ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΑΓΙΟΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ
Ἀγαπητοί μου,
Ἕνα ἀπό τά πιό ἀγαπητά ἔθιμα τοῦ χρόνου εἶναι ἡ κοπή τῆς Βασιλόπιτας, τῆς Ἁγιοβασιλόπιτας, ὅπως πρέπει νά τήν ἀποκαλοῦμε, ἡ ὁποία συνδέεται ἄμεσα μέ τή μεγάλη μορφή τῆς Ἐκκλησίας μας, τόν Μέγα Βασίλειο Ἀρχιεπίσκοπο Καισαρείας (γεννήθηκε τό 330 καί ἐκοιμήθη τό 379 μ.Χ.).
Ὅταν ἦταν Αὐτοκράτορας ὁ Ἰουλιανός ὁ Παραβάτης (360-363 μ.Χ.), πού προσπάθησε νά ξαναζωντανέψει τή νεκρή λατρεία τῶν εἰδώλων, ζήτησε ἀπό τούς κατοίκους τῆς Καισάρειας ἕνα μεγάλο ποσό γιά νά μήν καταστρέψει τήν πόλη. Ἀμέσως, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ σοφός Ἐπίσκοπος, πού ἀγωνιοῦσε γιά τό ποίμνιό του ξεκίνησε νά συγκεντρώνει χρυσά νομίσματα καί κοσμήματα πού τοῦ προσέφεραν οἱ κάτοικοι μέχρι νά συμπληρωθεῖ τό ποσό πού ζητοῦσε ὁ Ἰουλιανός.
Σύντομα, ὁ Ἰουλιανός ἔπεσε νεκρός ἀπό τό χέρι τοῦ Ἁγίου Μερκουρίου. Ἡ Καισάρεια σώθηκε χάρη στίς θερμές προσευχές τοῦ Ἐπισκόπου της. Γιά νά ἐπιστρέψει στούς κατοίκους ὅ,τι εἶχε προσφέρει ὁ καθένας, ὁ Μέγας Βασίλειος ζήτησε νά φτιάξουν πολλές μικρές πίτες καί σέ κάθε μία νά βάλουν μέσα ἕνα νόμισμα ἤ ἕνα κόσμημα. Πράγματι, ἔτσι ἔγινε! Προσευχήθηκε, καί ὅταν τά μοίρασε κάθε κάτοικος τῆς πόλης εὕρισκε στήν πίτα του αὐτό πού εἶχε δώσει γιά τή σωτηρία τῆς πόλης.
Σέ ἀνάμνηση αὐτοῦ τοῦ θαυμαστοῦ γεγονότος, γιά νά θυμόμαστε πάντοτε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι αὐτός πού μᾶς σώζει ἀπό τίς δυσκολίες καί μᾶς προσφέρει τή σωτηρία, κάθε Πρωτοχρονιά, πού εἶναι ἡ ἡμέρα πού ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τήν ἱερή μνήμη τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ζυμώνουμε πίτες καί βάζουμε μέσα ἕνα νόμισμα. Ὅταν κόβουμε τήν Ἁγιοβασιλόπιτα σέ μία οἰκογένεια, σέ μία Μητρόπολη, σέ μία Ἐνορία ἤ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ, τό πράττουμε ὅλοι μαζί.
Ξεκινᾶμε μέ τά κομμάτια πού ἀνήκουν στόν Χριστό, στήν Παναγία καί στόν Μέγα Βασίλειο κι ἔτσι θυμόμαστε πάντοτε ὅτι ἡ ζωή μας εἶναι ζυμωμένη μέ τήν Ἐκκλησία καί τήν πίστη μας. Συνεχίζουμε μέ τά δικά μας κομμάτια, δηλώνοντας τήν ἑνότητα πού ἔχουμε μεταξύ μας μέ τόν Χριστό καί τούς Ἁγίους.
Καί ἄλλοι λαοί, ἤδη ἀπό τήν ἀρχαία ἐποχή, ἔχουν ἀνάλογα ἔθιμα πού τό καθένα ἔχει διαφορετική προέλευση. Εἶναι σημαντικό, χωρίς νά ἀμφισβητοῦμε αὐτές τίς παραδόσεις, νά μήν συγχέουμε τό ἱστορικό γεγονός τῆς ἀφετηρίας τῆς Ἁγιοβασιλόπιτας μέ μύθους καί θρύλους. Ἐξάλλου, καί στήν ἐκκλησιαστική παράδοση ὑπάρχουν καί ἄλλου εἴδους πίτες, ὅπως οἱ ἄρτοι πού χρησιμοποιοῦνται στήν Ἀκολουθία τῆς Ἀρτοκλασίας, οἱ ὁποῖοι δέν πρέπει νά μπερδεύονται μέ τό ἔθιμο πού ἀναφέραμε καί τήν σαφῆ ἱστορική του προέλευση.
Ἐν Κῷ, ἐν τῇ Ἱερᾷ Μητροπόλει, τῇ 1ῃ Ἰανουαρίου 2023
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
† Ο ΚΩΟΥ ΚΑΙ ΝΙΣΥΡΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ
Φτάνει η Πρωτοχρονιάτικη Βασιλόπιτα να κόβεται μέχρι το τέλος του Ιανουαρίου το πολύ. Όχι να κόβουν βασιλόπιτες μέχρι το Πάσχα Τότε να τις πουν Λαμπροπιττες .
Τι σχέση είχε ο Άγιος Μερκούριος με τον Μέγα Βασίλειο; Αυτός προηγήθηκε χρονικά του Επισκόπου Καισαρείας, καθώς διαβάζουμε στο αγιολόγιό του τα εξής:
Ο Άγιος Μερκούριος ο Μεγαλομάρτυρας ήταν γενναίος στρατιωτικός, όχι μόνο του στρατού του αυτοκράτορα Δεκίου, που υπηρετούσε, αλλά και του Χριστού. Ο Μερκούριος καταγόταν από τη Σκυθία και τον πατέρα του τον έλεγαν Γορδιανό.
Διακρινόμενος σε κάποια μάχη, κατά την οποία σκότωσε τον στρατηγό των αντιπάλων, τιμήθηκε με το αξίωμα του αρχιστρατήγου. Αλλά όταν κλήθηκε να συμμετέχει σε ειδωλολατρικές θυσίες, αρνήθηκε και δεν δίστασε, όταν ρωτήθηκε, να ομολογήσει ότι ήταν χριστιανός. Ο βασιλιάς προσπάθησε στην αρχή, με γλυκά λόγια να τον μεταπείσει. Βλέποντας όμως, ότι αποτύγχανε, διέταξε τον βασανισμό του. Και αφού τον γέμισαν με πληγές, και επέφεραν μεγάλα εγκαύματα στις σάρκες του, τον αποκεφάλισαν στην Καισαρεία της Καππαδοκίας, μεταξύ των ετών 253 και 259 μ.Χ.