Το Ορφανοτροφείο Ρόδου & η 75χρονη προσφορά του | Ο Άγιος Αμφιλόχιος, οι μοναχές & το μεγάλο έργο τους (Γράφει η Ξ. Αγρέλλη)

Αφιέρωμα στο Ορφανοτροφείο της Ρόδου, για τα 75 χρόνια προσφοράς του, στην κοινωνία των Δωδεκανήσων

(Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη)

Το απογευματινό ρόδινο φως, έλουζε το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα, με το μαρμάρινο πλατύσκαλο και τον κήπο με τα γιασεμιά και τις νεραντζιές.   Το έντονο βρεφικό κλάμα έκανε τις μοναχές να διακόψουν για λίγο την προσευχή τους στον καθημερινό Εσπερινό, στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης, της Ορφανοτρόφου.  Έτρεξαν προς την πέτρινη  βρεφοδόχο του ιδρύματος. Άλλο ένα νεογέννητο παιδάκι,  εγκαταλειμμένο στις ατραπούς της ζωής, περίμενε ανυπόμονο την ζεστή αγκαλιά τους.  Οι μοναχές το περιποιήθηκαν, το φρόντισαν και το καλό τάισαν. Εκείνο μετά από λίγο παραδόθηκε στον αγγελικό του ύπνο, ανάμεσα σε άλλα νεογέννητα παιδάκια, που βρήκαν στέγη, τροφή και ασφάλεια, στην αγκαλιά του ορφανοτροφείου ‘Βασιλόπαις  Μαρία’ της Ρόδου.

Ακολουθώ την λεωφόρο των αναμνήσεων μου, για να με ταξιδέψει πίσω στο χρόνο και σε στιγμές που έζησα στο υπέροχο και φιλόξενο, αυτό Δημόσιο  Ίδρυμα αγάπης, συμπόνιας και καλοσύνης, πλημμυρισμένο από την άδολη και ανιδιοτελή διακονία των μοναχών.

Το Ίδρυμα φιλοξενίας απροστάτευτων παιδιών και κορασίδων, επί της οδού Ρήγα Φεραίου, στεγάζεται σε ένα επιβλητικό, εντυπωσιακό τριώροφο κτήριο, κτισμένο σε ύψωμα από τους Ιταλούς το 1922. Ιδρύθηκε μετά την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με την Μητέρα Ελλάδα, από το 1947 με την μέριμνα  της Βασιλικής οικογένειας,  επί της Βασιλείας Παύλου και Φρειδερίκης.  Παράλληλα η βασίλισσα Φρειδερίκη, είχε ιδρύσει και αλλού παρόμοια  Ορφανοτροφεία. Αυτά προστάτευαν και φιλοξενούσαν παιδιά, των οποίων οι γονείς τα είχαν εγκαταλείψει είτε εξαιτίας  από τα απομεινάρια στερήσεων,  της μεταπολεμικής, Γερμανικής κατοχικής φτώχειας, είτε  ήταν προϊόντα  από ένα παράνομο για την κοινωνία, απαγορευμένο σφοδρό έρωτα. Επίσης υπήρχαν ορφανά, των οποίων οι γονείς έφυγαν  πρόωρα από τη ζωή ή είχαν πάρει διαζύγιο.

Στην ίδρυση και στην οργάνωση του Ιδρύματος αγάπης , σημαντικό ρόλο έπαιξαν εκτός από τις τότε πολιτικές  αρχές και οι Εκκλησιαστικές, όπως ο μακαριστός Μητροπολίτης Ρόδου   Σπυριδώνας Συνοδινός. Στην  αρχή  στο ίδρυμα υπηρετούσαν με ζήλο Ιταλίδες Μοναχές, οι γνωστές καθολικές  Σουόρες, απομεινάρια της πολύχρονης  Ιταλικής κατοχής. Τότε υπηρετούσαν στο ίδρυμα ως ‘Ινστιτούτο θηλέων Ιεραποστολής’,  προσανατολίζοντας  τα παιδιά  στο Σχολείο και στο Νηπιαγωγείο, σύμφωνα με τα δικά τους θρησκευτικά και κοινωνικοπολιτικά τους πιστεύω.

Όμως μετέπειτα, μετά την Ενσωμάτωση το 1947 και επί μακαριστού Μητροπολίτου Ρόδου  Τιμόθεου,   αντικαταστάθηκαν  από Ορθόδοξες μοναχές, επτά με δέκα τον αριθμό. Όλες  αυτές έγιναν μαμάδες, γιαγιάδες και νταντάδες, στα 150 απροστάτευτα παιδάκια.  Ας  αναφέρουμε  μερικές μοναχές, όπως τις αδελφές Μακρίνα, Αγαθαγγέλη, Φιλοθέη, Θεοκλήτη, Ευθυμία,  Συγκλητική, Ισιδώρα, Αγάθη, Αμφιλοχία, Θεοδώρα, Αθανασία και άλλες πολλές.                     Τις καλόγριες, έφερε να διακονήσουν με πολλή αγάπη και μέριμνα για τα ορφανά παιδιά, ο νέος Όσιος, πατήρ Αμφιλόχιος Μακρής. Προηγουμένως  είχε ιδρύσει την Μοναστηριακή  κοινόβια κοινότητα στον Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού, Μητρός Ηγαπημένου της Πάτμου, με  τον θαυμαστό αριθμό των 80 μοναχών, που κατάφερε από όλα τα Δωδεκάνησα να συγκεντρώσει.

Αργότερα ο πατήρ Αμφιλόχιος, που τελευταία Αγιοκατατάχθηκε, έκτισε το Μοναστηριακό κάθισμα, παράρτημα του Ευαγγελισμού της Πάτμου, στη Ρόδο επί της οδού Θεμιστοκλέους Σοφούλη. Εκεί  ίδρυσε ένα Μοναχικό Ησυχαστήριο, που στον επάνω όροφο στεγάζεται το παρεκκλήσιο για τον Ιωάννη τον Θεολόγο, τον αγαπημένο μαθητή του Χριστού.  Ο Ιερός αυτός  Ναΐσκος, ονομάζεται ‘Μητρός Αγαπημένου’. Κάτω δε  βρίσκονται οι κοιτώνες των μοναχών, που φρόντιζαν μέχρι τελευταία το Ορφανοτροφείο Θηλέων, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά.

Το Ίδρυμα ‘Βασιλόπαις Μαρία’ αποτελούσε   ένα   καταφύγιο, στοργής και αγάπης για τα παιδιά διαλυμένων οικογενειών ή για τα παρατημένα στην τύχη τους άτυχα παιδιά. Ήταν   ένα ασφαλές λιμάνι, για να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν σωστά. Παντού σε όλες τι αίθουσες υπάρχουν μέχρι και σήμερα,  ωραιότατες απεικονίσεις, με Εικόνες Δυτικής και Ορθόδοξης τέχνης, με κεντρικό θέμα,  την ζωή και τα θαύματα του Χριστού.                                                                           Ζωντανεύω στην πλημμυρίδα των αναμνήσεων μου διάφορες στιγμές, όπως τα παιδιά να παρακολουθούν ανελλιπώς μαθήματα  στο Σχολικό συγκρότημα, που συστεγάζονταν με το Ίδρυμα. Γνώριμες εικόνες, όπως τα απογεύματα να μαζεύονται τα παιδιά στους πάγκους, τριγύρω με  την αδελφή Παύλα μοναχή,  κατά κόσμο Καλλιόπη Γιμέλη από την Κω. Με  περισσό ζήλο, τους μεταλαμπάδευε  τις γνώσεις της, σε διάφορα εργόχειρα, όπως κεντήματα, πλεκτά με το βελονάκι ή  με τις βελόνες, υφαντική, ράψιμο, κατασκευές και ζωγραφική.  Θυμάμαι την μοναχή Εμμέλεια Νικολαίδου,  την δασκάλα, που έφυγε σε βαθύ γήρας, να είναι η ψυχή του ιδρύματος και να το διευθύνει με ξεχωριστή επιμέλεια. Επίσης  την αδελφή Ξένη και την αδελφή Θεολογία, από την  Κέφαλο της Κω, να ψέλνουν στο ψαλτήρι στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ειρήνης, όσο οι μακαριστοί  ιερείς παπά Μελέτης και  παπά Γιάννης, τελούσαν τις Θείες Ιερές Ακολουθίες.

Η μοναχή Ευστοχία Γούναρη, η δασκάλα  από την Κάλυμνο, ήταν η Ηγουμένη του  Μοναστηριακού συγκροτήματος, του Ευαγγελισμού στην Πάτμο.    Συχνά,  πυκνά επισκεπτόταν το Ίδρυμα, για να φροντίσει  και  να καθοδηγήσει  τις  μοναχές, που βοηθούσαν όπως την αδελφή Φεβρωνία από τη Ρόδο, καθώς και την αδελφή Χριστονύμφη, (κατά κόσμον Φωτεινή Κατσίλλη) από την Καρδάμαινα της Κω, την σημερινή Γερόντισσα – Ηγουμένη του Ευαγγελισμού. Υπήρχαν και οι κοσμικές βρεφοκόμοι, όπως η      Σεβαστή Μαλλιαράκη,   μαζί με την Μαρία Οικονόμου,   που αφιέρωσαν  την ζωή τους, για να φροντίσουν με περίσσιο ζήλο τα ορφανά παιδιά, ξενυχτώντας πάνω από τα  βρεφικά κρεβατάκια τους, σας αληθινές μητέρες. Το  Ορφανοτροφείο, ξεχώριζε για την  ζωντάνια όπου πλήθος παιδιών,  ανεβοκατέβαιναν τις μαρμάρινες σκάλες ή  έτρεχαν στους διάδρομους, με τα ασπρόμαυρα πλακάκια, που θυμίζουν σκακιέρα. Τις δεκαετίες του 60 -70 τα παιδιά λιγόστεψαν έμειναν 45-50. Σήμερα  έχουν περιοριστεί στα 20-27 φιλοξενούμενα παιδιά διαφόρων ηλικιών, στο σημερινό Κέντρο Μέριμνας Θηλέων Ρόδου, όπως αυτό ονομάζεται.

Μια ευχάριστη μουσική έβγαινε με τις νότες, από το μεγάλο εβένινο  πιάνο, όταν η μουσικός Μαρία Ροζοπούλου (που αργότερα  έγινε μοναχή),  δίδασκε στα παιδιά τον πλούτο της μουσικής.                             Στο Ορφανοτροφείο θηλέων, ξεχώρισαν επίσης, στο Δημοτικό   Σχολείο η  δασκάλες μοναχή Εμμέλεια, μοναχή Φιλοθέη και  Μαρία Πετρούτσου, καθώς και η νηπιαγωγός Φωτεινή  Καβαλλιέρου στο Νηπιαγωγείο .

Όμως υπήρχε και η άλλη, η σκοτεινή όψη του φεγγαριού. Η  τότε Γερμανοτραφής βασίλισσα Φρειδερίκη, οργάνωσε το μεταπολεμικό παιδομάζωμα και τα Δημόσια Ορφανοτροφεία. Πλήθος  παιδιών, με την συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων πολιτικών και Θρησκευτικών αρχών, υιοθετήθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, από άγνωστες άτεκνες οικογένειες και ξενιτεύτηκαν κυρίως στην Αμερική και στη  Γερμανία. Λέγεται  δε πως η βασίλισσα Φρειδερίκη, έπαιρνε αμοιβή για τις υιοθεσίες αυτές, ώστε να ενισχύει τα ιδρύματα και να συντηρεί το μεταπολεμικό παιδομάζωμά της. Για  ανταμοιβή η Αμερική, σύμφωνα με το σχέδιο Μάρσαλ, έστελνε με την  ‘γιούρα,’  ρουχισμό, παιχνίδια και Σχολικά είδη, στους τροφίμους των  ιδρυμάτων. Πολλά παιδιά τότε χάθηκαν και όσο και αν έψαξαν τις ρίζες τους, ποτέ δεν τις βρήκαν. Υπήρχαν  αδέλφια ή δίδυμα παιδιά, που χωρίστηκαν βίαια στη ζωή. Αλλά και κάποιοι  γονείς που τα αναζήτησαν αργότερα, ποτέ τους δεν τα ξαναβρήκαν. Διότι  έπαιρναν την συνήθη απάντηση, ότι πέθαναν όσο ήταν   βρέφη στην  κούνια. Έτσι  με τα στόματα ερμητικά κλειστά και τις πόρτες σφραγισμένες,   χάνονταν τα ίχνη τους για πάντα.

Ωστόσο τα παιδιά του ορφανοτροφείου και κυρίως επειδή  ήταν κορίτσια, ευεργετήθηκαν προστατευτήκαν,  πολλά δε σπούδασαν. Το  Ορφανοτροφείο, φρόντιζε να τις παντρεύει δίνοντας τους ένα βιβλιάριο, με κρατικές καταθέσεις. Πολλές κοπέλες έστησαν το νοικοκυριό τους σε Αμερική, Αυστραλία, Καναδά και Ευρώπη,  με Έλληνες ομογενείς, που αναζητούσαν για συζύγους Ελληνίδες από την πατρίδα τους. Επίσης  το Ίδρυμα τους ετοίμαζε  όλη την ‘ασπρική’, προίκα του νοικοκυριού τους. Ακόμη  πολλές  κοπέλες, σπούδασαν νηπιαγωγοί και δασκάλες, στην παρακείμενη Παιδαγωγική Ακαδημία, που σήμερα στεγάζει Δημοτικά Σχολεία, γιατί αντικαταστάθηκε από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Τα   κορίτσια, είχαν πλήρως εξοπλιστεί, για τον αγώνα της κοινωνικής και οικογενειακής τους ζωής. Διότι   πέρα από τις τακτικές οργανωμένες εκδρομές, τις χορωδίες και τις γιορτές, στις τεράστιες κουζίνες του ιδρύματος,  έμαθαν να μαγειρεύουν νόστιμα φαγητά  και να φτιάχνουν ωραία γλυκά. Στην  ευρύχωρη τραπεζαρία, διδάχτηκαν κατάλληλο σερβίρισμα και φιλοξενία, καθώς  και καλούς τρόπους και σωστή κοινωνική  συμπεριφορά.

Το αφιέρωμα αυτό είναι σπονδή ευγνωμοσύνης, ένα μεγάλο ευχαριστώ για την  φιλανθρωπική αποστολή του, για την κοινωνική προσφορά και το μεγάλο έργο του. Σε  ένα Δημόσιο Ίδρυμα, αληθινό φυτώριο, για σωστούς ανθρώπους στην κοινωνία. Μια στέγη στοργής,   που κουβαλάει πολλές παιδικές αναμνήσεις και είναι βαθιά ριζωμένο στην καρδιά μας. Την δεκαετία του 90, περιήλθε στο Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών και κοινωνικής μέριμνας. Ακόμη και αν οι μοναχές απεχώρησαν, μετά από 75 χρόνια διακονίας , είναι καλό να συνεχίσει την πολύτιμη προσφορά του, με την νέα σύνθεση και μορφή,  προς όφελος  των απροστάτευτων παιδιών.                                                Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι υπήρχε και Ορφανοτροφείο Αρρένων, στη Ρόδο, κοντά στην καινούργια Μαρίνα, αλλά για πολλούς και διάφορους λόγους, έκλεισε  πριν από  25 χρόνια  περίπου, περαιώνοντας την προσφορά του στην κοινωνία των Δωδεκανήσων, αφού όπως και το Ορφανοτροφείο Θηλέων, φιλοξενούσαν παιδιά από όλα τα γύρω νησιά.

Ξανθίππη Αγρέλλη