Υπάρxουν πολλά που εκφράζονται με μία χειραψία, ένα φιλί, μια αγκαλιά. Από τα βάθη της ιστορίας ένας τέτοιος χαιρετισμός χρησιμοποιείται για να σηματοδοτήσει τη φιλία, να οριστικοποιήσει μία επιχειρηματική συναλλαγή, ή να υποδείξει μία θρησκευτική αφοσίωση.
Αλλά το να αγγίζεις τους αγνώστους, μπορεί επίσης να έχει και άλλα, λιγότερο ωφέλιμα αποτελέσματα, όπως το να ξεσπάσει μια επιδημία. Όσο οι φόβοι για τον COVID-19 ή κορωνοϊό, αυξάνονταν, η Γαλλία προειδοποίησε τους πολίτες της να σταματήσουν τα περίφημα φιλιά στα μάγουλα και παντού στον κόσμο οι εμπορικές συμφωνίες κλείνονται με ακουμπήματα των αγκώνων.
Αλλά με μια ιστορία που πηγαίνει πίσω χιλιάδες χρόνια, ο κάθε χαιρετισμός είναι μία παγιωμένη συνήθεια που δεν είναι εύκολο να σταματήσεις. Μία δημοφιλής θεωρία για την καταγωγή της χειραψίας είναι ότι ξεκίνησε ως χειρονομία ειρήνης. Έπιανες σφιχτά τα χέρια του άλλου για να αποδείξεις ότι δεν κουβαλάς όπλο και τα κούναγες για να βεβαιωθείς ότι και ο απέναντί σου δεν είχε κρύψει τίποτα στα μανίκια του.
Σε όλο τον αρχαίο κόσμο, η χειραψία έχει απεικονιστεί σε αγγεία, ταφόπλακες και πέτρινες πλάκες με σκηνές γάμων, που δείχνουν συμφωνίες με τους θεούς, νεαρούς πολεμιστές που φεύγουν για τον πόλεμο, και τους πρόσφατα νεκρούς που φτάνουν στην επόμενη ζωή. Στη λογοτεχνία την βρίσκεις στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Πέτρινο ανάθημα του 9ου αι. π.Χ. που απεικονίζει τον Ασσύριο βασιλιά Σαλμανασέρ Γ’ να κάνει χειραψία με τον Βαβυλώνιο βασιλιά.
Πέτρινο ανάθημα του 9ου αι. π.Χ. που απεικονίζει τον Ασσύριο βασιλιά Σαλμανασέρ Γ’ να κάνει χειραψία με τον Βαβυλώνιο βασιλιά. Αθηνά και Ήρα επιβεβαιώνουν την συμμαχία τους με μια εγκάρδια χειραψία. Ανάγλυφο ψηφίσματος Σαμίων, 405-402 π.Χ., Moυσείο Ακρόπολης Αθηνά και Ήρα επιβεβαιώνουν την συμμαχία τους με μια εγκάρδια χειραψία. Ανάγλυφο ψηφίσματος Σαμίων, 405-402 π.Χ., Moυσείο Ακρόπολης Μία δημοφιλής θεωρία για την καταγωγή της χειραψίας είναι ότι ξεκίνησε ως χειρονομία ειρήνης. Έπιανες σφιχτά τα χέρια του άλλου για να αποδείξεις ότι δεν κουβαλάς όπλο και τα κούναγες για να βεβαιωθείς ότι και ο απέναντί σου δεν είχε κρύψει τίποτα στα μανίκια του.
Η μεγάλης γκάμας χρησιμότητα της χειραψίας, που χρησιμοποιείται στη φιλία, στον έρωτα αλλά και όταν κλείνουμε δουλειές, κάνει δύσκολη την ερμηνεία της. «Η χειραψία εξακολουθεί να είναι μια δημοφιλής εικόνα σήμερα επειδή κι εμείς την βλέπουμε σαν ένα περίπλοκο και ασαφές μοτίβο», γράφει η ιστορικός τέχνης Γκλένις Ντέιβις σε μία ανάλυση για τη χρήση της στην κλασική τέχνη.
Στην Αμερική η δημοτικότητα της χειραψίας είναι πολύ πιθανό να προωθήθηκε από τους Χριστιανούς Φίλους του 18ουαιώνα. Στην προσπάθειά τους να βρουν μια πιο δημοκρατική μορφή χαιρετισμού που δεν σχετίζεται με την ιεραρχία και την κοινωνική τάξη των ανθρώπων, υιοθέτησαν την χειραψία, αντί για την υπόκλιση που γινόταν μέχρι τότε, ή το βγάλσιμο του καπέλου. «Στον χώρο τους, οι Φίλοι ακολουθούσαν την πρακτική της χειραψίας, χαιρετώντας έτσι τους πάντες, ασχέτου κοινωνικής θέσης, όπως κάνουμε ακόμα» γράφει ο ιστορικός Μάικλ Ζούκερμαν. Ίσως να υπάρχει μια επιστημονική εξήγηση για τη δύναμη της συνήθειας αυτής που άντεξε στο χρόνο. Σε μια μελέτη του 2015, ερευνητές στο Ισραήλ κατέγραψαν σε βίντεο τις χειραψίες ανάμεσα σε εκατοντάδες αγνώστους και ανακάλυψαν ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων, αμέσως μετά, μύριζαν το χέρι τους.
Ανέπτυξαν έτσι τη θεωρία ότι η χειραψία ίσως ασυναίσθητα να χρησιμοποιείται για να ανιχνεύσουμε χημικά σημάδια, και πιθανούς τρόπους επικοινωνίας όπως κάνουν και τα υπόλοιπα ζώα, μυρίζοντας το ένα το άλλο. Σήμερα ένα γρήγορο φιλί στο μάγουλο, γνωστό στα γαλλικά ως “la bise,” είναι ο συνήθης χαιρετισμός στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Σήμερα ένα γρήγορο φιλί στο μάγουλο, γνωστό στα γαλλικά ως “la bise,” είναι ο συνήθης χαιρετισμός στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου.
Το φιλί ως χαιρετισμός έχει επίσης πλούσια ιστορία. Ενσωματώθηκε στον πρώιμο χριστιανισμό και χρησιμοποιήθηκε σε θρησκευτικές τελετές. «Στην Επιστολή του προς Ρωμαίους ο απόστολος Παύλος συμβούλευε τους πιστούς να χαιρετούν ο ένας τον άλλο με ένα άγιο φιλί» γράφει ο Άντι Σκοτ στο βιβλίο «Ένα Φιλί ή δύο: σε αναζήτηση του τέλειου χαιρετισμού». Τον Μεσαίωνα το φιλί χρησιμοποιούταν ως ένδειξη αφοσίωσης και για να σφραγίσει συμφωνίες όπως μεταφορές ιδιοκτησιών. Σήμερα ένα γρήγορο φιλί στο μάγουλο, γνωστό στα γαλλικά ως “la bise,” είναι ο συνήθης χαιρετισμός στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Η λέξη ίσως να έχει προέλθει από τους Ρωμαίους, οι οποίοι είχαν διαφορετικό όρο για κάθε είδος φιλιού και ονόμαζαν την ευγενική εκδοχή «basium».
Στο Παρίσι, το σύνηθες είναι να δίνεις δύο φιλιά. Στην Προβηγκία χαιρετιούνται με τρία, ενώ στην κοιλάδα του Λίγηρα δίνουν τέσσερα. Το φιλί στο μάγουλο είναι επίσης συνηθισμένο σε χώρες όπως η Αίγυπτος, όπου εθιμοτυπικά δίνουν τρία φιλιά, καθώς και στη Λατινική Αμερική και στις Φιλιππίνες. Στη διάρκεια της πανούκλας τον 14ο αιώνα, το φιλί στο μάγουλο σταμάτησε και έπρεπε να περάσουν 400 χρόνια για να αναβιώσει η συνήθεια, μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Το 2009, το “la bise” σταμάτησε ξανά, προσωρινά, λόγω της γρίπης των χοίρων. Στο τέλος Φεβρουαρίου ο Υπουργός Υγείας της Γαλλίας έδωσε συμβουλές στον κόσμο να σταματήσουν τα φιλιά, επειδή αυξάνονταν τα κρούσματα του κορωνοϊού.
«Σας συμβουλεύουμε να μειώσετε τις κοινωνικές επαφές σωματικής φύσης» είπε, «κι αυτό περιλαμβάνει και τα γρήγορα φιλιά». Στη διάρκεια της πανούκλας τον 14ο αιώνα, το φιλί στο μάγουλο σταμάτησε και έπρεπε να περάσουν 400 χρόνια για να αναβιώσει η συνήθεια, μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Το 2009, το «la bise» σταμάτησε ξανά, προσωρινά, λόγω της γρίπης των χοίρων. Στο βιβλίο της «Μην Κοιτάζετε, Μην Αγγίζετε» η επιστήμονας συμπεριφοράς Βαλ Κέρτις του πανεπιστημίου Υγιεινής και Τροπικών Φαρμάκων του Λονδίνου, λέει ότι ένας πιθανός λόγος της χειραψίας και του φιλιού ως χαιρετισμοί είναι για να δείξουν ότι ο άλλος είναι αρκετά έμπιστος για να μοιραστείτε τα μικρόβιά σας. Για αυτό το λόγο, οι συγκεκριμένες πρακτικές μπορεί να φεύγουν και να επανέρχονται ανάλογα με τους προβληματισμούς της δημόσιας υγείας.
Σε μία μελέτη του 1929 μία νοσοκόμα που ονομαζόταν Λέιλα Γκίβεν έγραψε ένα άρθρο στο American Journal of Nursing θρηνώντας για το έθιμο «του αγγίγματος των δαχτύλων και του χτυπήματος της παλάμης» της νέας γενιάς που είχαν αντικαταστήσει τη χειραψία. Προειδοποίησε τα χέρια είναι «παράγοντες μετάδοσης βακτηριδίων» και παρέθεσε μελέτες που έδειχναν ότι η χειραψία μπορούσε να μεταδώσει εύκολα τα μικρόβια. Σαν συμπέρασμα, πρότεινε ότι οι Αμερικάνοι έπρεπε να υιοθετήσουν την Κινέζικη συνήθεια να πιάνουν και να κουνάνε τα δικά τους χέρια όταν χαιρετούν έναν φίλο. «Τουλάχιστον, τότε τα βακτήριά μας θα έμεναν στο σπίτι μας», έγραψε.
Με στοιχεία από το National Geographic. Επιμ.: Μ.Η./ LIFO Πηγή:
(α) ‘Μία δημοφιλής θεωρία […] κρύψει τίποτα στα μανίκια του’: εμφανίζεται δύο φορές.
(β) ‘ασχέτου κοινωνικής θέσης’ > ‘ασχέτως κοινωνικής θέσης[/θέσεως]’ ή ‘άσχετα από κοινωνική θέση’