ΦΩΤΟ & ΒΙΝΤΕΟ Οι παλιοί μερακλήδες & παιχνιδιάτες τέτοιες μέρες… «Θυμούμαι περαζούμενα θυμούμαι περασμένα, να ‘ταν και να γυρίζανε από τα χίλια ένα»

Οι διασκεδαστές των μεγάλων γιορτών στα νησιά μας

Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Το φως από τις λάμπες πετρελαίου (που αργότερα αντικαταστάθηκε με το πετρολούξ), φώτιζε απαλά την ταβέρνα. Οι θαμώνες καθισμένοι στα τραπέζια τους παρέες -παρέες, απολάμβαναν φαγητό και ντόπιο κρασί. Μαζί χαίρονταν και το γλυκό ήχο της μουσικής, που δραπέτευε μελωδικά από τα μουσικά όργανα της μικρής παραδοσιακής μπάντας.

Οι βιολιτζήδες-λυράρηδες, οι λαουτιέρηδες και λοιποί μουσικοί οργανοπαίχτες, είχαν την τιμητική τους, κυρίως στις μεγάλες Χριστουγεννιάτικες γιορτινές βραδιές.

Πέρα από τα οικογενειακά ‘μαζώματα,’ τις συγκεντρώσεις συγγενών και φίλων, σε σπίτια, την ανταλλαγή επισκέψεων και τις βραδινές βεγγέρες, υπήρχαν και τα νυχτερινά γλέντια.

Σε καφενεία παραδοσιακά, ιδίως ανδροκρατούμενα ήταν επιτρεπτό τις γιορτινές βραδιές, να παραστούν και οι γυναίκες με τους συζύγους, συνοδούς τους, καθώς και οι επίσημα αρραβωνιασμένες με τους ‘αρμαστούς’ για το γιορταστικό ξεφάντωμα.

Οι λυράρηδες ή οι βιολιτζήδες και οι λαουτιέρηδες, (στα χωριά υπήρχε και η τσαμπούνα ή «τουλούμι» δηλ. η γκάιντα)  ήταν ‘κλεισμένοι’ μέρες πριν, για να διασκεδάσουν τους κατοίκους των χωριών και της Χώρας του νησιού μας.

Το έθιμο της χαρτούρας («λαντούρισμα»), ήταν η ανταμοιβή τους. Κάθε που άρπαζε τον κάβο του χορού με το άσπρο μαντήλι ο αρχηγός- χορευτής με την παρέα του, κολλούσε και ένα χαρτονόμισμα στο μέτωπο των παραδοσιακών μουσικών, είτε το «λαντουρούσε» στο πλεκτό πανεράκι που βρίσκονταν στα πόδια τους («Χόρεψες… μα λαντούρισες;»)

Αν πάλι ήθελε η παρέα παραγγελιά, για να φέρει λεβέντικες φιγούρες στο ζεμπέκικο ή να κάνει μερικές σβούρες στα Δημοτικά και λαϊκά τραγούδια, πάλι ο χορευτής είχε άγραφη υποχρέωση να κολλήσει την μπαγκανότα, δηλ το χαρτονόμισμα ή το χιλιάρικο πάνω στο κούτελο του «παιχνιδιάτη».

Στο τέλος μοιράζονταν την χαρτούρα η μικρή μουσική ομάδα, εκτός βέβαια από το χαμηλό νυχτοκάματο που τους έδινε ο ταβερνιάρης.

Στα αρχοντικά γίνονταν οικογενειακά γλέντια και καλούσαν τους βιολιτζήδες – λυράρηδες και γενικά τους οργανοπαίχτες στα πλουσιόσπιτα τους. Πέρα από αρραβώνες, νυφοστόλια, γάμους, βαπτίσεις και ονομαστικές γιορτές, οι νοικοκυραίοι καλούσαν τα «παιχνίδια» (μουσικά όργανα) για να δώσουν ιδιαίτερο γιορτινό χρώμα στις Χριστουγεννιάτικες βραδιές της διασκέδασης τους.

Το ντόπιο νησιώτικο μεθυστικό κρασί, λευκό ή κόκκινο γλυκό πρωταγωνιστούσε και ανέβαζε το κέφι, μαζί με τις λιχουδιές, απλωμένες στο μεγάλο τραπέζι με το λευκό κεντητό τραπεζομάντιλο και τα καλά τα σερβίτσια.

Εκτός από τον γεμιστό κόκορα στον φούρνο με πατάτες, υπήρχαν και οι χοιρινές τσιγαριστές μπουκιές. Όλα αυτά τα συνόδευαν με πλιγούρι και φυσικά με ντολμαδάκια, δηλ τα πράσινα γιαπράκια, τα τυλιγμένα αμπελόφυλλα μαζί με κιμά και ρύζι.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε τιμητικά και με ευγνωμοσύνη τους αξέχαστους λυράρηδες και λαουτιέρηδες μουσικούς. Τους αυτοδίδακτους ταλαντούχους διασκεδαστές που όλη νύχτα έπαιζαν αδιάκοπα και παράλληλα τραγουδούσαν, για να διασκεδάσουν οι συγχωριανοί τους τις μεγάλες αυτές Άγιες γιορτινές βραδιές και να ξεφαντώσουν για το καλό του Νέου Χρόνου. Έπιναν, διασκέδαζαν, χόρευαν ασταμάτητα, μεθ(υ)ούσαν και επέστρεφαν στα σπίτια τους χορτασμένοι από οίνο που ευφραίνει καρδία, νόστιμο φαγητό και πολύ γλέντι.

Παλιοί οργανοπαίχτες παραδοσιακής μουσικής, ήταν πάρα πολλοί που όσους και να μνημονεύσουμε, σίγουρα κάποιους θα παραλείψουμε. Γι’ αυτό παραπέμπουμε στην πολύ κατατοπιστική έκθεση που παρουσίασαν το καλοκαίρι οι πολιτιστικοί σύλλογοι του νησιού μας. Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει παραδοσιακά μουσικά όργανα όλων των ξακουστών παλιών οργανοπαικτών του νησιού, φωτογραφίες τους σε γάμους και πανηγύρια από τα παλιά,εκδόσεις και φορεσιές μιας άλλης εποχής (ΦΩΤΟ γκάλερι).

Και φυσικά τα αηδόνια της Κω. Τις τραγουδίστριες της Δημοτικής, παραδοσιακής μουσικής την Άννα και Εύη Σαρρή -Καραμπεσίνη από το χωριό Αντιμάχεια της Κω.

Ο Γαβρίλης (ο μέγιστος βιολιτζής) και ο Χριστόφορος Γιαλίζης («Τσαουσάκης») στο λαούτο-τραγούδι.

Ο Αντώνης ο Χατζηβασίλης ή «Γιαννικάκι» με το επίσης μερακλίδικο βιολί του, έψελνε και τραγουδούσε, μαζί του στο λαούτο ήταν ο Γιώργης ο Καλλούδης από το Λαγούδι ή ο Βασίλης Πολυχρόνης «Βασιλάκι» από τη Ζιά που ήταν και εξαιρετικός χορευτής.

Οι αδελφοί Χατζηδημήτρη.

Ο Γιώργης ο Πόγιας (βιολί-λύρα) και ο γιος του ο Μάνος που συνεχίζει να προσφέρει στην παράδοση του τόπου μας, δεξιοτέχνης στο σαντούρι και στο ακορντεόν.

Ο Παντελής ο Σαλαχώρης στο λαούτο με τον Θεοδόση Χατζηπέτρο στο βιολί, επίσης από το Ασφενδιού.

Ο Σταμάτης ο Χατζηβασίλης στο βιολί ζυγιά με τον Παλαπάνη, και ο Θεολόγος ο παλιός λυριστής (από το Ασφενδιού και αυτοί.)

Ο Μανώλης Κεφαλιανός, ο Μιλτιάδης ο Ζαμάγιας (ο πατέρας του Νίκος έπαιζε λαούτο) ο Γ. Κυπραίος στο βιολί, από Αμανιού Πυλί και φυσικά ο αξέχαστος δάσκαλός τους Δήμος Έψιμος. Από το Πυλί επίσης ο αξέχαστος Αντώνης Κουλλιάς και ο Μιχάλης Τσαμπουνιάρης.

Ο γέρο Αποστόλης Μουσελίμης στο λαούτο και το τραγούδι με τα παιδιά του Πέτρο στο βιολί και Μιχάλη στο ακορντεόν στην πόλη της Κω.

Ο αξέχαστος Ηλίας ο Σοφιανός στα κρουστά, στα ντράμς.

Ο Κώστογλου ο Στέλιος, με τον γιο του τον Στέφανο, αυτοδίδακτοι λυράρηδες, που συνεχίζουν να παίζουν μέχρι και σήμερα γνήσια παραδοσιακά.

Ο Παππούλης ο Νίκος στο λαούτο (φωτο) που έπαιζε επίσης με το «Γιαννί», Γιάννη Χατζηδημήτρη αλλά και τον «βιόλο» Γιώργο Σακέλλη, από την Αντιμάχεια της Κω. Και πολλούς επίσης από Καρδάμαινα και Κέφαλο που τους έχουν καταγράψει ευτυχώς όλους, οι πολύ δραστήριοι πολιτιστικοί τους σύλλογοι, διασώζοντας μάλιστα και ανέκδοτες παλιές ηχογραφήσεις, όπως του μερακλή παπά – Γιώργη Σκανδαλίδη στο γλυκό βιολί με τον Αντώνη Γερασκλή στο λαούτο και την νεαρή τότε Άννα Καραμπεσίνη στο τραγούδι (ηχογράφηση Σπ. Περιστέρη 1959). Τον βιρτουόζο «Λούπο» Θεοδόση Παπαντωνίου από την Κέφαλο με τον αείμνηστο Ανθούλη στο λαούτο-τραγούδι κ.α.

Και φυσικά τη νέα γενιά καλλιτεχνών: Γιώργο Σκαρπαθιωτάκη, Δημήτρη Πέτρου, Αλέκο Κρητικό, Δαυίδ Νέσκε, Νίκο Παριανό, Βασίλη Κοκκαλάκη, Δημήτρη Κεφαλιανό, Νίκο Μάμμη (συνεχιστής της παράδοσης των Μάμμηδων με τον πατέρα του Λευτέρη δεινό βιολιστή, τον αδελφό του Μανώλη στη λύρα), Κυριάκο Παππούλη, Ιπποκράτη Πατάκο, Νίκο Πασσανικολάκη, Στέργο Τογρού και τόσους άλλους, που είναι αδύνατο να συμπεριλάβουμε σε ένα μικρό άρθρο που αποτυπώνει περισσότερο εικόνες και καταγραφές τέτοιων ημερών πριν από 30-40 χρόνια.

Δεινούς χορευτές εν ζωή έχουμε: τον αειθαλή Δημήτρη Κουσπακίδη από το Ασφενδιού.

Εδώ χορεύει μοναδικά σούστα σε μία ανάρτηση προ τριετίας περίπου του φίλου, Δημήτρη Βοναπάρτη:

Δημήτρης Βοναπάρτης

Σούστα. Ο 85 ετών πρωτοχορευτής, Δημήτρης Κουσπακίδης!

Σούστα. Ο 85 ετων πρωτοχορευτης, Δημήτρης Κουσπακίδης!

Geplaatst door Dimitris Bonapartes op zondag 11 januari 2015

 

και τη γνωστή υπεραιωνόβια ,  «Κρασαΐνα» Σεβαστή Κρασσά-Αλαβέρα από την Αντιμάχεια της Κω

Αξίζει να πάρουμε ένα μικρό δείγμα παράδοσης σε αυτό το βίντεο που χορεύει Αντιμαχείτικο μπάλλο, με τον αλησμόνητο μερακλή, τραγουδιστή – ψάλτη και χορευτή Δημήτρη Συνεσίου

Μέχρι και σήμερα υπάρχουν ακόμη παραδοσιακοί μουσικοί και οργανοπαίχτες που τους συναντάμε στα πανηγύρια, για τις γιορτές σε Εξωκλήσια ή σε μεγάλες Εκκλησίες.

Ο κόσμος μαζεύεται για να απολαύσει άφθονο πεντανόστιμο φαγητό, κρασί μεθυστικό και φυσικά πολύ χορό και ατέλειωτη διασκέδαση.

Πάντα να γιορτάζουμε και να ξεφαντώνουμε.

Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά.

Ξανθίππη Αγρέλλη

================\

ΒΙΝΤΕΟ από Αφιέρωμα του Πολιτιστικού Συλλόγου ΠΡΟΟΔΟΣ στην παράδοση:

Και ένα από τα βίντεο αφιερώματα του παλιού καλού φίλου της Κω, Δημήτρη Πασίνη στον Γαβρίλη: