ΔΕΙΤΕ ΦΩΤΟ Οι αξέχαστες μοδίστρες και οι ράφτες της Κω

Το αχνιστό καφεδάκι και το γλυκό κουταλιού συνήθως Κώτικο ντοματάκι, περίμενε πάντα με φιλόξενη διάθεση στο τραπεζάκι του μικρού σαλονιού αναμονής, για να τρατάρει τις πελάτισσες. Για αυτό είχε φροντίσει η παρακόρη της ράφτρας, δηλ η μαθητευόμενη μελλοντική μοδίστρα. Κυρίες κάθε ηλικίας, περίμεναν υπομονετικά τη σειρά τους, για να κάνουν την καθορισμένη πρόβα.Αφού πρώτα κατέβαιναν στην Χώρα, για να διαλέξουν από τα καταστήματα υφασμάτων της πόλης, το καλλίτερο κομμάτι σε ποιότητα χρώμα και ύφανση, το πήγαιναν στην μοδίστρα τους. Ο Καραντώνης Νικηφόρος, ο Κουνούπης Άριστος, ο Κυριάκος Μπακάλογλου, ο Νίκος Σπύρου, ο Κυριάκος Κιοσόγλου, ο Τσιρπανλής, ο Χατζηωάννου Βασίλης, ο Χατζηαγγελής, ο Κουτούζης, ο Μουζουράκης, οι αδελφοί Αρχοντάκη, καθώς και τελευταία ο Ασπράκης, προμηθεύονταν τόπια ολόκληρα με τα καλλίτερα υφάσματα, που τα πωλούσαν μετρώντας τα με ένα ξύλινο πήχη.

Οι ίδιοι έμποροι υφασμάτων και κουρτίνας, έφερναν και για τους άνδρες κατάλληλα κομμάτια για κουστούμια και κασμήρια για τα παλτά. Τις ραπτομηχανές Singer, με χειρισμό των ποδιών ή του χεριού, πριν γίνουν ηλεκτρικές, τις έφερνε ο μεγαλέμπορος ο Σταματιάδης. Αυτός αναλάμβανε τις επισκευές των ραπτομηχανών και διέθετε τα απαραίτητα ανταλλακτικά τους. Το κατάστημα του ήταν διπλά στο ζαχαροπλαστείο του αξέχαστου Μιχάλη Τσιβρινή, με τις φημισμένες μπουγάτσες και τα στρογγυλά Κώτικα, σιροπιαστά μπακλαβαδάκια, εκεί στην Πλατεία Καζούλη.

Οι υφασματέμποροι έφερναν κυρίως, μεγάλη ποικιλία γυναικείων υφασμάτων, σε πολλά χρώματα και ποιότητες. Όπως μεταξωτά, βελούδινα, αραχνοΰφαντα δαντελένια, ταφτάδες και πικεδένια, για τα καλά φορέματα, μαζί με πιο φτηνά υφάσματα, για καθημερινά, όπως λουλουδάτα τσιτάκια, αλλά και λευκούς χασέδες. Τα συνόδευαν μαζί με το ειδικό ύφασμα για τις φόδρες, ώστε να μην φεγγίζει το ένδυμα.

Ανάλογα την εποχή, Καλοκαίρι ή Χειμώνα κατά τις γιορτές Χριστουγέννων και Πάσχα, τα καταστήματα κανόνιζαν τις προμήθειες τους σύμφωνα με τις επιταγές και τις τελευταίες τάσεις, κυρίως της Γαλλικής υψηλής ραπτικής

Υλικά για το ράψιμο όπως κλωστές, κουβαρίστρες, βελόνες, καρφίτσες, κουμπιά, μεζούρες, παραμάνες, κόπιτσες, σούστες, φερμουάρ, ψαλίδια, τρέσες, κορδέλες, «σαπουνάκια» πατρόν και τόσα αλλά απαραίτητα είδη, οι μοδίστρες προμηθεύονταν και προμηθεύονται ακόμη από τα ειδικά καταστήματα ειδών ραπτικής.

Αρχικά από τον αξέχαστο Σταμάτη Ρεϊση, με την γυναίκα του την Σταματία, που έφτιαχνε τα κουμπιά, στην οδό Ιπποκράτους και αργότερα από την κ. Κρυστάλλω την Διψελά που συνέχισε εκείνο το κατάστημα ψιλικών. Επίσης αγόραζαν και από τον Χατζηβελούδο, την κ. Μελαχάτ Ομεράκη – Κουνελάκη. την Καλλιόπη Μπαλάσα και την αξέχαστη Φωτεινή Σαρούκου.

Για τους άνδρες, υπήρχαν οι ράφτες ή αλλιώς φραγκοράφτες (φράκο-ράφτες), από το φράκο που θα πει κοστούμι, όπως ο Γιώργος ο Πατούρης, στην οδό Μακρυγιάννη που το λειτουργεί ακόμη, ο Ηλίας ο Μάμμης κοντά στο Νοσοκομείο, ο Μιχάλης ο Σκουμπουρδής στην Χαντάκα, δηλ στην οδό Ιπποκράτους, ο Βασίλης Βογιατζής στην οδό Ηφαίστου, ο Τριαντάφυλλος, ο Σταμάτης, ο Θεοφίλης και ο Βραχνάς. Επίσης ο Αντώνης ο Παπαθωμάς, στην οδό Ιπποκράτους, ο Αντώνης Πηλιούρας καθώς και Βασίλης ο Πολίτης στο Ασφενδιού, ο Σταμάτης Τσεσμεζής.

Για τις γυναίκες υπήρχαν οι ξακουστές μοδίστρες, όπως πρώτη και καλλίτερη ήταν η αλησμόνητη Κοκόνα του Πάχου – Κεφαλιανού, στην οδό Θεμιστοκλέους, που έραψε χιλιάδες μέτρα υφασμάτων και τα μετέτρεπε με την μαγική βελόνα της σε κολακευτικά κομψά ζεστά γυναικεία ενδύματα. Γνωστές επίσης και με μεγάλο ταλέντο ήταν η Μαρία Ιωαννίδου – Ορφανουδάκη, επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, η Πολυξένη στην οδό Κολοκοτρώνη, η Πωλίνα στην οδό Αβέρωφ, η Μαρία Δρόσου στην οδό Κανάρη, η Ευαγγελία Μαλαματένη στην Πιάτσα Ροτόντα, επί της οδού Αργυροκάστρου, η Θεοχαρίστη Μαστοράκη – Κιοσόγλου επί της οδού Τσαλδάρη, η Αθηνά Φουντωτού του Σκεύου, στην οδό Θεμιστοκλέους, καθώς και η Ειρήνη Καζαμία, με ειδίκευση στα καπέλα, ενώ στην Καζέρμα ήταν η Ειρήνη Γιακαλή που έραβε υπέροχα νυφικά φορέματα, η Ζαχαρούλα Ρείση κ.α.

Επίσης ξακουστές για την βελόνα τους ήταν, η Ιφιγένεια Ζήκα στην οδό Ναθαναήλ, η Όλγα Καρανικόλα, η Ειρήνη Πασπαρά επί της Αλικαρνασσού, η Φιλιά η Μαρκόγλου, η Φλάγγου και η Καλλιόπη Κωτάκη. Ακόμη αξέχαστες ήταν η Ανεζουλα, η Κλειώ, η Eλένη Σβύνου, η Παρίτσα, η Φωτεινή, η Σταματία Χατζηζαχαρία, η κυρά Μαρία, η κυρά Καλομοίρα, η Ευαγγελία του Συμεών, (πολύ γνωστές με τα μικρά τους ονόματα). Έραβαν επίσης, η Κατίνα η Κουλιανού και η Κατερίνα Σημαντίρη -Τσακνόγλου, στην οδό Αντιμάχου, στα Κρητικά δηλ στα παλιά Κούμπουρνα, που συνεχίζει την παράδοση μέχρι και σήμερα, η Ισμήνη Τσιρπανλή στην Μεγ. Αλεξάνδρου, η Σούλα Μουζάκη στην Πλ. Κονίτσης, η Σταματία Μαστοράκη, η Κατίνα Αυγουλά στην Πιάτσα Ροτοντα, οι κυρίες Μαρία και Φωτεινή κ.α.

Υπήρξαν και πολλές χαρισματικές μοδίστρες Οθωμανές όπως η Αλιέ Κουνελάκη του Μπεσίμη, καθώς και η ξακουστή Ντου -ντού, που έραβε τα βελούδινα, τα δαντελένια και τα κηπούρ υφάσματα. Επίσης οι αδελφές Μισερέφ και Μπελμά Κουνελάκη και η Νατζιέ Κουνελάκη, από την ίδια αρχοντική οικογένεια.

Πολλές κυρίες όπως η Μαρία Μηχαηλίδου Μαρατσίνα, έραβαν οι ίδιες μόνο για προσωπική τους χρήση, γιατί απλά γνώριζαν πολύ καλά την τέχνη του ραψίματος.

Στο χωριό Ασφενδιού είχαμε την φημισμένη κυρά Ντομνίτσα, την κ. Μαρία Μαστρογιώργη, την κ. Τούλα Χατζηδημήτρη, την Δέσποινα Πίτση και πολλές άλλες, που ήταν οι καλλίτερες μοδίστρες. Στα υπόλοιπα χωριά, όπως και στην Αντιμάχεια έραβαν η Ελένη Γρηγορίου, η Ευτυχία Χατζηπέτρου, η Καλλιόπη Χατζηγιαννίκα, η Κοντή Θεοφιλίδη, η Φωτεινλη Βασιλιεάδη η πουκαμισού, η Κατερίνα η Πασσά, η Αθηνά Φουντωτού επι της Θεμιστοκλέους και στο Πυλί η Σταυρούλα Μαύρου.

Ακόμη και μέχρι σήμερα ράβουν οι κυρίες Κιλιμάτου Αργυρώ, η Κοντή Πιπέρη – Κατσέλη, καθώς επίσης και η Μαρία Παπαγγελή – Πόγια.

Έπαιρναν οι κυρίες το ύφασμα και μετά μανίας ξεφύλλιζαν τα περιοδικά μόδας, τα τελευταία «φιγουρίνια» που πάντα είχε η μοδίστρα, ώστε να τους αντιγράψει πιστά ό,τι έδειχνε το καλλίγραμμο και καλοντυμένο Παριζιάνικο μοντέλο. Φυσικά το ίδιο μοντέλο η μοδίστρα δεν το ξανά έραβε ποτέ, για να είναι μοναδικό το ένδυμα στην πελάτισσα της.

Όσες γυναίκες ήταν στην αίθουσα αναμονής, διάβαζαν το Ρομάντζο, την Βεντέτα, τον Θησαυρό, το Ντόμινο και το Φαντάζιο. Παλιά περιοδικά ποικίλης ύλης, που απασχολούσαν την κενή ώρα αναμονής των γυναικών, για την πρόβα. Όταν άλλαζε η εποχή έπεφτε πολλή δουλειά, ιδίως στις μεγάλες Γιορτές και περιόδους των Χριστουγέννων και της Λαμπρής. Σημαντικό ήταν ότι οι ίδιες μοδίστρες, γνώριζαν τόσο καλά την τέχνη τους, ώστε έραβαν ακόμη και τα παιδικά ρουχαλάκια.

Η παρακόρη δηλ η δόκιμη μαθητευόμενη, φρόντιζε να κρατάει καθαρό τον χώρο εργασίας, αναμονής και πρόβας σκουπίζοντας συχνά τα κουρελάκια, τα ρετάλια και τις κλωστές. Τα κουρέλια πολλές φορές, τα ανακύκλωναν κόβοντας τα και φτιάχνοντας κουρελούδες, η πλεκτά χαλάκια. Επίσης όταν τελείωνε το ένδυμα, η μαθήτρια που για δυο τρία χρόνια πήγαινε στη μοδίστρα για να μάθει την τέχνη, αναλάμβανε να το παραδώσει ιδιοχείρως, στην πελάτισσα στο σπίτι της, προσδοκώντας ένα γερό φιλοδώρημα. Όταν η μεγάλη μοδίστρα θεωρούσε ότι η μαθητευόμενη ήταν πια έτοιμη, της παρέδιδε «το ψαλίδι», δηλ τα μυστικά πώς να κόψει σωστά το ύφασμα, για να το ράψει και να το προσαρμόσει στα μέτρα της κάθε πελάτισσας.

Με την έκρηξη της βιομηχανοποίησης σε όλα τα προϊόντα, για γρήγορη παραγωγή και ευκολότερο κέρδος, η τέχνη της μοδίστρας ατόνησε, μέχρι που σχεδόν εξαφανίσθηκε. Οι έμποροι ετοίμων ενδυμάτων όπως ο Στάθης Παπαμανώλης, οι αδελφοί Σούλη, ο Μπακίρης, ο Παναγιώτης Συρεγγέλας, η Αλεξάνδρα Διακαναστάση, η Αντιγόνη Γερογιάννη επί της οδού Ιπποκράτους και τόσοι άλλοι, έφερναν τα έτοιμα ενδύματα. Όπως φορέματα, παλτά, ταγιέρ και φούστες, καθώς επίσης μπλουζάκια, ζακέτες και γυναικεία παντελόνια.

Σήμερα οι μοδίστρες όσες απέμειναν, απλά κάνουν επιδιορθώσεις ή μεταποιήσεις και σπάνια ράβουν, όπως τον παλιό καλό καιρό.

Μαζί τους εξαφανίστηκαν και οι μανταρίστες των νάιλον καλσόν, που ήταν οι αδελφές Κρασσά ή Τριανταφύλλου, επί της οδού Αλεξάνδρου Υψηλάντη.

Όσο για την ενασχόληση στο πλέξιμο, το κέντημα ή την ύφανση σε αργαλειό, πολύ λίγες γυναίκες έχουν σήμερα το μεράκι για να ασχολούνται, αφού της μηχανής τα εργόχειρα εκτόπισαν τα χειροποίητα αριστουργήματα. Οι σημερινές γυναίκες αγοράζουν έτοιμα, σπάνια πλέκουν, ράβουν ή κεντάνε και ακόμα πιο σπάνια υφαίνουν. Όλες αυτές οι ενασχολήσεις και τα γυναικεία επαγγέλματα αντικαταστάθηκαν από την σύγχρονη παραγωγή σαν αυτή όπου ξεκίνησε στο εργοστάσιο ετοίμων ενδυμάτων Αλεξάντερ Φάσιον, των αδελφών Σίφη.

Πολλές παραδοσιακές μοδίστρες, εργάσθηκαν την δεκαετία του 70 -80 για αρκετό καιρό, σε εκείνη την μεγάλη βιοτεχνική μονάδα.

Ωστόσο μέχρι σήμερα το συμπέρασμα είναι ένα, πως κανένα ένδυμα δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει σε τελειότητα, κομψότητα, ομορφιά και μοναδικότητα, αυτό που με πολύ μεράκι και θαυμαστή τέχνη έραβαν οι παλιές μοδίστρες και οι ράφτες της Κω.

Το παρόν κείμενο είναι σπονδή για την κοπιώδη προσφορά τους και αφού ευχαριστήσουμε τις πήγες που μας έδωσαν πληροφορίες, ζητάμε συγγνώμη για όσες και όσους, δεν αναφέρουμε.

Ξανθίππη Αγρέλλη