Γεωδίφης: Το Αρχαίο Στάδιο της Κω

ΤΟ ΑΡΧΑΊΟ ΣΤΆΔΙΟ ΤΗΣ ΚΩ

Πριν από 25 αιώνες σε αυτόν τον ιερό τόπο με τις πέτρινες κερκίδες, από πυλιώτικο τραβερτίνη, διεξάγονταν τα πιο σπουδαία αθλητικά γεγονότα της Κω προς τιμή του Δία και της Αθηνάς.
Το αρχαίο Στάδιο βρισκόταν στον ιερό περίβολο του Ναού του Δία Αλτεως [του άλσους] που ήταν κοντά στο εκκλησάκι της Αγίας Άννας. Ο Ναός της Αθηνάς έχει εντοπιστεί στην Οδό Βερροιοπούλου.
Ήταν ενιαίος χώρος με Γυμνάσια, Παλαίστρες και Θέρμες. Συναντάται δυτικά της Ακρόπολης των Σεραγιών, σε επικλινές έδαφος μέσα στο οχυρωματικό αρχαίο τείχος της πόλης.
Το Στάδιο ανακάλυψε το 1899-1900 ο Γερμανός αρχαιολόγος R. Herzog όταν βρήκε τον αυτόματο μηχανισμό εκκίνησης και την αφετηρία των αγώνων.
Αργότερα το 1928 ακολούθησε η έρευνα του Ιταλού αρχαιολόγου L.Laurenzi. Το 1937-40 ο L.Morricone μας αναφέρει:«H κατασκευή του Σταδίου χρονολογείται από την πρώτη οικοδομική περίοδο της πόλης [4ος-3ος αιώνας π.Χ]. Η ανακάλυψη του βόρειου εξωτερικού τοίχου του Δυτικού Γυμνασίου, δίπλα στο Στάδιο, κατέστησε δυνατή τη μέτρηση του μήκους της διαδρομής, η οποία δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη από το 177,60 μ.ενώ το πλάτος ήταν πιθανώς 29,60μ. αν λάβουμε υπόψη την άφεση. Στην ελληνιστική περίοδο είχαν κατασκευαστεί έδρανα μόνο στην ανατολική του πλευρά, ενώ κατά τη ρωμαϊκή εποχή προστέθηκαν και στη δυτική πλευρά. Η αρχιτεκτονική του συνδυάζει δωρικά και ιωνικά στοιχεία».
Κατά την διάρκεια της ιστορίας του το μνημείο δέχθηκε αρκετές αλλαγές. Από υλικό του κατασκευάστηκε ο ναός της Αγ. Άννας.
Το Στάδιο ήταν ορθογώνια κατασκευή κατασκευασμένη από τραβερτίνη του Μεσόβουνου, κεφαλιανό ιγκνιμβρίτη, ασβεστόλιθο της Παναγιάς Τσουκαλαριά και μάρμαρο του Δίκαιου.
Κοντά στην Αγία Άννα βρέθηκε επιγραφή που αναφέρεται στο Χαιρύλο τον παιδονόμο που φρόντιζε την υγεία και την καλή διαγωγή των νέων. Ήταν αφιερωμένη στο Δία Άλσειο και την Αθηνά Αλσεία. Βρισκόταν σε βάση αναθηματικού αγάλματος, και έγραφε: «Χαιρύλος Νικομάχου νεώτερος παιδονομών υπέρ τας των παίδων υγείας και ευταξίας Διί Αλσείωι και Αθάνα Αλσεία».
Το αρχαίο Στάδιο της Κω έχει αρκετά γεωμορφολογικά κοινά χαρακτηριστικά με αυτό της Ολυμπίας το οποίο επίσης ήταν αφιερωμένο στον Δία. Στην Ολυμπία υπήρχε άλσος γύρω του που σύμφωνα με την μυθολογία τα όρια του είχε καθορίσει ο Ηρακλής. Μήπως κάτι ανάλογο συνέβαινε στην Κω; Αν ναι τότε γύρω του ίσως υπήρχε ένα πανέμορφο δάσος.
Η χωροθέτηση του από γεωλογική πλευρά είναι ενδιαφέρουσα αλλά θέλει περισσότερη έρευνα. Η πλευρά του υψώματος προς τα Σεράγια μοιάζει με τον «Κρόνιο Λόφο» όπου γίνονταν θυσίες και λατρείες των νυμφών στην Ολυμπία γη.
Σχετικά με την χωρητικότητα του είναι δύσκολο να πούμε κάτι, όμως το γήπεδο της Ολυμπίας που θεωρείται από τα μεγαλύτερα της αρχαιότητας είχε χωρητικότητα 45.000 θεατών. Συγκρίνοντας το με αυτό της Ολυμπίας εκτιμώ ότι ήταν από τις μεγάλες αθλητικές εγκαταστάσεις της εποχής του.
Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα το Στάδιο θεμελιώθηκε μετά τον συνοικισμό της πόλης, στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Σε μία αργότερη φάση γύρω στον 2ο αιώνα π.Χ. τοποθετείται ο μηχανισμός εκκίνησης. Η σημερινή μορφή του ανάγεται στο πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. Μία 3η φάση έχει παρατηρηθεί γύρω στον 3ο αιώνα μ.Χ όπου γίνονται επισκευές και προσθήκες από σκυρόδεμα [opus caementicium], όπως οι ανατολικές κερκίδες.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω μπορούμε να υποθέσουμε ότι από τον 3ο αιώνα π.Χ. έως τους ρωμαϊκούς χρόνους το μνημείο υπέστη αρκετές επεμβάσεις, εξαιτίας ισχυρών σεισμών ή συνοδευτικών φαινομένων τους. Πιθανότατα ο σεισμός του 199-198 π.Χ νότια της Ρόδου επηρέασε την κατασκευή.Επίσης, ίσως υπέστη ζημιές από τα επεισόδια του 1ου αιώνα π.Χ.Το ίδιο πρέπει να έγινε το 139μ.Χ από τον ισχυρό σεισμό από το Ρήγμα της Ν.Ρόδου που κατέστρεψε το αρχαίο τείχος της πόλης. Τελικά, δεν άντεξε, ίσως οριστικά εγκαταλείφθηκε μετά από τον σεισμό του 334 μ.Χ από το γειτονικό ρήγμα Ula-Oren.
Το Στάδιο έχει θεμελιωθεί σε έδαφος με πολύ κακές γεωτεχνικές συνθήκες. Κατά μήκος της αρχαιολογικής ζώνης από το Ωδείο μέχρι το λιμάνι έρεε θειούχο νερό έως αρχές του 20ου αιώνα. Ο υψηλός υδροφόρος και τα χαλαρά αμμοαργιλώδη εδάφη έχουν συχνά προκαλέσει συνσεισμική καθίζηση ή ρευστοποίηση εδάφους ή ακόμη εδαφική ροή που έχει οδηγήσει σε κατάρρευση των αρχαίων μνημείων της περιοχής.
Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Σταδίου περιβάλλεται από τις Οδούς Τσαλδάρη, 25ης Μαρτίου και Μ.Αλεξάνδρου. Εκτείνεται από την Αγ. Άννα μέχρι τον Αγ.Παντελεήμονα.
Μέχρι τώρα δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια για την ανάδειξη του. Το εντυπωσιακό μνημείο φαίνεται από τους δορυφόρους του Google Earth, όμως πολλοί ,ακόμη και γυμναστές, αγνοούν την ύπαρξη του. Κανείς δεν γνωρίζει τα αθλητικά έθιμα και τις αθλητικές εγκαταστάσεις της αρχαίας Κω! Καμία πινακίδα δεν αναφέρεται στο ξακουστό δωρικό μνημείο. Ανεξήγητη εγκατάλειψη απ΄όλους!
Ωστόσο, ο ιερός χώρος της πόλης είναι δίπλα μας. Καθημερινά συντροφεύει όλους μας και ψιθυρίζει: «Αδέλφια μου, μετά από 17 αιώνες σιωπής και βουβαμάρας θέλω να λάμψω ξανά. Να ξαναζήσω τις μοναδικές αθλητικές στιγμές. Να νιώσω ξανά την ζεστασιά με τις ζητωκραυγές σας. Δεν ξόφλησα έχω πολλά να σας προσφέρω! »

Γεωδίφης[ geogeodifhs.blogspot]