Από την τοπική μας ιστορία
Η ΚΩΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΕΝΑΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 17ου ΑΙΩΝΑ
Τον Οκτώβρη του 1615 ένας Ιταλός περιηγητής ο Pietro della Valle ή Pellegrino ταξιδεύοντας από την Κωνσταντινούπολη για το Κάϊρο, αναγκάστηκε λόγω θαλασσοταραχής να αγκυροβολήσει στην Κω. Βγήκε τότε μαζί με τους συντρόφους του στο λιμάνι για να προμηθευτεί τρόφιμα και του δόθηκε έτσι η ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά την πόλη και τους κατοίκους της. Να πως περιέγραψε την Κω ο Pietro della Valle σε επιστολή, που έγραψε στο Κάϊρο, στις 25 Γενάρη του 1616:
«Δεν είδα τίποτα ακαλλιέργητο. Η Κως είναι γεμάτη αμπέλια και περιβόλια. Στην πόλη, που είναι ωραία και πυκνοκατοικημένη, συνάντησα ένα κομψό άντρα, μίλησα μαζί του στα ελληνικά κι εκείνος με περιηγήθηκε. Περικυκλώθηκα τότε από πολλούς περίεργους, που παραξενεύονταν πως ένας ντυμένος φράγκικα μιλούσε ελληνικά. Ο άνθρωπος που συνομίλησα λεγόταν Σεβαστιανός, ήταν Χαρτοφύλαξ της Εκκλησίας και γνώριζε τις αρχαιότητες του νησιού. Τον ρώτησα στην αρχή αν υπήρχε κάποιο μνημείο σχετικό με τον Ιπποκράτη κι εκείνος μου είπε ότι θα μου δείξει απομεινάρια. Γι’ αυτό πήγαμε μαζί στα περίχωρα και μου έδειξε το μέρος, όπου βρισκόταν ένα σπιτάκι, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, ανήκε στον Ιπποκράτη. Αυτό μου φαίνεται αληθινό, γιατί το μέρος εκείνο ονομάζουν σήμερα Pucrá, τούρκικη λέξη, όπως Pucrat ή Bucrat που αναφέρουν πολλοί συγγραφείς. Ο Χαρτοφύλαξ μου μίλησε ακόμη για ένα τόπο που λέγεται Ηρακλής. Εκεί υπάρχει εκκλησιά αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη, που στην αρχαιότητα ήταν ναός του Ηρακλή. Στο σπίτι του Ιπποκράτη συναντήσαμε επίσης και μια πηγή».
Στη συνέχεια ο Della Valle αναφέρει ότι η ημέρα εκείνη που βγήκε στην Κω συνέπεσε να είναι Κυριακή και γιόρταζε ο Άγιος Φραγκίσκος των Καθολικών. Χρειάστηκε, λοιπόν, αυτός και η συνοδεία του να εκκλησιαστούν κάπου, κι επειδή οι εκκλησίες των Ελλήνων, όπως γράφει, δεν προσφέρονταν σε Παπικούς, βρέθηκε ένας Κώος ο Διακο-παπα-Αλέξης (Diaco Papa Alexi),που τους διέθεσε το σπίτι του. Εκεί τέλεσαν τη λειτουργία τους. Ο Διακο-παπα-Αλέξης μαζί με πολλούς άνδρες και γυναίκες πήρε τον Della Valle κι επισκέφθηκαν την εκκλησία της Παναγίας της Γοργοπηγής (Gorgopicu) ,ενώ οι γυναίκες του πρόσφεραν λουλούδια και τον καλούσαν στα σπίτια τους να φάει και να πιεί. Εκείνος τους το ανταπόδωσε με μερικά άσπρα (νομίσματα της εποχής) κι αυτές ενθουσιάστηκαν για τη χειρονομία του.
Απ’ όσα εξιστορεί ο Ιταλός αυτός ταξιδιώτης, που έζησε τον πρώτο αιώνα της τουρκικής κατάκτησης της Κω, διαπιστώνουμε αρχικά ότι το νησί ήταν κατάμεστο από αμπέλια και περιβόλια, είχε μια πόλη ωραία και πυκνοκατοικημένη και ότι ο Κώος Σεβαστιανός Χαρτοφύλαξ, παρά το σκοτάδι της αμάθειας που απλωνόταν στο νησί την περίοδο εκείνη, φαινόταν καλά κατατοπισμένος γύρω από τις αρχαιότητες, αφού έδειξε στον ξένο επισκέπτη τα λεγόμενα σπίτια του Ιπποκράτη και την πηγή. Γι’ αυτά, άλλωστε, έχω δημοσιεύσει εκτενές κείμενο στον 10ο τόμο «Τα Κωακά», του Πνευμ. Ομίλου Κώων «Ο Φιλητάς» ( Κως 2008, σελ.71-77) με τίτλο: «Τα ‘Σπίτια του Ιπποκράτη’ και το απομεινάρι τους», προτείνοντας στον Δήμο την ανάρτηση πινακίδας με την ένδειξη ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ πάνω από την ιστορική πετρόκτιστη και θολωτή πηγή που έχει πια στερέψει, αλλά διακρίνεται περιφρονημένη στην αρχή της κλίμακας επί της οδού Ρήγα Φεραίου, πινακίδα που δυστυχώς ακόμη δεν τοποθετήθηκε. Άξια προσοχής στην αφήγηση του Della Valle είναι και η ευγένεια των γυναικών της Κω, που του πρόσφεραν λουλούδια καλώντας τον να φιλοξενηθεί στα σπίτια τους.
Το κείμενο όμως του Della Valle κλείνει με μια δυσάρεστη είδηση. Στην εποχή του τόσο οι Φλωρεντινοί και οι Βενετσιάνοι όσο και οι Ναπολιτάνοι συναγωνίζονταν μεταξύ τους σε ληστρικές αποβάσεις στα ελληνικά νησιά και με το πρόσχημα τις επιδρομές ενάντια στους Τούρκους, αποδεκάτιζαν τους πληθυσμούς παίρνοντας μαζί τους με τη βία αρκετές κοπέλες ως δούλες. Ρωτήθηκε, λοιπόν, ένας υπηρέτης του Ιταλού ταξιδιώτη από μια γυναίκα της Κω αν ο Della Valle καταγόταν από τη Νάπολη, γιατί εκεί βρισκόταν, αφού είχε απαχθεί, μια ξαδέλφη της. Και ο Della Valle θυμήθηκε πως η κυρα Κατερίνα (Madonna Caterina), που διέμενε στο σπίτι ενός φίλου του στη Νάπολη είχε πατρίδα της την Κω. Σημείωσε, μάλιστα, πως ένας άλλος φίλος του, ονόματι Coletta, του έστειλε γράμμα όταν ακόμη βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη, παρακαλώντας τον αν περάσει από την πατρίδα της Κατερίνας κι ερωτηθεί για κάποιες κοπέλες, που είχαν απαχθεί και μεταφερθεί στη Νάπολη, να πει γι’ αυτές ότι είναι καλά. Στην εξαθλίωση των κατοίκων της Κω από τον τουρκικό ζυγό είχε προστεθεί τότε η οδύνη και η αγωνία για την τύχη των απαχθεισών με τη βία κοριτσιών τους.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Πολύ ωραίο άρθρο!!
για τις γνώσεις που μας μεταλαμπαδεύεις
Εξαιρετικό Άρθρο.