ΚΑΦΕΝΕΊΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΆΣ «ΠΑΡΆΔΕΙΣΟΣ» ΚΑΙ Η ΑΡΧΑΊΑ ΕΞΈΔΡΑ
Επί της Γρηγορίου Ε΄υπήρχε ένα παλιό παραδοσιακό καφενείο σε μία ξεχωριστή ανατολίτικη γωνιά της πόλης. Δίπλα στο Χάνι, το σημερινό δημοτικό πολιτιστικό πολύκεντρο, υπήρχαν ακόμη δύο καφενεία.
Ωστόσο, ο «Παράδεισος» ήταν το παλαιότερο και πιο γνωστό από τα καφενεία.Οι νεότεροι το θυμούνται ως Στέκι με την πανέμορφη και δροσερή κληματαριά του.
Απέναντι από την Ρωμαϊκή Οικία βρισκόταν ένας υπερυψωμένος χώρος με μεγάλη αυλή για να απολαύσεις τον καφέ σου. Στο εσωτερικό του υπήρχαν πίνακες που έκανε ο ξακουστός Κώος ζωγράφος Σταμάτης Ζέγιαννης, ο Θεόφιλος της Κω, με θέματα από την προσεισμική πόλη[Κάστρο, λιμάνι κά].
Στο καφενείο του Γιώργου Κεφαλιανού [Πίττα] μαζεύονταν εργάτες, αγωγιάτες και αφεντικά που έψαχναν για εργατικά χέρια. Κάτω από το καφενείο υπήρχε πατητήρι όπου ο ιδιοκτήτης έφτιαχνε τα δικά του κρασιά.
Ο καφές γινόταν σε δαυλό που άναβε συνεχώς.Επίσης σέρβιρε υποβρύχιο [γλυκό βανίλια σε νερό], μαύρο κρασί,ούζο,αλισφακιά, κανέλα και άλλα προϊόντα από την κωακή γη..
Το καφενείο λειτουργούσε από τέλη του προηγούμενου αιώνα πριν ακόμη διανοιχτεί η Γρηγορίου Ε΄από τους Ιταλούς.
Το 1926 για την διάνοιξη της σημερινής περιφερειακής οδού Γρηγορίου Ε΄[via Circonvallazione] παράλληλη με την ρωμαϊκή «decumanus», απαλλοτριώθηκαν κυρίως μουσουλμανικές ιδιοκτησίες.
Το διάστημα από 1935-1938 κατασκευάζεται το αμαξοστάσιο στο Χάνι σε μιά περιοχή με αρδευόμενες καλλιέργειες.
Όλα αυτά τα χρόνια εργάτες και αγρότες σύχναζαν στο καφενείο του Λευτέρη Κεφαλιανού[Πίττα]. Δεν είναι γνωστό άν το κτίριο έπαθε ζημιά από τον σεισμό του 1933.
Αργότερα την επιχείρηση ανέλαβαν ο συμπαθής κυρ Γιώργης, γιος του Λευτέρη, μαζί με την σύζυγο του Άννα που αρχικά ζούσαν στα Πάνω Χαλβαζιά. Οταν πάντρεψαν την κόρη τους, μεταφέρθηκαν και πέρασαν τα υπόλοιπα χρόνια τους κάτω από το καφενείο. Που να φαντάζονταν ότι δίπλα τους βρισκόταν ένα σημαντικό κομμάτι από την ελληνιστική Κω.
Η Εξέδρα ελληνιστικής περιόδου βρισκόταν δυτικά του Βωμού του Διονύσου κάτω από τον προαύλιο χώρο του καφενείου. Σε μία δεύτερη κατασκευαστική φάση μετατράπηκε σε αψιδωτή ρωμαική Κρήνη. Στη δυτική πλευρά της βρέθηκε δάπεδο που θεωρήθηκε ως πόδιο από τους Ελληνες αρχαιολόγους.Τα ερείπια διατηρήθηκαν στο υπόγειο της τωρινής οικοδομής, σήμερα είναι ορατά πάνω από γυάλινη επιφάνεια. Η Εξέδρα ίσως καταστράφηκε από τον σεισμό του 199/198 π.Χ ενώ η ρωμαϊκή Κρήνη μάλλον από τον σεισμό του 139μ.Χ. Το δάπεδο και τα θεμέλια ήταν φτιαγμένα αντίστοιχα από ντόπιο ιγκνιμβρίτη και τραβερτίνη. Ιώδης ντόπιος ασβεστόλιθος παρατηρείται στα χαμηλά μέρη της κατασκευής.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι Ιταλοί είχαν χαράξει τον περιφερειακό δρόμο πάνω σε μία από τις αρχαιότερες οδούς της Κω που συνέδεε την πόλη με το Ασκληπιείο.
Η Κρήνη μαρτυράει ότι η τοποθεσία όχι μόνο την οθωμανική περίοδο αλλά από πολύ πριν ήταν μία σπουδαία στάση/σταθμός της πόλης, μέσα σε μία «παραδεισένια» διαδρομή.Με πληροφορίες από τον Παντελή Σβουρένο και την Αρχαιολογική Υπηρεσία της Κω.
Γεωδίφης[ geogeodifhs.blogspot]
