Το καταφύγιο του Παναγούλη στην Ομόνοια – Ο Αγ. Πορφύριος και το “ιατρικό θαύμα”

Σήμερα στο κέντρο της Αθήνας, εκεί όπου κάποτε περπάτησαν ο Σοφοκλής και ο Σωκράτης, στους δρόμους που φέρουν τα ονόματα τους, εκατοντάδες εξαθλιωμένοι άνθρωποι αγωνίζονται να επιβιώσουν. Μετανάστες, εξαρτημένοι, ιερόδουλες, ζητιάνοι. Η πλατεία Ομονοίας ανέκαθεν ήταν κέντρο του υποκόσμου αλλά και των φτωχών και κατατρεγμένων.

Από τις αρχές του 1900 οι αδελφοί Νικόλαος και Ανδρέας Αλιβιζάτος, ιδρύουν εκεί την Πολυκλινική Αθηνών, ένα καταφύγιο ψυχών και σωμάτων. Το νοσοκομείο των φτωχών αλλά και της ιατρικής πρωτοπορίας. Ένα νοσοκομείο που στο καταστατικό του προέβλεπε δωρεάν φάρμακα και περίθαλψη, σε όλους τους φτωχούς και άπορους, ανεξαρτήτως εθνικότητας και θρησκεύματος, από το 1903. Μέχρι το 2013 που έκλεισε, παρέμεινε στην αιχμή της ιατρικής πρωτοπορίας χωρίς να παρεκκλίνει από τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό, που οραματίστηκαν οι ιδρυτές της.

Καθόλου τυχαία δεν βρέθηκε να υπηρετεί ως ιερέας στον Άγιο Γεράσιμο, το μικρό παρεκκλήσι της Πολυκλινικής επί της οδού Σωκράτους, ένας σπάνιος, απίθανος ερημίτης. Ο ιερομόναχος Πορφύριος. Σήμερα είναι ένας από τους μεγαλύτερους αγίους της ορθόδοξης εκκλησίας. Μικρό αγόρι είχε φύγει κρυφά για το Άγιο Όρος με το όνειρο να ζήσει σαν ασκητής μέσα στη φύση. Το χέρι του Θεού όμως, όπως έλεγε ο ίδιος, τον έκανε ασκητή στην Ομόνοια. Για να προσφέρει στο πιο δύσκολο σημείο της Αθήνας, με όλη του την ψυχή, την πνευματική του βοήθεια, σε χιλιάδες συνανθρώπους του. Στους ασθενείς, τις ιερόδουλες και τους θαμώνες της περιοχής, αλλά και σε όλους όσους τον αναζητούσαν απ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης, καθώς η φήμη του μεγάλωνε. Ο ίδιος παρέμεινε ως το τέλος αθόρυβος, αφανής, ταπεινός.

Από τον Αλέκο Παναγούλη έως την Οριάνα Φαλάτσι

H Έλλη Λάκκα- Παπαδόδημα, τέως διευθύντρια της Ενδοκρινολογκης κλινικης της Πολυκλινικης Αθηνών, μιλάει στο NEWS 24/7 για το καταφύγιο αυτό ψυχών και σωμάτων στο κέντρο της Αθήνας.
“Mου είναι πολύ δύσκολο να μιλήσω σήμερα για την Πολυκλινική Αθηνών, το νοσοκομείο όπου έζησα τα νιάτα μου, αυτό «σπίτι των πνευμάτων», ο φάρος, αυτό το μελίσσι που κάθε πρωί όταν έφτανα εκεί βούιζε. Κάθε μέρα για να φτάσω στο γραφείο μου διέσχιζα ένα πλήθος ανθρώπων που περίμεναν, ασθενείς πλούσιοι, φτωχοί, γυναίκες που εκδίδονταν, εξαρτημένοι, επιστήμονες, νοσοκόμες, ένας χαμός, η ενέργεια ήταν τόσο δυνατή…

Το ίδρυμα αυτό προσέφερε γνώση, ανθρωπιστικές υπηρεσίες, ιατρική περίθαλψη, πολλές φορές δωρεάν, φάρμακα, αγάπη, πραγματική αγάπη. Υπήρχε μία μοναδική συνεργασία όλων όσων δούλευαν εκεί. Σημαντικό ρόλο βέβαια, για την άριστη λειτουργία του ιδρύματος έπαιξαν οι ιδρυτές αδελφοί Αλιβιζάτοι, οι απόγονοι γιατροί της οικογένειας αλλά και οι ιθύνοντες όλων των τμημάτων, μυαλά δυναμικά, φωτισμένα.

Τι να πρωτοθυμηθώ, την προσφορά των γιατρών, των αδελφών και όλου του προσωπικού, τον ρόλο που έπαιξε το νοσοκομείο αυτό στα χρόνια της κατοχής και της χούντας, τα πρόσωπα που πέρασαν από εκεί ζητώντας βοήθεια,. Δεν ξεχνάω την Οριάνα Φαλάτσι να κόβει βόλτες μπροστά στο δωμάτιο του Παναγούλη στον τέταρτο όροφο. Τόσες προσωπικότητες που νοσηλεύτηκαν στην Πολυκλινική, ο Παναγούλης, ο Μουστακλής και πολλοί άλλοι βασανισθέντες από τη χούντα.

Το ξεχωριστό αυτό ίδρυμα όμως έπαιξε κι έναν σημαντικό ρόλο στον ερευνητικό και εκπαιδευτικό τομέα.
Σαν γιατροί εκπαιδεύαμε νέους φοιτητές αλλά κι εμείς οι ίδιοι παίρναμε μαθήματα που αφορούσαν στην ψυχοσωματική προσέγγιση των ασθενών αλλά και στον τρόπο με τον οποίο συνυπήρχαμε και συνεργαζόμαστε σαν θεραπευτές. Ιδιαίτερα πρωτοποριακές πρακτικές για εκείνη την εποχή αλλά και για σήμερα”.

Πώς αισθάνεται σήμερα η κ. Λάκκα- Παπαδόδημα; “Περνώντας τώρα έξω από την Πολυκλινική η καρδιά μου σφίγγεται γιατί αυτή η κυψέλη είναι άδεια. Η πόρτα κλειστή. Τα συναισθήματα μου συγχέονται και δεν μπορώ να μιλήσω όπως θα ήθελα για την σημερινή κατάσταση της. Θλίψη, θυμός, νοσταλγία αλλά και ελπίδα ότι κάτι μπορεί ν’ αλλάξει. Νιώθω ακόμη και κάποια υπερηφάνια γιατί πέρασα κι εγώ από εκεί, έδωσα τόση ενέργεια και φαίνεται ότι αυτή πέρασε με κάποιο τρόπο και στην κόρη μου και είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργήσει αυτό το ντοκιμαντέρ” απαντά.

Το ντοκιμαντέρ

Γι΄αυτό το θαύμα στην ιστορία της Ιατρικής στην Ελλάδα, η Φένια Παπαδόδημα δημιούργησε ένα συγκινητικό ντοκιμαντέρ «Το Καταφύγιο Στην Ομόνοια», η πρώτη προβολή του οποίου θα λάβει χώρα την Πέμπτη 21 Δεκεμβρίου στο Ρομάντσο στις 20.00.

Θα μιλήσουν ο Νικόλαος Αλιβιζάτος, συνταγματολόγος και εγγονός του ιδρυτή της Πολυκλινικής Νικόλαου Αλιβιζάτου, ο γιατρός Γεράσιμος Αλιβιζάτος, γιος του Τζον Αλιβιζάτου, που υπήρξε ο τελευταίος διευθυντής της Πολυκλινικής από την οικογένεια των ιδρυτών, η γερόντισσα Φιλοθέη και η σκηνοθέτιδα Φένια Παπαδόδημα.

Η σκηνοθέτιδα Φένια Παπαδόδημα έζησε εκεί τα παιδικά της χρόνια και τα θυμάται με συγκίνηση λέγοντας: «Οι μνήμες από το νοσοκομείο αυτό όπου κι εγώ έτυχε να ζήσω τα παιδικά μου χρόνια, οι σκέψεις μου πάνω σε όσα καταγράφει η κάμερα από την πολύβουη Ομόνοια, η ιστορία και η προσφορά της Πολυκλινικής Αθηνών, η ανεπανάληπτη συνάντηση μου με τον Άγιο Πορφύριο. Όλα αυτά συνθέτουν το καταφύγιο στην Ομόνοια».

«Το Καταφύγιο Στην Ομόνοια», έχει συμμετάσχει στο διαγωνιστικό τμήμα σημαντικών διεθνών φεστιβάλ, στο Μπουένος Άιρες, στο Σίντνεϊ, στη Βουδαπέστη και στο Λονδίνο. Προβλήθηκε για πρώτη φορά στους Ανοιχτούς Ορίζοντες του διεθνούς φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2022.
Σε τηλεοπτική πρεμιέρα θα προβληθεί στην ΕΡΤ στις 24 Δεκεμβρίου και θα παραμείνει στο ERTFLIX για τρεις μήνες.