Μέρος Β’: Απίστευτο παιχνίδι των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα λίγο πριν την εγκαθίδρυση της Χούντας των συνταγματαρχών – Γιατί η CIA φοβόταν τον Ανδρέα Παπανδρέου
Επιμέλεια: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος
Φως σε άγνωστες, μέχρι πρότινος, λεπτομέρειες της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής ιστορίας έρχονται να ρίξουν οι αποκαλύψεις της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (CIA), η οποία μέσα από έναν όγκο συνολικά 12 εκατ. αποχαρακτηρισμένων απορρήτων εγγράφων που δόθηκαν στη δημοσιότητα, περιγράφει και αναλύει τα γεγονότα στην Ελλάδα μέσα σε μια περίοδο πενήντα χρόνων, από το 1940 έως το 1990.
Στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του αφιερώματος, το Newsbomb.gr ασχολείται με την ταραγμένη πολιτικά περίοδο πριν από τη Χούντα του 1967, όταν οι Αμερικανοί αναλυτές και πράκτορες της CIA «αξιολογούσαν», μέσα από άκρως απόρρητα κείμενα, τα πολιτικά πρόσωπα που σημάδεψαν την εποχή εκείνη και κυρίως τονΓεώργιο Παπανδρέου, τον «Γέρο της Δημοκρατίας», και τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Μια εσκεμμένα (;) λανθασμένη εκτίμηση…
Από αριστερά προς τα δεξιά: Ανδρέας Παπανδρέου, Γεώργιος Παπανδρέου, Σταύρος Κωστόπουλος (υπουργός Εξωτερικών). Πίσω διακρίνεται η Μαργαρίτα Παπανδρέου
Βρισκόμαστε στα μέσα Μαρτίου του 1965. Στην Ελλάδα η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου μετρά ήδη ένα χρόνο στην εξουσία (διορίστηκε στις 18/02/1964) και οι Αμερικανοί έχουν αρχίσει να «σκαλίζουν» όλα όσα απασχολούν την εποχή εκείνη το πολιτικό στερέωμα. Σε μια δεκασέλιδη έκθεση, μόλις τέσσερις μήνες προτού ξεσπάσουν τα Ιουλιανά και επέλθει η ρήξη ανάμεσα στον «Γέρο της Δημοκρατίας» και το Παλάτι, η CIA διαβλέπει πως ο Παπανδρέου δεν θα αντιμετωπίσει ιδιαίτερα προβλήματα κι ότι η περίοδος τη διακυβέρνησής του θα κυλήσει μέσα σε κλίμα ομαλότητας.
Όπως θα αποδειχθεί εκ των υστέρων, η αποτίμηση αυτή είναι απολύτως λανθασμένη. Ωστόσο, οι συντάκτες της άκρως απόρρητης έκθεσης εκτιμούν πως η Ελλάδα βρίσκεται σε μια περίοδο χαλάρωσης των μέτρων καταπίεσης που υφίστατο η Αριστερά καθ’ όλη τη διάρκεια μετά τον Εμφύλιο του ’44. Κάνουν, μάλιστα, λόγο για «απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων», οι οποίοι ήταν έγκλειστοι για εγκλήματα που είχαν διαπράξει κατά τη διάρκεια της εξαιρετικά ταραγμένης περιόδου που ακολούθησε μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς.
Εντύπωση, ωστόσο, προκαλεί η παρατήρησή τους για τις «πορείες ειρήνης» (σ.σ. τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται από τους συντάκτες της έκθεσης), αναφερόμενοι εμμέσως και χωρίς να ονοματίζουν στα όσα συνέβησαν από την Πορεία Ειρήνης του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη έως και αμέσως μετά τη δολοφονία του στις 22 Μαΐου 1963 από όργανα του παρακράτους.
Ο βουλευτής της ΕΔΑ, Γρηγόρης Λαμπράκης (1912 – 1963)
«Ο Παπανδρέου επιτρέπει τις “πορείες ειρήνης”, ενώ ο Καραμανλής δεν θα έκανε ποτέ κάτι τέτοιο», υπογραμμίζουν οι αναλυτές της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας.
Εξίσου περίεργη είναι και η αναφορά στα θέματα του στρατού, ότι «τα σενάρια περι ενδεχόμενης εκδήλωσης στρατιωτικού πραξικοπήματος που κυκλοφορούσαν ευρέως πριν από την ανάληψη της εξουσίας από την Ένωση Κέντρου, έχουν εξαφανιστεί τους τελευταίους μήνες».
Η έκθεση, εξάλλου, δείχνει να βρίσκεται έξω από τα όρια της λογικής, όταν καλείται να αξιολογήσει τις σχέσεις του Παπανδρέου με το Παλάτι, καθώς τις παρουσιάζει ως «ομαλές και καλές». «Ο νέος βασιλιάς δεν είναι ευτυχής με κάποιες από τις πολιτικές του Παπανδρέου, αλλά η δημοτικότητα του πρωθυπουργού είναι αρκετή για να αποθαρρύνει το παλάτι από κάποια κίνηση αντικατάστασής του».
Έλλειψη διορατικότητας, πρόχειρη και επιπόλαια εκτίμηση ή κάτι άλλο; Κανείς δεν γνωρίζει. Όμως, οι Αμερικανοί δείχνουν σα να μη γνωρίζουν ότι έρχεται σοβαρότατη πολιτική κρίση στην Ελλάδα που θα κορυφωθεί με την υπόθεση του «ΑΣΠΙΔΑ», το σαμποτάζ στον Έβρο και την αποστασία του ’65.
«Ποιος θα διαδεχθεί τον Παπανδρέου;»
Στην ίδια έκθεση, η CIA επιχειρεί να παρουσιάσει το κυβερνητικό σχήμα που είχε επιλέξει ο αρχηγός της Ένωσης Κέντρου ως πολιτικά «ασταθές». Εδώ, βεβαίως, υπάρχει ένα οξύμωρο: πώς είναι δυνατόν να επιμένουν στις αρχικές τοποθετήσεις τους πως ο Γεώργιος Παπανδρέου θα διάγει ομαλό κυβερνητικό βίο και λίγο παρακάτω στο ίδιο κείμενο να διαβλέπουν «αστάθεια»;
Η πρόθεση των Αμερικανών είναι να δείξουν πως ο 77χρονος πολιτικός θα πρέπει σιγά – σιγά να φύγει από τα πράγματα και να υπάρξει διάδοχο σχήμα. Στο απόρρητο κείμενο αναλύουν το προφίλ των δύο «δελφίνων»: του τότε υπουργού Οικονομικών της Ένωσης Κέντρου, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αλλά και του γιου του «Γέρου της Δημοκρατίας», Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος βρίσκεται εκτός κυβέρνησης.
«Ασκεί αριστερή επιρροή…»
Ο μετέπειτα ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αντιμετωπίζεται από τους αναλυτές της CIA με περίσσεια καχυποψία. Του προσάπτουν ότι «ασκεί αριστερή επιρροή» σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Υπενθυμίζεται ότι στις 5 Ιουνίου 1964 ο Ανδρέας Παπανδρέου παραιτήθηκε από τη θέση του Υπουργού παρά τη Προεδρία της Κυβερνήσεως, μαζί με τους Στέφανο Στεφανόπουλο (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης) και Παυσανία Κατσώτα (υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας).
Κατά τα λοιπά, οι συντάκτες της έκθεσης επιμένουν ότι ο Ανδρέας θα επιχειρήσει να δημιουργήσει νέο κόμμα, το οποίο θα περιλαμβάνει πολιτικά πρόσωπα από την αριστερή πτέρυγα της Ένωσης Κέντρου αλλά και από την ΕΔΑ, την οποία χαρακτηρίζουν, μάλιστα, «κόμμα – βιτρίνα του ΚΚΕ».
Η περίπτωση Μητσοτάκη
Στον αντίποδα των δυσμενών σχολίων για τον Ανδρέα Παπανδρέου κινείται η αξιολόγηση της CIA για το πρόσωπο του εν ενεργεία τότε υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.
Τον χαρακτηρίζουν άτομο «ικανό και δυναμικό» και «αφοσιωμένο» στον «Γέρο της Δημοκρατίας», ωστόσο αμφιβάλλουν για το «εάν η πολιτική του επιρροή θα μπορούσε να ξεπεράσει τη γενέτειρά του, την Κρήτη».
«Παιχνίδια πολέμου» λίγο πριν από τη Χούντα
Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον εμφανίζει και μια εκτενής έκθεση της CIA η οποία δημοσιεύθηκε στις 3 Απριλίου 1967, σχεδόν τρεις εβδομάδες προτού τα τανκς βγουν στους δρόμους και ξεκινήσει η επταετής περίοδος της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Το απόρρητο κείμενο της Υπηρεσίας αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με στατιστικούς πίνακες και στοιχεία που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει χάσμα ανάμεσα στις δύο χώρες που συνορεύουν στα νοτιοανατολικά Βαλκάνια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, η οποία επικαλείται στατιστικά δεδομένα του 1966, οι πληθυσμοί σε Ελλάδα και Τουρκία είναι 8,6 και 33,1 εκατομμύρια αντιστοίχως, ενώ ως ικανοί προς στράτευση κρίνονται τα 1,6 εκατ. ανδρών στην πρώτη περίπτωση και τα 3,6 εκατ. στη δεύτερη. Το ΑΕΠ της Ελλάδας αγγίζει τα 6 δισ. δολάρια και της Τουρκίας τα 7,5 και ο στρατιωτικός προϋπολογισμός είναι 240 εκατ. και 365 εκατ. δολάρια αντιστοίχως.
