Σελίδες από την τοπική μας ιστορία
Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΩ
Γράφει ο κ. Βασίλης Χατζηβασιλείου
Δικηγόρος-Ιστορικός Συγγραφέας.
Η γαιοκτημοσύνη κατά τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους και ιδιαίτερα κατά τον 11ο αιώνα ήταν τόσο διαδεδομένη, που επηρέαζε την κοινωνικοοικονομική ζωή ολόκληρου του Βυζαντινού Κράτους Η Κως είχε το προνόμιο να διαθέτει αρκετά εδάφη καλλιεργήσιμα, που πάντα της απέδιδαν καρπούς. Η φυσική, λοιπόν, διαμόρφωση των εδαφών της Κω ευνοούσε με σιγουριά εκείνη την περίοδο την απόκτηση μεγάλων ιδιοκτησιών στο νησί. Από τον ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο λαμβάνουμε τη σημαντική πληροφορία ότι στην Κω διέμενε έχοντας μεγάλα κτήματα ο Νικηφόρος Μελισσηνός, σύζυγος της Ευδοκίας, αδελφής του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ του Κομνηνού.
Ο Νικηφόρος Μελισσηνός, γνωστός για τα «κατορθώματα» του, είναι αυτός που το 1080 στασίασε κατά του Νικηφόρου Γ΄ του Βοτανειάτη και ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα του Βυζαντίου, αφού κατέλαβε τη Νίκαια της Μικράς Ασίας με τη βοήθεια των Τούρκων. Για την αναχαίτιση του ο αυτοκράτορας έστειλε τον εξέχοντα στρατηγό Γεώργιο Παλαιολόγο. Αργότερα ο Νικηφόρος Μελισσηνός παραμένοντας στη Χρυσούπολη, θα δεχτεί από το νέο αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ τον Κομνηνό τον τίτλο του Καίσαρα και Κυβερνήτη της Θεσσαλονίκης, αφού προηγουμένως παραιτήθηκε από τις αυτοκρατορικές του αξιώσεις. Απεβίωσε το 1104 σε ηλικία 59 ετών.
Η παρουσία ενός τέτοιου μεγαλοκτηματία στην Κω, που καταγόταν, μάλιστα, και από τον πανίσχυρο οίκο των Μελισσηνών, επιβεβαιώνεται και από την προσωνυμία «Παναγία η Μελισσηνή», που απέδωσε αρχικά ο Μητροπολίτης Εμμανουήλ Καρπάθιος (Βλ. Εκκλησία Κω, τομ. Α΄, βιβλ. Β΄, Αθήναι 1970 σελ.99-101) στο παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής στη Ζιά του Ασφενδιού. Ο φιλόλογος Μανόλης Κιαπόκας (Βλ. Το Ασφενδιού της Κω, Σύντομη ιστορική διαδρομή, Έκδοση Δήμου Δικαίου 2006, σελ.92-97) απέδειξε με αδιάσειστα στοιχεία προερχόμενα από τον Κώδικα Β΄(σελ.72-73) της Ιεράς Μητροπόλεως Κω, πως ο ναός με την ονομασία Παναγία η Μελισσηνή είναι ο ναός της Παναγίας της Ευαγγελιστρίας του οικισμού Καριώτες, που βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο του Ασφενδιού.
Φαίνεται ότι μέλη της οικογένειας των Μελισσηνών, τα οποία σημειωτέον αντιστάθηκαν με γενναιότητα τον 14ο και 15ο αιώνα στις επιδρομές των Τούρκων εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, συνέχισαν να διατηρούν ακίνητη περιουσία στην περιφέρεια του Ασφενδιού της Κω μέχρι την τουρκική κατάκτηση του νησιού. Παρά την ύπαρξη τόσων χρόνων δουλείας, ακόμη και ως τις αρχές του 19ου αιώνα, ο ναός της Παναγίας της Ευαγγελιστρίας στο Ασφενδιού εξακολουθούσε να έχει την προσωνυμία «Μελισσηνή» από τον ιδρυτή ή τον ιδιοκτήτη του κτήματος, εντός του οποίου κτίστηκε αυτός ο ναός.
Αξίζει να τονιστεί εδώ ότι την περίοδο όπου έζησε ο Νικηφόρος Μελισσηνός, δηλαδή από το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και μετά, θα συναντήσουμε και άλλους γαιοκτήμονες στο νησί, που είχαν στη κυριότητα τους μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Αναφέρομαι στους τρεις μοναχούς, τον Αρσένιο Σκηνούρη, την Μαρία Καβαλλουρίνα και τον Νίκωνα Ασκεπή, κατόχους εκτεταμένων γαιών στην Κω, οι οποίοι θα δημιουργήσουν τον πυρήνα μιας αξιόλογης μοναστηριακής περιουσίας, που αποτελεί βέβαια ένα ενδιαφέρον και ξεχωριστό κεφάλαιο στις σελίδες της τοπικής μας ιστορίας.
