Χρονικό για το εκκλησάκι του Άι Νικόλα και την κοινότητα της Αντιμάχειας

Χρονικό για το εκκλησάκι του Άι Νικόλα και την κοινότητα της Αντιμάχειας

Γράφει ο Νίκος Μυλωνάς

Α. Μέρα του Αγίου Νικολάου, πολύ θα θέλαμε να βρεθούμε στο μικρό άσημο εκκλησάκι του, δίπλα στο  αεροδρόμιο της Αντιμάχειας. Δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο. Απέκτησε όμως μια ιδιαιτερότητα. Αυτή που προσφέρει η μνήμη, η συνήθεια, η επέτειος, η συνάντηση, η επαφή, η παρατήρηση και εν τέλει η ιστορία. Φέτος όμως συναντούμε το τεράστιο τοίχος του ‘’Δεν επιτρέπεται’’! Καταφεύγουμε στο Ιντερνέτ. Ακούσαμε λίγους ψαλμούς, και προσπαθήσαμε να βρούμε μια φωτογραφία, να διαβάσουμε ένα κείμενο για το ‘ξωκκλήσι του χωριού μας. Δεν βρήκαμε τίποτα! Ούτε μία φωτογραφία! Ζήτησα από τον Νίκο Τ. που χρόνια τώρα συναντιόμαστε στην αυλή του μικρού ναού του Α. Νικολάου και μου έστειλε λίγες φωτογραφίες. Φρόντισε, κρατώντας το τηλέφωνο ανοικτό. να ακούσω το πώς ακούγεται έξω από το εκκλησάκι το: ‘’Κανόνα πίστεως, και εικόνα πραότητος, εγκρατείας διδάσκαλον, ανέδειξε σε τη ποίμνη σου, η των πραγμάτων αλήθεια δια τούτο εκτήσω τη ταπεινώσει τα υψηλά, τη πτωχεία τα πλούσια. Πάτερ Ιεράρχα Νικόλαε!’’ Πόσο ταιριαστός στίχος με την λιτότητα και την ταπεινότητα του μικρού εξωκκλησιού, τον λιτό διάκοσμο του, τις βυζαντινίζουσες ψαλμωδίες του, τους μη παρευρισκόμενους συντοπίτες μου! που θα ήθελα να βρισκόμαστε εκεί και σήμερα!

Β. Περιοριζόμαστε στην ξενάγηση που μου προσφέρουν οι καταγραφές στο ιντερνέτ:

1. Πρώτα έχει σχέση με την παιδική μας περίοδο (Α. Βλάχος, εξωκκλήσι ερημικό):

Εἰς τὸ βουνὸ ψηλὰ ἐκεῖ
εἶν᾿ ἐκκλησιὰ ἐρημική,
τὸ σήμαντρό της δὲ χτυπᾶ,
δὲν ἔχει ψάλτη οὔτε παπά

Ένα κανδήλι θαμπερό,
και ένα πέτρινο σταυρό,
έχει στολίδι μοναχό
το εκκλησάκι το φτωχό.

Αλλ’ ο διαβάτης σαν περνά,
στέκεται και το προσκυνά,
και με ευλάβεια πολλή
τον άσπρο του σταυρό φιλεί.….…..

Ἐπάνω στὸ σταυρὸ ἐκεῖ
εἶναι εἰκόνα μυστικὴ
μ᾿ αἷμα τὴν ἔγραψε ὁ Θεὸς
καὶ τὴν λατρεύει ὁ λαός.

2. Το δεύτερο, του Κ. Παλαμά, ‘’ εξωκκλήσι’’ λες και έχει γραφτεί σήμερα:

Είπες: Μπορεί να ’ρθείς, είπες:

μπορεί και να μην έρθεις αύριο στο ξωκλήσι

το ερημικό που θα σε καρτερεί

ανοιγμένο για σε να λειτουργήσει.

Έρθεις δεν έρθεις, ο ύμνος θα ψαλεί,

το ερημικό ξωκλήσι θα γιορτάσει,

τ’ ορθρινό του τραγούδι το πουλί

με τη φωνή του ψάλτη θα ταιριάσει.

Τα κεράκια θα τρέμουν αναμμένα

σα να είναι από τα χέρια τα δικά σου,

του λιβανιού τα κρίνα φουντωμένα

θα ’χουν την ευωδιά της παρθενιάς σου.

Δίχως να ’ρθείς θα σ’ έχουν εκεί φέρει

κι η δέηση κι η λατρεία, μακαρισμένη.

Πνεύμα, με κάποιον άγγελο —ποιός ξέρει;—

τη λειτουργία θ’ ακούς γονατισμένη.

Η Παναγιά στο τέμπλο της θα στέκει,

με την αόρατή σου παρουσία,

χάρη κι εσύ της Παναγιάς παρέκει

για τη θυσία, τη μυστική θυσία

Γ. Στην Αντιμάχεια υπάρχουν 2 εξωκκλήσια αφιερωμένα στον Αγιο Νικόλαο. Το πρώτο μέσα στο Κάστρο, στον εσωτερικό δρομίσκο που οδηγεί στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, σε επαφή με την μεγάλη υπόγεια δεξαμενή νερού, που τον γνωρίσαμε ως εγκαταλελειμμένο, ημικατεστραμμένο  ναό  με τους ρηγατωμένους τοίχους του και τον πέτρινο σταυρό του σε κλίση στην βόρεια τριγωνική του μετώπη και τα στρεβλωμένα υπέρθυρα του να μαρτυρούν τα χρόνια του και την αντίσταση του στην φθορά του χρόνου! Μα! το κυριότερο, την απουσία ανθρώπινης φροντίδας! Όσες φορές όμως κι αν πήγαμε στο κάστρο, βρήκαμε το καντήλι του είναι αναμμένο και ένα κερί σβησμένο στο μανουάλι του!

Το εκκλησάκι δεν λειτουργείται στην  γιορτή του! Παλαιόθεν! Ισως γιατί περνώντας από τον χώρο της λατρείας στον χώρο της αρχαιολογίας αλλάζει ο χαρακτήρας του από ‘’ναός’’ σε ‘’μνημείο’’. Κατά μία εκδοχή οι Αντιμαχείτες δεν το θεωρούσαν ορθόδοξο μοναστήρι γιατί ο προσανατολισμός του δεν είναι ανατολή-δύση άλλα νότος-ανατολή. Έτσι εγκαταλείφθηκε για έναν αιώνα μέχρι την ανακαίνιση του την δεκαετία του 1990 (με κρατική χρηματοδότηση πόρων του ΠΡΟΠΟ) .

Δ. Φεύγοντας από το Κάστρο και μετοικίζοντας στην σημερινή Αντιμάχεια στις αρχές του 19^ου αιώνα μετέφεραν τον Αη Νικόλα τους στην περιοχή των ΄Κυδωνιά` στο μικρό εξωκκλήσι που αποτύπωσαν οι Ιταλοί Μηχανικοί στους κτηματολογικούς χάρτες τους. Εκεί που οι κυρίαρχοι της περιόδου 1912-1943 δημιούργησαν το στρατιωτικό τους αεροδρόμιο. Με την συνθηκολόγηση των Ιταλών τον Σεπτέμβριο του 1943, τους αντικατέστησαν  Αγγλικές στρατιωτικές μονάδες αεράμυνας οι οποίες έγιναν αμέσως στόχος των γερμανικών πολεμικών αεροπλάνων στούκας (Stuka)  που ερχόμενα από την Νίσυρο πετούσαν πολύ χαμηλά μέσα από την λαγκαδιά του ‘Νέμαζου’’ και αιφνιδιάζοντας την αεράμυνα έκαναν τους ημερήσιους καταστροφικούς βομβαρδισμούς τους. Ένα από τα αποτελέσματα  ήταν η ολοσχερής καταστροφή του εξωκλησιού, όπως και ολόκληρου του γειτονικού οικισμού ‘’Βαλλάρης’’ στα δυτικά του αεροδρομίου. Εκτός από τα ερείπια δημιουργήθηκαν και οι ‘’Βαλλαριώτες πρόσφυγες’’ θύματα βομβαρδισμού, που περιέθαλψαν οι Αντιμαχείτες της εποχής στα σπίτια τους χωρίς να λείπουν και αυτοί που βρήκαν καταφύγιο στις υπόσκαφες γαλαρίες της περιοχής.

Οι Γερμανοί κατέλαβαν το νησί. Η πολιτική κατάσταση άλλαξε. Οι ενορίες της Αγίας Τριάδας και της Κοίμησης έμειναν για πάνω από 10 χρόνια χωρίς ιερέα στα πλαίσια των περιορισμών θρησκευτικής λατρείας που επέβαλαν στους Αντιμαχίτες οι Ιταλοί.

Ε. Με την απελευθέρωση, το 1948 επικρατεί ένα πνεύμα ελπίδας και αναγέννησης και αρχίζει η προσπάθεια ανασυγκρότησης της ζωής στο χωριό. Η κατοχή και ο πόλεμος έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Ο Αντώνης Αβρίθης, μαθητής γυμνασίου τότε και γραμματέας στην κοινότητα Αντιμάχειας, μας μίλαγε για την αδελφότητα των γεωργών που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία κυρίως του μετέπειτα παπα-Νικόλα του οικισμού, ο οποίος όταν έκλεβαν ένας αντιμαχίτης ξε-ζευγάρωνε, γιατί του έκλεβαν το βόδι οι πεινασμένοι στρατιώτες ή ψόφαγε, επιστρατευόταν η άμεση αναπλήρωση του από αυτόν που είχε πάνω από 2 ζώα, μια που το όργωμα ήταν η βασικότερη αγροτική εργασία. Αυτό το πνεύμα συνεργασίας συντηρήθηκε στα μετέπειτα χρόνια, μέχρι τις μέρες μας, και αυτό ξαναέκτισε με την απελευθέρωση το 1948 το σημερινό εξωκκλήσι του Άι Νικόλα που εδώ και πολλά χρόνια αυτή την μέρα βρισκόμαστε.  Μνημείο λατρείας και πίστης των γηγενών άλλα και μνημείο συνεργασίας και αλληλεγγύης των Αντιμαχειτών μιας ολόκληρης εποχής:  ‘’κουβαλούσαν πέτρες και πορσελάνη με τα γαϊδούρια τους, έκαναν καμίνια για τον ασβέστη, σχεδίασαν, χάραξαν, έκτισαν, σοβάτισαν, διακόσμησαν, στόλισαν μόνοι τους και λειτούργησαν τον Αϊ Νικόλα στην πρώτη επετειακή ελεύθερη γιορτή του υπό την σκέπη της Ελληνικής πολιτείας! Η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, ήταν και τότε απούσα! Την υποκαθιστούμε όμως η ενότητα της κοινότητας των ανθρώπων και των κοινών τους σκοπών.

Ν. Μυλωνάς