ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΡΧΥΤΑΣ
Ένας ακόμη Κώος θύμα της ναζιστικής θηριωδίας
Από το «Μητρώον» του Αρχείου Παλαιών Πολεμιστών και Αντιστασιακών Κω (έκδοση 2014) απουσιάζει το όνομα ενός νεαρού Κώου, που είναι ο μόνος, απ’ όσο ξέρω, ο οποίος συνελήφθη από τους ναζιστές στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και πέθανε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Γερμανία. Πρόκειται για τον Νικόλαο Αρχύτα του Παναγιώτη. Ο Νικόλαος Αρχύτας γεννήθηκε στην Κω στις 21 Σεπτεμβρίου του έτους 1922, σύμφωνα με τα γραφόμενα στο γερμανικό αρχείο του στρατοπέδου του, ή ακριβέστερα το έτος 1920 και ήταν μικρανεψιός του Μητροπολίτη Κώου Αγαθάγγελου Αρχύτα, ο οποίος ποίμανε το νησί μας από το έτος 1908 έως το έτος 1924.
Η Γερμανική κατοχή βρίσκει τον Νικόλαο Αρχύτα να σπουδάζει στο Πολυτεχνείο της Αθήνας. Στην ελληνική πρωτεύουσα μυήθηκε στους σκοπούς και εντάχθηκε ως μέλος της ΕΠΟΝ (Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων), της θρυλικής αυτής αντιστασιακής οργάνωσης της νεολαίας, που στόχο είχε την καταπολέμηση της φασιστικής και ναζιστικής τυραννίας και την απελευθέρωση της Ελλάδας από τα Γερμανικά στρατεύματα.
Συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς για την αντιστασιακή του δράση και μεταφέρεται στις 4 Ιουνίου του 1944 αιχμάλωτος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, που λεγόταν Νόïενγκάμμε (Neuengamme), στη Βόρεια Γερμανία κοντά στο Αμβούργο. Από εκεί μεταφέρθηκε την 1η Ιουλίου του 1944 σε άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης, που λεγόταν Οράνιενμπουργκ (Oranienburg), στα βόρεια του Βερολίνου. Εκεί δόθηκε στον Νικόλαο Αρχύτα ο αριθμός 73687 των αιχμαλώτων. Επαναφέρεται και πάλι στο στρατόπεδο του Νόϊενγκάμμε, όπου και πεθαίνει στις 10 Μαρτίου του 1945. Ο θάνατός του προήλθε ίσως από τις κακουχίες και τα μαρτύρια που επέβαλλαν οι ναζί στους ομήρους και στους αιχμαλώτους. Υπάρχει επίσης η πληροφορία, την οποία μου έδωσε ο συμπατριώτης μας καθηγητής κ. Θεόφιλος Μ. Μουζουράκης, ότι ο θάνατος του Νικολάου Αρχύτα προήλθε μετά από βομβαρδισμό του στρατοπέδου του από τα συμμαχικά αεροπλάνα. Ο τάφος του βρίσκεται στο αγροτικό νεκροταφείο Ολστόρφ (Ohlsdorf) του Αμβούργου.
Ευχαριστίες οφείλω για όλες τις πιο πάνω ειδήσεις στον εκλεκτό φίλο εκπαιδευτικό στη Γερμανία κ. Λουκά Λυμπερόπουλο, ο οποίος τα σχετικά με τη σύλληψη, την αιχμαλωσία σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και τον θάνατο του Νικολάου Αρχύτα ερεύνησε και βρήκε στο Αρχείο του Μνημείου Νόϊενγκάμμε, στα Αρχεία του Διεθνούς Κέντρου Ναζιστικών Διώξεων στο Αρόλσεν (Αrolsen) [αριθ. στοιχείου ομήρων 1.1.30.1/3417985] καθώς και στο Αρχείο του Αγροτικού Νεκροταφείου Ολσντόρφ (Ohlsdorf) της Γερμανίας.
Το όνομα του Νικολάου Αρχύτα πρότεινα στο Δήμο της Κω να δοθεί σε μια ανώνυμη οδό της πόλης μας, για να θυμίζει σε όλους ότι ο νεαρός αυτός συμπατριώτης μας προέταξε τα στήθη του και θυσίασε τη ζωή του στο βωμό της ελευθερίας, γενόμενος κι εκείνος θύμα μιας απάνθρωπης ναζιστικής και τυραννικής ομηρίας.
ΒΑΣΙΛΗΣ Σ. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
