Οι παλιοί τσαγκάρηδες και οι παπουτσήδες της Κω

Οι παλιοί τσαγκάρηδες και οι παπουτσήδες της Κω

Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Ανάμεσα σε χοντροκομμένες μηχανές, βελόνες χοντρές, σακοράφες, ξύλινα καλαπόδια, διαφόρων σχημάτων και κομμάτια από γνήσια δέρματα, βρισκόταν στο μικρό εργαστήριο του ο πρωτοπόρος των τσαγγαράδων ο Κωνσταντίνος Φορόζης. Από τους πρώτους υποδηματοποιούς, τεχνητές και τσαγκάρηδες του νησιού, έφτιαχνε επιδιόρθωνε και έκανε όλες τις παραγγελίες, σε γυναικεία και ανδρικά υποδήματα, εκεί στο στενό σοκάκι απέναντι από το Εξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα. Παράλληλα εκτελούσε και χρέη ιεροψάλτη, σε διάφορες Εκκλησιές, για πάρα πολλά χρόνια.

Τα τσαγγαράδικα, κυρίως ήταν στεγασμένα στην οδό Απελλού, στην παλιά πόλη στα θρυλικά Χαλουβαζιά. Οικογένεια Τσαγγάρη, που απέκτησε ο επίθετο της από τον επαγγελματικό ζήλο των υποδηματοποιών της, βρισκόταν και στο χωριό Ασφενδιού.

Αργότερα όταν η βιομηχανία εκτόπισε τα χειροποίητα υποδήματα, άνοιξαν τα πρώτα υποδηματοποιεία της Κω. Ανατρέχοντας στην εμπορική κίνηση της πιο εύπορης και παραγωγικής, μεταπολεμικής εποχής του νησιού μας, θυμόμαστε τους εμπόρους που ήταν οι πρωτοπόροι στο εμπόριο υποδημάτων, αλλά και πολλοί από αυτούς γνώριζαν την τέχνη του τσαγκάρη, ώστε να επιδιορθώνουν τα φθαρμένα υποδήματα.

Μια συνηθισμένη βόλτα με το ποδήλατο στο κέντρο της πόλης, μας έφερε στο νου νοσταλγικές μνήμες, από τα παλιά παπουτσίδικα και τους γνωστούς υποδηματοποιούς.

Απέναντι από το υπέροχο Ιταλικό κτίσμα της Δημοτικής Αγοράς, όπου στεγάζονταν οι κρεοπώλες και οι ιχθυοπώλες και κάτω από τα σκαλιά της Εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, βρισκόταν ο ξακουστός υποδηματοποιός, με το πλουσιότερο παπουτσίδικο, ο αξέχαστος Καρπαθάκης. Μαέστρος στο εμπόριο υποδημάτων ήταν εξειδικευμένος, ιδίως στο ανδρικό παπούτσι. Στα γεμάτα ράφια του παιδιά, γυναίκες, αλλά κυρίως άνδρες, εύρισκαν δεκάδες παπούτσια, σε διαφορετικά σχέδια και μεγέθη.

Στην άλλη πλευρά της Δημοτικής Αγοράς, στο κέντρο της πόλης επί της οδού Βασιλέως Παύλου, βρισκόταν ο Τεβές ή αλλιώς ο Γιαλλούσης, ο μετρ των υποδηματοποιών.

Στα πλούσια ράφια του, οι γυναίκες κυρίως εύρισκαν τα πιο κομψά και πιο μοντέρνα παπούτσια για κάθε γούστο και κάθε σχέδιο. Μέχρι και σήμερα επάξια τα παιδιά του, συνέχισαν την επιτυχημένη πορεία του πατέρα τους, στο εμπόριο των υποδημάτων.

Στην Πλατεία Ελευθερίας κάτω από το Μωαμεθανικό Τέμενος, είχε εγκαταστήσει το παπουτσίδικο του και ο Κώστας ο Τυράς. Μαζί με τα άλλα και αυτό το υποδηματοποιείο, κάλυπτε όλες τις ανάγκες σε γυναικείο, ανδρικό, παιδικό παπούτσι. Πρωτοπόρος ήταν στα πάνινα τις γνωστές ελβιέλλες και στις σαγιονάρες, δηλ στα δίχαλα καλοκαιρινά υποδήματα.

Στην πλατεία Κονίτσης, ο μπατζανάκης του, ο Γιάννης ο Χατζηβελούδος, είχε ανοίξει το δικό του υποδηματοποιείο. Μέσα σε μια ποικιλία υποδημάτων, τα πιο χαριτωμένα παιδικά αλλά και κομψά ανδρικά ή γυναικεία παπούτσια, τα εύρισκε ο πελάτης εκεί αν δεν τα εύρισκε πουθενά αλλού.

Αργότερα υποδηματοποιεία άνοιξαν στην οδό Ιπποκράτους ο Παπαθεοδώρου και ο Τρακόσσας, ο οποίος το κρατούσε μαζί με τα παιδιά του μέχρι τελευταία που συνταξιοδοτήθηκε, φέρνοντας ό,τι πιο μοντέρνο ή κλασσικό παπούτσι, διάθετε η αγορά υπόδησης.

Στην οδό Κολοκοτρώνη, απέναντι από τον φούρνο του Σκουλά, βρίσκονταν το παπουτσίδικο του Οθωμανού Όμερ, ο οποίος έφτιαχνε ωραία δερμάτινα σανδάλια, που τα προτιμούσαν κυρίως οι τουρίστες και χειροποίητες δερμάτινες μπότες, για τους γεωργό-κτηνοτρόφους, τα λεγόμενα στιβάλια.

Χειροποίητα σανδάλια, έφτιαχνε και ο Οθωμανός Αχμέτ, στην παλιά πόλη μαζί με τον Χόνδρο τον τσαγκάρη, από γνήσια δέρματα. Οι παλιοί τσαγκάρηδες που έφτιαχναν τα χειροποίητα υποδήματα έπαιρναν τις παραγγελιές μαζί και τα μέτρα των πελατών τους. Φυσικά διέθεταν τα ανάλογα ξύλινα καλαπόδια, με τα ακριβή μεγέθη και με μια χοντροκομμένη, σιδερένια ειδική μηχανή έραβαν, κολλούσαν και έφτιαχναν τα χειροποίητα παπούτσια, που ήταν γέρα ανθεκτικά και κυρίως βολικά. Αργότερα η πόλη της Κω, εμπλουτίστηκε και με άλλα καταστήματα ετοίμων υποδημάτων, σπορ και καθημερινής χρήσεως, όπως και ξεχωριστά για γιορτινές μέρες. Τα έτοιμα υποδήματα, που εμπορεύονται οι παπουτσήδες σήμερα, είναι είτε από Ελληνικά εργοστάσια είτε εισαγόμενα από ξένα. Μεγάλη αύξηση πελατείας, είχαν τα καταστήματα υποδημάτων, όπως και των ενδυμάτων, κατά τις μεγάλες Γιορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Οι πελάτες προμηθεύονταν τα υποδήματα τους, ανάλογα με την εποχή, όπου οι βιτρίνες άλλαζαν από χειμερινά σε καλοκαιρινά και το αντίθετο.

Για αρκετές ώρες ο πελάτης καθισμένος σε ειδικό σκαμπό, δοκίμαζε διάφορα παπούτσια τα οποία ο παπουτσής ήταν υποχρεωμένος να κατεβάζει από τα ράφια. Συνεχώς ανοιγόκλεινε τα κουτιά και με το ειδικό κουταλάκι παπουτσιών προσπαθούσε να βοηθήσει τον πελάτη να πάρει το πιο βολικό υπόδημα. Αλίμονο στον πωλητή, αν ο πελάτης ήταν παράξενος, είχε κάλλους στα ποδιά ή ήταν ζόρικος και τσιγκούνης.

Το καινούργια παπούτσια, έδιναν ιδιαίτερη χαρά στις μαθήτριες και στους μαθητές, όταν έπρεπε να αγοράσουν τα παπούτσια ή τα σανδάλια ανάλογα με την εποχή. Έτσι όταν ήταν Χειμώνας τα Χριστούγεννα, τα παπούτσια ήταν κλειστά. Όταν ήταν Λαμπρή τα σανδαλάκια είχαν την τιμητική τους αλλά και στις Σχολικές γιορτές, ιδίως στο κλείσιμο της εκπαιδευτικής χρονιάς. Τα καινούργια παπούτσια συνόδευαν τα παιδιά στα ποιήματα, στα τραγούδια και στις διάφορες Σχολικές, Εθνικές γιορτές και σε άλλες σημαντικές εκδηλώσεις.

Απαραίτητα λοιπόν στην ένδυση του ανθρώπου τα υποδήματα, προστατεύουν τα πόδια από το κρύο ή τη ζέστη και προσφέρουν ξεκούραστο και άνετο περπάτημα, όταν είναι καλά εφαρμοσμένα. Απαραίτητη θεωρήθηκε και η νοσταλγική αναδρομή μας, με ένα περίπατο στα καλύτερα σημεία της ιστορικής πόλης μας, όπου οι θρυλικοί τσαγκάρηδες δούλευαν σκυμμένοι πάνω από το εργαστήριο τους, για να προσφέρουν άνεση και προστασία στους αμέτρητους πελάτες, που τους παρήγγειλαν τα χειροποίητα υποδήματα τους σε ένα επάγγελμα που δυστυχώς σταδιακά εξαφανίστηκε, μέσα στους σύγχρονους ρυθμούς της βιομηχανοποίησης και του εμπορίου.

Ξανθίππη Αγρέλλη