Οι αξέχαστοι παλιοί αρτοποιοί της Κω

22
5773
Ψαλίδι / Άγ. Γαβριήλ / Εξοχή, Κως

Οι αξέχαστοι παλιοί αρτοποιοί της Κω

Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Κάθε μεσημέρι που παίρνω ζεστό ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς μου, η έντονη και ευχάριστη μυρωδιά του φρεσκοψημένου σταριού, με γυρίζει πίσω.

Θυμάμαι με πολλή νοσταλγία, τους πρώτους παραδοσιακούς φούρνους με τα ξύλα, πριν ακόμη εισβάλει το ηλεκτρικό ρεύμα στην καθημερινότητά μας, που έβγαζαν μυρωδάτο ζεστό ψωμί κάθε μέρα.

Έτσι απάλλαξαν τις νοικοκυρές, από το εβδομαδιαίο επίπονο ζύμωμα και φούρνισμα, για το ψωμί της οικογένειας, κάτι που ακόμη μέχρι και σήμερα συνεχίζεται στα χωριά μας.

Οι πρώτοι αρτοποιοί της Κω, εκτός από το ευλογημένο ψωμί, την φρατζόλα ή το στρογγυλό και το Πρόσφορο με το Τυπάρι, καθώς και την Αρτοπλασία των πέντε Άρτων για την Εκκλησία, έβγαζαν και πολλά παράγωγα του σιταριού. Έφτιαχναν τραγανά παξιμάδια, εφτάζυμα και απλά σταρένια. Επίσης έπλαθαν διάφορα κουλούρια με σουσάμι και μικρά φραντζολάκια, τα λεγόμενα σημιτάκια και τα εφτάζυμα στρογγυλά μικρά ψωμάκια.

Θυμάμαι την δεκαετία του 60 -70, όταν ακόμη τα σπιτικά δεν διέθεταν όλα ηλεκτρικό φούρνο στην κουζίνα τους, τις νοικοκυρές να τρέχουν με τα ταψιά στον φούρνο της γειτονιάς και να περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για το ψήσιμο. Ο φούρναρης αναλάμβανε να ψήσει κυρίως το κρέας της Κυριακής, που ήταν ένα κοτόπουλο με πατάτες, ένα αρνάκι με ρύζι, τα γεμιστά, το παστίτσιο, το μουσακά, με λίγες δραχμές ως αμοιβή για τα ψηστικά.

Επίσης τα Χριστούγεννα το Χριστόψωμο, τα παραδοσιακά γλυκά, όπως τα μελομακάρονα οι κουραμπιέδες και η Βασιλόπιτα, ψήνονταν στον φούρνο της γειτονιάς.

Το Πάσχα έπεφτε η περισσότερη δουλειά, στους παραδοσιακούς φούρνους της κάθε γειτονιάς. Οι λαμαρίνες και τα ταψιά , γεμάτα με κουλούρες, κουλουράκια, λαμπρόπιττες, πίττες, με αυγούλες και με βαμμένα κόκκινα αυγά, έπρεπε να ψηθούν και να μυρίσουν ιδιαίτερα στις αξεπέραστες φρεσκοψημένες μυρωδιές του ξυλόφουρνου. Την παραμονή ο φούρνος ήταν γεμάτος με πήλινες λεκάνες, σφραγισμένες με ζυμάρι, για το λεκανιώτικο αρνί και με γκαζοντενεκέδες για το αρνάκι στις κληματόβεργες, γεμιστό με ρύζι και πολλά μυρωδικά.

Μοσχοβόλαγε η γειτονία, κάθε φορά που ο έμπειρος αρτοποιός μετέτρεπε το αλεύρι σε γευστικά αριστουργήματα.

Με πολλή σεβασμό και συγκίνηση θα αναφερθώ στην παρουσία των πρώτων αρτοποιών του νησιού μας, ιδίως στην πόλη της Κω, όπως τους ζήσαμε τα νοσταλγικά μας χρόνια.

Ο φούρνος του Πέτρου Παπαζαχαρίου, απέναντι από τον Άγιο Αντώνιο βρίσκεται εκεί από την δεκαετία του 50 για να προσφέρει τις νοστιμιές του. Σήμερα ο εγγονός της οικογένειας, ο Γιαννακός, ανέλαβε να συνεχίσει το δύσκολο έργο του φούρναρη, που σημαίνει ξενύχτι και σκληρή δουλειά αφού παλαιότερα το ζύμωμα γίνονταν με τα χέρια κι όχι με τις μηχανές.

Ο αξέχαστος φούρνος του Καννά, στην Αβέρωφ, που έπειτα πήγε στην οδό Απελλού, στην παλιά πόλη και για χρόνια εξυπηρετούσε όλη τη γειτονιά.

Την θέση του στην Αβέρωφ, πήρε ο ακούραστος, αείμνηστος Κανταρζής και αργότερα ο επίσης έμπειρος αρτοποιός, ο Παλαπάνης.

Στην οδό Κανάρη, βρισκόταν ο φούρνος του Κωστή και της Μάρθας. Σήμερα την θέση του πήρε ο φούρνος του Πίκουλα.

Στον παλιό σταθμό των λεωφορείων, απέναντι από το ξενοδοχείο Αλεξάνδρα και το κατάστημα Κουνούπης, για χρόνια εξυπηρετούσε τη γειτονιά με τα μοσχοβολιστά ψωμιά και τα παράγωγα του αλευριού, ο αξέχαστος φούρναρης, ο Αντώνης Δρόσος.

Σήμερα υπάρχει ακόμη το ερειπωμένο κτήριο, εκείνου του παλιού παραδοσιακού ξυλόφουρνου.

Θα ήταν παράλειψη μεγάλη να μην θυμηθούμε τους αδελφούς Μελασσιανούς επί της οδού Ρήγα Φεραίου, εκεί που βρίσκονταν τα σουβλάκια του Μωρέ και του Μαχαιρά.

Ο φούρνος του Μελασιανού ήταν ξακουστός για τα περίφημα εφτάζυμα σημιτάκια του, τα στρογγυλά ψωμάκια και στεγάζονταν δίπλα στο καφέ- γαλακτοπωλείο του Οθωμανού Χιλμή Παπουτσαλάκη. (Βρίσκονταν στον ανηφορικό δρόμο που πηγαίνει προς το Μουσείο και προς την Εθνική Τράπεζα.)

Στην Αρτεμισίας, σε ένα στενό στην Χάλκωνος, είχαμε έναν αξιόλογο και ακούραστο αρτοποιό από την Αντιμάχεια της Κω τον αείμνηστο Πέτρο Καλλούδη. Μέχρι τα γεράματά του εργάζονταν και έκανε με πολύ μεράκι και τέχνη, τις υπέροχες ταχινόπιττες και μοναδικές τυρόπιτες. Παράλληλα με το ζεστό φρέσκο ψωμί που έβγαζε και προμήθευε στους τακτικούς πελάτες του, μέχρι πριν λίγα χρόνια.

Γνωστούς παλιούς φούρνους που προμήθευαν φρέσκο ψωμί είχαμε επίσης, τον Λέγγο, καθώς και τον Κόλλια, κοντά στο Ξενοδοχείο Όσκαρ.

Ένας αξέχαστος γνωστός αρτοποιός από την Αντιμάχεια της Κω, που προμήθευε όλα τα χωριά ήταν ο Μιχάλης Αγρέλλης που έφυγε επίσης νωρίς από κοντά μας, τον είχε παραλάβει από τον πεθερό του Αντώνη Καματερό. Επάξια έλαβε την θέση του ο γιος του ο Γιώργος Αγρέλλης, με φούρνο που διατηρεί σήμερα στο παραλιακό χωριό Μαστιχάρι της Κω.

Ακόμη ένας παραδοσιακός φούρνος με ξύλα μέχρι σήμερα επί της Γρηγορίου Ε’ είναι αυτός του Νίκου Πασσανικολάκη, ο φούρνος του Στεφανή παλαιότερα.

Σπονδή ευγνωμοσύνης στους σημερινούς, αλλά παλιούς αρτοποιούς, είναι η αναφορά στον Διονύση Αρβανιτάκη, στον Γιάννη Πίκουλα, στον Δρόσο, στον Κλαδά και στον Ζαμάγια.

Σήμερα πολλοί νέοι αρτοποιοί δοκίμασαν και άνοιξαν φούρνους, στην πόλη και στα χωριά μας, προσφέροντας την επίπονη τέχνη και τις ποικίλες γευστικές ευωδιές του φρεσκοψημένου ψωμιού καθώς και των προϊόντων του ευλογημένου σιταριού.

Υ.Γ. Ζητάμε συγνώμη, αν ξεχάσαμε κάποιους παλαίμαχους αρτοποιούς, κυρίως της εποχής των ξυλόφουρνων της γειτονιάς και σας παρακαλούμε θερμά να μας τους αναφέρετε.

Ξανθίππη Αγρέλλη

22 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Κυρία Ξανθίπη πολύ όμορφο το κείμενο σας,γεμίσαμε αναμνήσεις,μεσα σε αυτές έχει θέση και ο Βαγγέλης Φούρναρης που βρισκόταν απέναντι από το εκκλησάκι της αγίας Αννας,σήμερινό pet shop.

  2. Αν και πιτσιρίκος θυμάμαι τον Βαγγέλη τον φούρναρη που είχε τον φούρνο απέναντι από την Αγ Άννα και έβγαζε και εκείνος ψωμί στο ξυλόφουρνο του.

  3. ΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΗ ΤΟ ΠΑΣΣΑΝΙΚΟΛΑΚΗ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΤΟΝ ΞΥΛΟΦΟΥΡΝΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΟΠΩΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ Η Κ. ΚΑΙΤΗ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ΔΙΠΛΑ ΤΟΥ

  4. Κ. ΑΓΡΕΛΛΗ ΞΕΧΑΣΑΤΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΦΟΥΡΝΟ ΣΤΗΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε 23 ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΝΙΚΟΛΑΚΗ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΜΕ ΞΥΛΑ ΤΡΙΤΗΣ ΓΕΝΕΑΣ Ο ΠΙΟ ΠΑΛΙΟΣ ΑΠ ΟΛΟΥΣ .ΑΠΟΡΩ ΠΩΣ ΣΑΣ ΞΕΦΥΓΕ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

  5. ΘΕΡΜΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΕΣΤΕΙΛΑΝ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ. ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΩ ΕΔΩ ΠΩΣ Ο ΦΟΥΡΝΟΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΑΓΡΕΛΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΑΧΕΙΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΕΘΕΡΟ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΜΑΤΕΡΟ. ΕΠΙΣΗΣ ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΦΟΥΡΝΟΣ ΜΕ ΞΥΛΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑ ΤΟΥ ΠΑΣΣΑΝΙΚΟΛΑΚΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ.

  6. Διαχρονικότητα παράδοση από γενιά σε γενιά!!! Η αγάπη κ το μεράκι των παππούδων μας πέρασε στα χέρια του καλύτερου τίμιου κ αξιαγαπητου σε όσους τον γνώριζαν μπαμπά μας Πέτρο Παπαζαχαριου κ τώρα πια στα χέρια του Γιαννακού που τηρεί τις παραδώσεις κ τα έθιμα όπως παλιά!! Νιώθω πολύ υπερήφανη για τις παραδώσεις που εμείς τις κρατάμε ακόμα όπως τον φούρνο μας με τα ξύλα αλλά κ όλα όσα αναφέρατε!! Ευχαριστούμε για το άρθρο σας!!

  7. Ολοι οι παλιοι φουρναριδες αξισουν τα σγνχαρητηρια μας ….. Κ ακομα ενα μπραβο στπυν νεους φουρναριδες που κρατουν την παραδωση ….. Ο Γιαννακος οπως πολυ σωστα τον αποκαλεσατε κραταει τον φουρνο οπως ακριβως ητανε πριν απο πολλα χρονια κ οχι με ξυλα τριτης γεννιας αλλα με τα ξυλα που χρησιμοποιουσαν τοτε ….. Μπραβο λοιπον σε ολους κ ειδικα στα νεα παιδεια με αγαπη στην παραδωση …..

  8. ΠΡΟΣ ΕΓΩ. ΛΑΘΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΡΙΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΞΥΛΑ, ΕΝΝΟΩ ΤΡΕΙΣ ΓΕΝΝΕΕΣ ΑΝΘΡΟΠΩΝ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥΛΗ,ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟΥΛΗ, ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΟΝ ΝΙΚΟ ΠΑΣΣΑΝΙΚΟΛΑΚΗ.ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΞΥΛΑ .

  9. Αναφέρατε για τον φουρνο του Πασσανικολάκη επι της Γρηγοριου Ε μα ξεχάσατε να κάνετε αναφορά για τον υιό του που με τοσο κόπο και θυσιες διατήρησε ο Γιώργος Πασσανικολακης και το παρέδωσε στον σημερινό αγωνιστή γιό του!!!

  10. βρε παιδια το ειπε η γυναικα για τον αν ξεχασε καποιον,ελεος δεν εγινε επίτηδες.
    κυρια ξανθιπη συνεχιστε ετσι

  11. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΝΑ ΜΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΤΕ ΜΕ ΠΑΛΙΟΥΣ ΑΡΤΟΠΟΙΟΥΣ ΠΟΥ ΠΙΘΑΝΟΝ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΥΣ ΠΡΟΛΑΒΑΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΒΑΣΙΚΗ ΤΡΟΦΗ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΨΩΜΙ.

  12. Ξανθιππη μου πολύ όμορφο αφειερωμα στους αρτοποιους του νησιού μας, ήταν όλοι άνθρωποι αγαπημενοι και αναγνωρισμενοι στην τοπική κοινωνία.Φυσικά θα ήταν παραλειψη μου να μην αναφερθω στον αγαπημένο μας φίλο και γειτονα τον αειμνηστο Γιάννη Ζαμαγια που εγώ προσωπικά μεγαλωσα μέσα στον φουρνο του.Άνθρωπος με όλη την σημασία της λέξης με τεράστια προσφορά όπως και ο αειμνηστος γιός του Νίκος.

  13. Ξανθιππη μου αξίζει να αναφερουμε και τον φουρνο του Μουρατου πριν την διασταύρωση προς Τιγκακι και τον φουρνο του Αντώνη Βρεττη στο Πυλι.

  14. Καλό θα ήταν να αναφερθούν κάποιες ιδιαιτερότητες για τους δικούς μας αυτούς ανθρώπους.
    Στο φινάλε «έχουμε φάει ψωμί απο αυτούς…».
    Για παράδειγμα ο Κ. Μιχάλης ο Παλαπάνης είναι γνωστός για την σχολαστική του καθαριότητα.
    Τα αδέλφια Σεβαστός και Πέτρος Καλαιτζής (οι Μελασσιανοί, απο την Μέλασσο Της Μ. Ασίας) είναι γνωστοί για την φιλομάθειά τους και το ακέραιο τού χαρακτήρα τους, με αξίες και γεμάτοι αγάπη για τα πλάσματα που μόνο αγάπη ζητάνε και λίγο …φαγητό, τα ζώα.
    Τί να πώ για τον Πέτρο; Μεγάλη καρδιά και φίλος.
    ¨Οσοι έζησαν απο κοντά τα ξενύχτια όλων αυτών τών αρτοποιών, ξέερουν οτι είναι απο τα πιο σκληρά επαγγέλματα. Ενα μεγάλο ευχαριστώ απο όλους μας.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ ΑΝΩΝΥΜΑ Ή ΕΠΩΝΥΜΑ