Ένας άγνωστος οθωμανός γιατρός, συνθέτης και ποιητής που εξορίστηκε και πέθανε στην Κω το 18ο αιώνα | Του B. Χατζηβασιλείου

ΕΝΑΣ  ΑΓΝΩΣΤΟΣ  ΟΘΩΜΑΝΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ, ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΟΥ ΕΞΟΡΙΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΟΝ 18^ο ΑΙΩΝΑ

Γράφει ο κ. Βασίλης Χατζηβασιλείου, Δικηγόρος-Ιστορικός Συγγραφέας.

Ο  Αbdülaziz Efendi είναι για μας τους Κώους ένας άγνωστος Οθωμανός   του 18^ου αιώνα,  απ’ τους κορυφαίους όμως για την εποχή του γιατρός, συγγραφέας, συνθέτης και ποιητής. Προερχόμενος από οικογένεια λογίων [ο πατέρας του υπήρξε συντάκτης  οθωμανικής ιστορίας] γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1736. Μορφώθηκε αρχικά σε ισλαμικά ιεροδιδασκαλεία της Πόλης και στη συνέχεια στράφηκε με ενδιαφέρον στην ιατρική επιστήμη σπουδάζοντας  για λίγο  στη Βιέννη, ενώ παράλληλα έμαθε να μιλά και να γράφει την αραβική, περσική, λατινική και γαλλική γλώσσα. Η γλωσσομάθειά του τον κατέστησε επιφανή γιατρό στα σουλτανικά ανάκτορα. Εκεί εργάστηκε μ’ επιτυχία αποκτώντας το 1757 τον επίζηλο  τίτλο του καθηγητή.

Ο Abdülaziz Efendi είναι ο πρώτος  γιατρός που έφερε τη γνώση της δυτικής ιατρικής στην Τουρκία, μεταφράζοντας απ’ τα λατινικά στα τουρκικά το περίφημο έργο  του διάσημου Ολλανδού βοτανολόγου και  Ιπποκρατιστή γιατρού Herman Boerhaave (1668-1738) με τίτλο: “Aphorismi de cognoscendis et curandis morbis” (Leiden 1709). Αντίγραφα των χειρογράφων αυτής της μετάφρασης βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Süleymaniye Esad Efendi στην Κωνσταντινούπολη. Μετάφρασε ακόμη απ’ τη λατινική στην τουρκική και ιατρικούς όρους, που χρησιμοποιούσαν στην Ευρώπη, εμπλουτίζοντας για πρώτη φορά την ιατρική βιβλιογραφία του Ισλάμ με πλείστες γνώσεις.

Ο Abdülaziz Efendi ασχολήθηκε επίσης και με τη λογοτεχνία. Χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Subhizậde έγραψε ένα πλήθος ποιημάτων, ενώ παράλληλα υπήρξε και σημαντικός συνθέτης στο χώρο της κλασικής μουσικής της Τουρκίας. Έγραψε μουσική για έργα τέχνης. Έξι έργα του αποτελούν μεγάλες κλασικές φόρμες μέχρι σήμερα. Αντίγραφο των χειρογράφων των ποιημάτων του φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης.

Αυτός ο ξεχωριστός σε μόρφωση άνθρωπος κατηγορήθηκε για επεμβάσεις σε υποθέσεις του Οθωμανικού Κράτους, απολύθηκε απ’ τη θέση που κατείχε στ’ ανάκτορα, επί σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ του Α΄, κι εξορίστηκε στην Κω. Να σημειωθεί εδώ πως η Κως, όπως και η Ρόδος, ήταν πάντα τόποι εξορίας των ανώτατων αξιωματούχων  της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όσων Πασάδων ενέπιπταν στη δυσμένεια των Σουλτάνων. Στις 13 του Γενάρη του 1778 (ή κατ’ άλλους του 1783) πέθανε εξόριστος και θάφτηκε στην Κω. Επιτύμβιες στήλες αφιερωμένες στ’ όνομά του έχουν διασωθεί μέχρι τις μέρες μας στην Τουρκία.