α σας την πουλήσω αλλά η λύρα πιο, εν έχει πέραση, εν παίρνετε του παιδιού ένα βιολί;»   «Ας μάθει πρώτα λύρα κι ύστερα παίρνει και βιολί». Απαντά ο πατέρας,

Έτσι έγιναν τα πράγματα. Αλλά μετά από 15μέρες ο Γαβρίλης θέλει βιολί, δεν τον χωράει η λύρα. Ο Μεγάλος του αδερφός ο Εβακής του αγοράζει το πρώτο, από τον Αντώνη Αυγούλη το θεριάκι. Αρχίζει αμέσως το Γαβριλάκι μας, να  πηγαινοέρχεται στο Αμανιού, με τα πόδια, στον αείμνηστο δάσκαλο Δήμο Εψιμο.

Στο χρόνο πάνω, κάνει τον πρώτο γάμο, της Κατερίνας Αλαχιώτη με τον  Κώστα Σπίνο (του Τσαρπίνη)1947. Λαουτιέρη είχε τον Γιάννη Χατζηδημήτρη (Γιαπράκα).

Από τότε μεγαλώνοντας, πέρασε όλη του τη ζωή, με δυο πιστά κι αγαπημένα του ταίρια. Τη Διονυσία, που αγαπήθηκαν από παιδιά , και παντρεύτηκαν δημιουργώντας μια καλή κι   υποδειγματική οικογένεια, και το βιολί, που με αυτό μπήκε στις καρδιές των ανθρώπων που τον άκουγαν  και τον αγαπούσαν. Μ΄αυτά έζησε . Έτσι πέρασε όλη του η ζωή.

Όμως κάπως νωρίς αποχαιρέτησε το μάταιο τούτο κόσμο. Το τελευταίο του βράδυ στο νοσοκομείο, πριν ξημερώσει η Παρασκευή 20 Απρίλη, η Διονυσία μου διηγήθηκε. «Απόψε πιο Δημήτρη δεν έπαψε να παίζει. Όλη την νύχτα τα δαχτύλια του δεν σταματήξανε». Τις πρωινές ώρες μας είπε το τελευταίο «φήνομεν γεια». Ήταν 20 τ΄ Απρίλη 2001.

Και την άλλη μέρα  μ΄έναν μουντό και κρυερό καιρό, ο κόσμος από κάθε γωνιά του νησιού, έτρεξε στο Ζηπάρι, έκλαψε και συνόδεψε στο μεγάλο  ταξίδι, στην αιωνιότητα τον αγαπημένο μας Γαβρίλη.

Τον Γαβρίλη που όλη η Κως τον έβαλε στη μνήμη και στην καρδιά της  και δεν τον ξεχνά, και δεν έπαψε να τον αγαπά.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία φίλε Γιάννη.

Δημήτρης Βοναπάρτης.

Κι ένα ΒΙΝΤΕΟ-ντοκουμέντο από το αρχείο του Δημήτρη Βοναπάρτη (τον οποίο και ευχαριστούμε) με τον αξέχαστο Γαβρίλη να παίζει το αγαπημένο του «Δυοσμαράκι», λίγο πριν το τέλος…