Στη μνήμη του Ιατρού Θεόφιλου Πέρου (γράφει ο Γιώργος Πέρος, καθηγητής Χειρουργικής)

Από τον Γιώργο Πέρο, καθηγητή Χειρουργικής,

στη μνήμη του γιατρού Θεόφιλου Πέρου

Πέρασαν 30 χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή ο Θεόφιλος Πέρος (05.12.1989). Ο γιατρός που καθόρισε αποφασιστικά πριν από 60 και πλέον χρόνια τη σύγχρονη ιατρική πραγματικότητα στην Κω.

Ένας από τους κορυφαίους Έλληνες Χειρουργούς, ολοκληρωμένος επιστήμονας με μοναδική σπάνια σε ευρύτητα ιατρική μόρφωση, χάρη στην οποία μπόρεσε και κάλυψε με αξιοθαύμαστη επιτυχία, τις περισσότερες από τις βασικές, την εποχή εκείνη Ιατρικές ειδικότητες

Προσέφερε μέρα και νύχτα, για τέσσερις δεκαετίες τις γνώσεις και την εμπειρία του στους κατοίκους της Κω, της Καλύμνου και των άλλων νησιών της Δωδεκανήσου, με την ίδια προθυμία σε όλους, χωρίς καμία απολύτως διάκριση σε έχοντες και μη έχοντες.

Αν αναλογισθεί κανείς τις γενικότερες συνθήκες, τα δύσκολα, τα σκληρά εκείνα χρόνια τι μέσα είχε στη διάθεσή του (μόλις είχε ανακαλυφθεί η πενικιλίνη), ποιο ήταν το βιοτικό επίπεδο, η κοινωνική μέριμνα, τα μεγάλα προβλήματα στις συγκοινωνίες, τότε το μοναδικό αυτό επιστημονικό έργο εκτιμάται ως πολλαπλάσιας κοινωνικής απήχησης και αξίας.

Όσο περνούν τα χρόνια και οι εμπειρίες μου αυξάνουν όχι μόνο στον χώρο της υγείας αλλά και γενικότερα και συγκρίνω το παρόν με εκείνο το παρελθόν, τόσο περισσότερο εκτιμώ και θαυμάζω το μέγεθος της προσωπικότητας και το μέγεθος του μοναδικού επιστημονικού του έργου, που αντανακλά άμεσα στο επίπεδο της ιατρικής περίθαλψης στην Κω πριν από 60 και πλέον χρόνια και ταυτίζεται ευθέως με τη νεότερη ιατρική ιστορία της Κω την οποία σφράγισε ανεξίτηλα με το όνομά του.

Με αφορμή λοιπόν  αυτή την επέτειο σκέφτηκα ότι θα είχε ενδιαφέρον και για ιστορικούς λόγους, αυτή η αναδρομή στο παρελθόν.

Η ιστορία της ζωής του και η απαράμιλλη επιστημονική του δραστηριότητα, ασφαλώς δεν μπορεί να αναφερθεί σε όλες της τις λεπτομέρειες σε ένα συμβολικό, επετειακό κείμενο.

Στις σπουδές του στην Αθήνα δεν τον εμπόδισαν η φτώχεια – ο πατέρας του πουλούσε σφουγγάρια στους δρόμους της Αθήνας ούτε η συγκατοίκηση με άλλες οικογένειες από την Κάλυμνο στην οδό Φλέσσα στην Πλάκα και το φως της λάμπας να διακρίνεται και να αριστεύει.

Στο τρίτο έτος κέρδισε με εξετάσεις μεταξύ αριστούχων την υποτροφία «Κοντολέοντος».

Το 1926 όταν ήταν τεταρτοετής φοιτητής διορίστηκε σε θέση έμμισθου πανεπιστημιακού βοηθού στην έδρα τοπογραφικής ανατομικής εγχειρητικής με καθηγητή τον κ. Μέρμηγκα.  Από αυτή τη θέση αναγκάσθηκε για λόγους βιοποριστικούς να παραιτηθεί όταν σε ηλικία 22 ετών το 1929 πήρε το πτυχίο του με άριστα.

Στην Πίζα της Ιταλίας, όπου πήγαιναν υποχρεωτικά για τυπική αναγνώριση του ελληνικού πτυχίου όλοι οι Δωδεκανήσιοι γιατροί, οι Ιταλοί καθηγητές τον ξεχώρισαν και τον έστειλαν μόνον αυτόν στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Πάρμας (1929-1931) όπου παράλληλα με το ερευνητικό του έργο απέκτησε μεγάλη κλινική εμπειρία.

Τη διετία 1939 – 1940 εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, κάτι σπάνιο την εποχή εκείνη λαμβάνοντας το βαθμό Άριστα. Στον Ευαγγελισμό, όπου και έκανε την ειδικότητα στην χειρουργική, στα χρόνια του πολέμου την περίοδο ’40 – ’42 αντικατέστησε τους επιμελητές ακόμα και τον Διευθυντή, αντιμετωπίζοντας σχεδόν μόνος, τα περιστατικά των τραυματιών του μετώπου.

Όσο ήταν στην Αθήνα υπήρξε στενός συνεργάτης του Σκευού Ζερβού, αλλά και στην Κω κατά τη Γερμανική κατοχή είχε ενεργό συμμετοχή στο δύκτιο κατασκοπίας υπέρ των Συμμάχων.

Στην Κω, το νησί στο οποίο γεννήθηκε ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης και λατρεύτηκε ο Ασκληπιός ήρθε το 1943 από την Κάλυμνο που βρισκόταν προσωρινά, με εντολή των Ιταλών, γιατί περίμεναν βομβαρδισμούς. Αυτή η σύμπτωση υπήρξε πολύ σημαντική για τη Κω, αλλά και τον ίδιο που παρέμεινε εκεί και έζησε το υπόλοιπο, ίσως το πιο αποδοτικό κομμάτι της ζωής του γιατί εκτός από το τεράστιο επιστημονικό και κοινωνικό έργο, έκανε οικογένεια που έδωσε στην κοινωνία δεύτερη και τρίτη γενιά διακεκριμένων γιατρών, πιστών στις αξίες και τις αρχές του, αντάξιων της βαριάς του κληρονομιάς.

Ήρθε μέσα στον πόλεμο και όσο διαρκούσαν οι βομβαρδισμοί έμεινε φιλοξενούμενος στις Χαϊχούτες και κατέβαινε κάθε μέρα με τα πόδια στο Νοσοκομείο με ουσιαστικό κίνδυνο της ζωής του. Για παράδειγμα, σε μια τέτοια διαδρομή τραυματίστηκε από θραύσματα όλμου (κοντά στη μάντρα κάποιου Τομάζου) η εξαδέλφη και βοηθός του, η οποία τον συνόδευε (η γνωστή  Γιαννούλα Πέρου Διακαναστάση μετέπειτα νεοκώρος στην Αγ. Παρασκευή).

Αντιμετώπισε με αυτοθυσία όλους τους τραυματίες των βομβαρδισμών από το 1943 ώς το 1945. Σε έναν μάλιστα απ’ αυτούς χειρουργούσε τους τραυματίες στρατιωτικούς και πολίτες επί 48 συναπτές ώρες, υπερβαίνοντας κάθε όρια σωματικής και πνευματικής αντοχής.

Και όπως έγραψε η τότε υπεύθυνη Νοσοκομείου Ιταλίδα («Σουόρα») «ο Δρ. Πέρος Θεόφιλος ιατρός χειρούργος υπηρέτησε άνευ απολαβών με αξιέπαινη προθυμία, απόλυτον ικανότητα καθ’ οιανδήποτε χειρουργική επέμβαση γενομένη κατά τρόπο ανωτέρω παντός εγκωμίου από του μηνός Μαΐου 1943 μέχρι του μηνός Οκτωβρίου 1945».

Με την ίδια προθυμία καλύπτοντας και τα μαιευτικά περιστατικά συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Νοσοκομείο εντελώς δωρεάν μέχρι το 1952 για συνολικά (9) εννέα χρόνια.

Στο Νοσοκομείο υπηρέτησε παράλληλα με τη κλινική «Άγιος Παντελεήμων» μέχρι το 1965 με αμοιβή το ½ του μισθού του Διευθυντή.

Για πάρα πολλά χρόνια, υπήρξε ο μοναδικός χειρουργός στο νησί. Με τα απαραίτητα χειρουργικά εργαλεία και ένα μικροσκόπιο, μόνος στους παγωμένους τοίχους του χειρουργείου, με αποκλειστικά προσωπική την ευθύνη της ορθής διάγνωσης, της νάρκωσης της χειρουργικής επέμβασης, αλλά και της προετοιμασίας του χειρουργείου.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, εκεί στο λιμάνι, στη κλινική «Άγιος Παντελεήμων» με νάρκωση τοπική, αιθέρα και χλωροφόρμιο και ράμματα που αποστείρωνε ο ίδιος, έκανε σε χιλιάδες ασθενείς από την Κω και τα άλλα νησιά τις μικρές, τις μεγάλες και τις βαριές χειρουργικές επεμβάσεις πού γίνονταν μόνο στα μεγάλα Νοσοκομεία. Στομάχι, χολή, νεφρά, εχινόκοκκος ήπατος, μαιευτικές γυναικολογικές επεμβάσεις ακόμα και αμυγδαλεκτομές. Μερικές από τις οποίες δεν ξανάγιναν έκτοτε στην Κω.

Αναμφίβολα υπήρξε η κυρίαρχη μορφή της Ιατρικής επιστήμης για την Κω και όλη τη Δωδεκάνησο, αλλά και η κυριαρχούσα προσωπικότητα με καθολική και απεριόριστη αποδοχή από την κοινωνία.

Από τη θέση για πολλά χρόνια του Προέδρου του Ιατρικού Συλλόγου συνέβαλε καθοριστικά στην αναγνώριση ως συντάξιμων των ετών υπηρεσίας των γιατρών κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής.

Δεν ήταν πολιτικό πρόσωπο είχε όμως ενδιαφέρον για την πολιτική. Υπήρξε, όπως και ο τρόπος της ζωής του βαθύτατα δημοκρατικός και ακριβοδίκαιος. Αρνήθηκε κατηγορηματικά επί χούντας όπως του προτάθηκε και παρά τις απειλές, να εκφωνήσει δοτό λόγο, στη λογική που επέβαλε  τότε το καθεστώς.

Ο Θεόφιλος Πέρος <ακούραστος συμπαραστάτης αμέτρητων ανθρωπίνων υπάρξεων πιστός στις αξίες του πάνσοφου Ασκληπιάδη, του Ιπποκράτη του Κώου> (όπως έγραψε ο Γυμνασιάρχης Ν. Δράκος) άσκησε την Ιατρική με υποδειγματική εντιμότητα και αξιοπρέπεια και προπάντων με διάθεση προσφοράς και αγάπης στο συνάνθρωπο. Η αγάπη αυτή υπήρξε αμφίδρομη. Το έργο του δικαιώθηκε πλήρως από την απέραντη ευγνωμοσύνη, την εκτίμηση και το σεβασμό των χιλιάδων, ασθενών, των ανωνύμων ανθρώπων, που είχαν την τύχη να αφεθούν με τυφλή εμπιστοσύνη στα πολύτιμα χέρια του. Στα χέρια που σίγουρα καθοδηγούνταν και από τη βαθύτατη πίστη του στο Θεό.

Εκείνο που τον έκανε τόσο ξεχωριστό ήταν η πολύπλευρη μόρφωση, η πολυμάθεια και το πνεύμα του. Κυρίως όμως ήταν η αυθεντικότητα της εμβληματικής του προσωπικότητας.

Νομίζω ότι σ’ αυτόν θα ταίριαζε την εποχή εκείνη το ρηθέν από τον Ιπποκράτη «Ιατρός γαρ πολλών άξιος φιλόσοφος ισόθεος».

Όταν μιλούσε κανείς μαζί του ένιωθε πως στην σεμνότητα του ενυπάρχει με τρόπο θαυμαστό η βαθιά επίγνωση της αξίας του και της τεράστιας επιστημονικής και κοινωνικής προσφοράς του.

Δεν υπήρξε ποτέ αλαζών και ματαιόδοξος. Τα στοιχεία αυτά δε χωρούσαν στη δική του φιλοσοφία ζωής. Αντίθετα, ήταν απλός, ευγενικός, διαλλακτικός και ακραία προσιτός σε όλους.

Όσοι τον γνώρισαν ως γιατρό ασθενείς από την Κω και απ’ όλα τα Δωδεκάνησα, ακόμα και από την Αλικαρνασσό και όπου αλλού ζουν Δωδεκανήσιοι, στην Αμερική, στην Αυστραλία, κληροδότησαν στα παιδιά και τα εγγόνια τους τη φήμη του που αγγίζει τα όρια του θρύλου. Φήμη που διαιωνίζεται ακόμα και μέσα από τα λαϊκά τραγούδια του όπως Γιωργή Σκλάβου από τους Φούρνους της Ικαρίας.

Στα χρόνια που πέρασαν, άλλαξαν σχεδόν τα πάντα, στο βιοτικό επίπεδο, στις συγκοινωνίες. Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί σήμερα με εκείνο το δύσκολο παρελθόν. Η άσκηση της ιατρικής είναι απρόσωπη, συλλογική και πολύ πιο εύκολη χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Επηρεάστηκαν τα ήθη, οι αξίες, και συχνά θυσιάζονται στο βωμό του οικονομικού οφέλους. Το marketing δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστο ούτε το χώρο της υγείας.

Θα περίμενε λοιπόν κανείς ότι – στην περίοδο των 30 χρόνων –  θα είχε κατά κάποιο τρόπο αξιοποιηθεί, κάτι αυτονόητο ίσως για οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας,  το κεφάλαιο που συμβολίζει η μνήμη του γιατρού Θεόφιλου Πέρου, αλλά και ως ένδειξη σεβασμού στις χιλιάδες των ανθρώπων που χειρουργήθηκαν, γέννησαν τα παιδιά τους στην κλινική «Άγιος Παντελεήμων», και στο Νοσοκομείο, ζώντας στιγμές χαράς αλλά και λύπης, άκουσαν όμως και έναν ανθρώπινο  γλυκό λόγο από το στόμα του γιατρού τους, της πιο σημαντικής κατά τη γνώμη μου προσωπικότητας απ’ όσες έζησαν και εργάσθηκαν στην Κω το δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα μέχρι σήμερα.

Τα χρόνια κυλούν, οι άνθρωποι φεύγουν και εύλογα γεννάται το ερώτημα σ’ αυτούς που εκπροσωπούν τους θεσμούς, εάν οι καταξιωμένοι στην συνείδηση του κόσμου, αξίες δοκιμασμένες στον χρόνο, πρέπει να ξεχνιούνται αντί να προβάλλονται ως πρότυπα προς μίμηση, τότε τι ακριβώς μπορούμε να προσδοκούμε και  σε τι ακριβώς μπορούμε να προσβλέπουμε για το παρόν και το μέλλον μας ως κοινωνία σ’ αυτόν τον τόπο;

ΒΙΝΤΕΟ από Δημοτική τηλεόραση Κω: