Άγιος Πορφύριος (1906-1991).

Σήμερα είναι μια ωραία ημέρα. Η μεγάλη γιορτή της κοιμήσεως του Αγίου Πορφυρίου! Του Ευάγγελου (Μπαϊρακτάρη) που μοιάζει να ευαγγελίζεται στις μέρες μας μια σύγχρονη ποιητική πνευματικότητα.

Η ιδιαίτερη αυτή λεπτή, ευαίσθητη και ποιητική ψυχή η οποία με τη ζωή, το έργο και τον λόγο της σφράγισε την πνευματικότητα του 20ού αιώνα και προδιαγράφει αυτή του μέλλοντός μας. Και μάλιστα μέσα σε μια ιδιαίτερα ορθολογιστική και σκληρή εποχή!

Ο Άγιος Πορφύριος, όπως είναι γνωστό έχει πει, πως: «Όποιος θέλει να γίνει χριστιανός, πρέπει πρώτα να γίνει ποιητής» ή ακόμη «Για να γίνει κανείς χριστιανός, πρέπει να έχει ποιητική ψυχή, πρέπει να γίνει ποιητής».

Κάτι που, βεβαίως, ηχεί παράδοξα σε έναν κόσμο στον οποίο η ποίηση και οι ποιητές δεν έχουν θέση και είναι εξοβελισμένοι!

Ακόμη πιο παράδοξα, βεβαίως, φαίνεται να ηχεί η φράση αυτή στον εκκλησιαστικό κόσμο, παρ’ όλο που όλα όσα γίνονται στον χώρο του τελούνται ποιητικά και μελωδικά, μέσα σε ένα ξεχωριστό αρχιτεκτονικό «κέλυφος» που ορισμένες φορές αγγίζει τα όρια του μεγαλειώδους, όπως η Αγία Σοφία, αλλά και πολλοί άλλοι περικαλλείς ναοί.

Και δεν ξεχνούμε πως οι πλείστες τελετουργίες της Εκκλησίας πραγματοποιούνται εν μέσω τοιχογραφιών και φορητών εικόνων απαράμιλλου κάλλους που ενίοτε σε καθηλώνουν -με την έννοια της καλής αλλοίωσης- εκφέροντας μια εικαστική θεολογία, ένα χάδι χάριτος που σου παρηγορεί τα σώψυχα και σου προσφέρει θεία παραμυθία. Ο λόγος των εικόνων προσφέρει μια τεράστια ψυχική δύναμη σε αγράμματους και εγγράμματους!

Είναι, λοιπόν, οι ποιητές πιο κοντά στο Θεό, όπως «ήθελε» μια παλιά ρήση η οποία απέδιδε την εξαιρετική αυτή εύνοια του Θεού στους ποιητές;

Είναι όλοι οι ποιητές ένθεοι, όπως χαρακτηρίζει τον Διονύσιο Σολωμό ο Γέροντας, Αρχιμανδρίτης Ανανίας Κουστένης;

Αυτό δεν μπορούμε να το ισχυριστούμε.

Οπωσδήποτε, πάντως, μπορούμε να πούμε πως όλοι οι ποιητές διαθέτουν χαρακτηριστικά της εύνοιας αυτής, έστω ψήγματα, και δεν είναι άμοιροι, της δυνατότητας έστω, να μετέχουν σ’ αυτήν. Εξάλλου, ο ίδιος ο Θεός ήταν ο πρώτος ποιητής και ο ποιητής του παντός! (Όσο για τους ποιητές μπορούν να χρησιμοποιούν το εξαιρετικό προσόν το οποίο τους χαρίστηκε, το χάρισμα της ποίησης, όπως νομίζουν και θέλουν. Ή όπως τους επιτρέπει ο ψυχικός τους κόσμος και η ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκονται).

Ο Άγιος Πορφύριος πριν από τη φράση «Για να γίνει κανείς χριστιανός, πρέπει να έχει ποιητική ψυχή, πρέπει να γίνει ποιητής» λέει επίσης:
«Να χαίρεσθε όσα μας περιβάλλουν. Όλα μας διδάσκουν και μας οδηγούν στον Θεό. Όλα γύρω μας είναι σταλαγματιές της αγάπης του Θεού. Και τα έμψυχα και τα άψυχα και τα φυτά και τα ζώα και τα πουλιά και τα βουνά και η θάλασσα και το ηλιοβασίλεμα και ο έναστρος ουρανός. Είναι οι μικρές αγάπες, μέσα απ’ τις οποίες φθάνομε στη μεγάλη Αγάπη, τον Χριστό. Τα λουλούδια, για παράδειγμα, έχουν την χάρη τους, μας διδάσκουν με το άρωμά τους, με το μεγαλείο τους. Μας μιλούν για την αγάπη του Θεού. Σκορπούν το άρωμά τους, την ομορφιά τους σε αμαρτωλούς και δικαίους».

Προφανώς η φράση του Αγίου Πορφυρίου έρχεται να συνομιλήσει μ’ αυτήν του Ντοστογιέφσκι, πως η «ομορφιά θα σώσει τον κόσμο». Ή αν θέλετε το «κάλλος θα σώσει τον κόσμο», όπως μεταφέρθηκε αρχικά στα ελληνικά. Και αυτό μας πάει κατ’ ευθείαν στην Φιλοκαλία. Στην «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών», δηλαδή στα κείμενα των ασκητών Πατέρων της Εκκλησίας τα οποία ανθολογήθηκαν σε πέντε τόμους κατά τη ζοφερή, σκοτεινή περίοδο της τουρκοκρατίας.

Κείμενα τα οποία αποτελούν οδηγίες για τον καλλωπισμό και εξωραϊσμό της ανθρώπινης ψυχής.

Ουσιαστικά της μεταμόρφωσής της για να δεχτεί μέσα της, αλλά και σε ολόκληρή της την ύπαρξη την Θεία χάρη. Οι σκοτεινοί, λοιπόν, χρόνοι έφεραν ξανά στο προσκήνιο τη δίψα για φως με το οποίο θα κατακλυζόταν ο άνθρωπος και θα ομόρφαινε η ζωή του. Ότι το κάλλος είναι το φως! Μέσα και έξω από τον άνθρωπο.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο κάλλος που σκορπά ο λόγος του Αγίου Πορφυρίου: «Για να γίνει κανείς Χριστιανός, πρέπει να έχει ποιητική ψυχή, πρέπει να γίνει ποιητής. “Χοντρές” ψυχές κοντά Του ο Χριστός δεν θέλει. Ο Χριστιανός, έστω και μόνο όταν αγαπάει, είναι ποιητής, είναι μες στην ποίηση. Την αγάπη ποιητικές καρδιές την ενστερνίζονται, τη βάζουν μέσα στην καρδιά τους, την αγκαλιάζουν, την νιώθουν βαθιά».

Εδώ τα λόγια τελειώνουν! Ότι η ποίηση είναι αγάπη! «»Χοντρές» ψυχές», αλλά και θυμώδεις, ταραχώδεις και ευκαίρως ακαίρως ελέγχουσες, κατακρίνουσες, κατηγορούσες δεν έχουν καμιά ευκαιρία. Γιατί όλα αυτά έξω βγάζουν την αγάπη από την καρδιά και τη ψυχή! Η ποίηση είναι κατανόηση και προπαντός αγάπη!

Και ο Άγιος δεν σταματά να δίνει φιλοκαλικές οδηγίες ως σύγχρονος και μάλιστα πρωτοποριακός νηπτικός, αφού μοιάζει να ανακεφαλαιώνει όλους τους νηπτικούς Πατέρες! Και φαίνεται να μας μεταδίδει νέους τρόπους με τους οποίους μπορεί να «κόψει» δρόμο κάποιος για να φτάσει πιο εύκολα και πιο σύντομα στο ποθούμενο…

Ιδιαίτερη, όμως, αξία και σημασία έχουν και οι προσωπικές του νηπτικές φιλοκαλικές οδηγίες για να αποκτήσει κάποιος λεπτή, ευγενική και ποιητική ψυχή.

Έτσι η όμορφη φράση του «Όποιος θέλει να γίνει χριστιανός, πρέπει πρώτα να γίνει ποιητής» δεν αποτελεί λεκτικό πυροτέχνημα ούτε εκφέρεται ποιητική αδεία. Πρόκειται για προϊόν και αποτέλεσμα νηπτικής και ποιητικής ζωής και εκφέρεται με συνέπεια από μια κατ’ εξοχήν ανάλογη ψυχή. Από έναν ποιητή! Και ο μεγάλος αυτός ποιητής, σαν άλλος Ραϊνέρ Μαρία Ρίλκε που έγραψε το εξαιρετικό βιβλίο «Γράμματα σε έναν νέο ποιητή» μας λέει.

Άγιος Πορφύριος: «Να εκμεταλλεύεσθε τις ωραίες στιγμές. Οι ωραίες στιγμές προδιαθέτουν την ψυχή σε προσευχή, την καθιστούν λεπτή, ευγενική, ποιητική. Ξυπνήστε το πρωί, να δείτε το βασιλιά ήλιο να βγαίνει ολοπόρφυρος απ’ το πέλαγος. Όταν σας ενθουσιάζει ένα ωραίο τοπίο, ένα εκκλησάκι, κάτι ωραίο, να μη μένετε εκεί, να πηγαίνετε πέραν αυτού, να προχωρείτε σε δοξολογία για όλα τα ωραία, για να ζείτε τον μόνον Ωραίον. Όλα είναι άγια, και η θάλασσα και το μπάνιο και το φαγητό. Όλα να τα χαίρεσθε. Όλα μας πλουτίζουν, όλα μας οδηγούν στην μεγάλη Αγάπη, όλα μας οδηγούν στον Χριστό».

Ο Άγιος Πορφύριος μας προσφέρει μια μεγάλη κατάφαση σε όλη τη δημιουργία, σε όλη την κτίση, στις δυνατότητες του ανθρώπου να ζήσει ευχαριστιακά και δοξολογικά σ’ αυτήν την πανέμορφη «κληρονομιά» του Θεού στους ανθρώπους!

Ακόμη και μεταπτωτικά! Εκτός παραδείσου! Ο γενναίος αυτός ποιητής ζει τον παράδεισο ακόμη και στην εξορία! Αλλά καλλώπισε πρώτα ο ίδιος την καρδιά και την ψυχή του και είδε πως όλα είναι καλά και μας τα προτείνει να τα δούμε, να τα γευτούμε και να τα ζήσουμε με τον τρόπο αυτό.

Τον τρόπο της θείας χάριτος που κατα-σκήνωσε μέσα του. Δεν μιλά θεωρητικά! Αλλά θεολογικά! Με την λογική του Θεού! Που είναι αγάπη, χαρά και ποίηση! Και αυτές είναι αναφορές και προτυπώσεις του αληθινού παραδείσου, όπως θα μας πει πιο κάτω.

Αυτό φαίνεται και προκύπτει όταν μας λέει:
«Να παρατηρείτε όσα έφτιαξε ο άνθρωπος, τα σπίτια, τα κτίρια, μεγάλα ή μικρά, τις πόλεις, τα χωριά, τους ανθρώπους, τον πολιτισμό τους. Να ρωτάτε, να ολοκληρώνετε τις γνώσεις σας για το καθετί, να μη στέκεστε αδιάφοροι. Αυτό σας βοηθάει σε βαθύτερη μελέτη των θαυμασίων του Θεού. Γίνονται όλα ευκαιρίες να συνδεόμαστε με όλα και με όλους. Γίνονται αιτίες ευχαριστίας και δεήσεως στον Κύριο του παντός. Να ζείτε μέσα σε όλα, στη φύση, στα πάντα. Η φύση είναι το μυστικό Ευαγγέλιο. Όταν, όμως, δεν έχει κανείς εσωτερική Χάρη, δεν τον ωφελεί η φύση. Η φύση μας ξυπνάει, αλλά δεν μπορεί να μας πάει στον Παράδεισο».

Χρειάζεται, λοιπόν, μια ιδιαίτερη μέθοδος για να μην λατρέψουμε την κτίση, αλλά τον Κτίσαντα. Ένα ιδιαίτερο πνεύμα το οποίο μπορεί να συνδέει, να συγκρατεί και να συγκροτεί όλα τα φαινόμενα, για να αντιλαμβανόμαστε πραγματικά περί τίνος πρόκειται:
«Ο πνευματέμφορος», τονίζει, «αυτός που έχει το Πνεύμα του Θεού, προσέχει όπου περνάει, είναι όλο μάτια, όλο όσφρηση. Όλες του οι αισθήσεις ζούνε, αλλά ζούνε με το Πνεύμα του Θεού. Είναι αλλιώτικος. Όλα τα βλέπει κι όλα τ’ ακούει· βλέπει τα πουλιά, την πέτρα, την πεταλούδα… Περνάει από κάπου, αισθάνεται το καθετί, ένα άρωμα, για παράδειγμα. Ζει μέσα σε όλα· στις πεταλούδες, στις μέλισσες κ.λπ. Η Xάρις τον κάνει να είναι προσεκτικός. Θέλει να είναι μαζί με όλα».

Ο μεγάλος ποιητής της σύγχρονης νηπτικής ζωής της Εκκλησίας Άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης, ο Άγιος της πλατείας Ομονοίας, των Καλλισίων, του Μήλεσι και πάσης οικουμένης μάς άφησε το δικό του φιλοκαλικό βιβλίο, τη δική του Φιλοκαλία η οποία αποτελεί ανθολογία του δικού του τρόπου ποιητικής βίωσης της Ορθοδόξου Εκκλησίας και ζωής! Μια σύγχρονη προσέγγιση βγαλμένη μέσα από τα σπλάχνα της! Μια μεγάλη προσφορά στους αναζητητές. Σε όσους θέλουν να ξεδιψάσουν πνευματικά!

Το βιβλίο του «Βίος και λόγοι» το οποίο το οφείλουμε στην Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Χανίων αποτελεί μια ιδιαίτερη σύγχρονη Φιλοκαλία. Πρόκειται για έναν μοναδικό ποιητικό και πνευματικό λόγο ο οποίος παρηγορεί, αλλοιώνει καλώς και μεταμορφώνει συγχρόνως τον άνθρωπο.

Και βεβαίως δεν σταματά εκεί, αφού η ιδιαίτερη αγωνία του Αγίου Πορφυρίου για την Εκκλησία ήταν να είναι όλα τα μέλη της μαζί! Γι’ αυτό και επαναλάμβανε τα λόγια της τελευταίας προσευχής του Χριστού. Αυτή ήταν η παρακαταθήκη του.

Παρακαταθήκη αγάπης και ενότητας, ίδια με την αγωνία και το περιεχόμενο της προσευχής του Χριστού: Ίνα ώσι εν!

Τι πιο συνθετικό και πιο ποιητικό!

Είθε!

Χρόνια πολλά, ποιητικά, χαριτωμένα!