Με αφορμή πρόσφατη είδηση για ανακάλυψη στην Κρήτη εικόνας που πιθανολογείται πως είναι έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, πριν από την αναχώρησή του από την Κρήτη για την Βενετία, ας μου επιτραπεί μια, αργοπορημένη έστω, διευκρινιστική παρέμβαση, αφού η αλήθεια είναι πάντα επίκαιρη.
Συγκεκριμένα στο συνοπτικό σχόλιο του <<ΣΤΑΘΜΟΥ>> (8/8/2019) το οποίον συνοδεύει την επικαίρως , λόγω Δεκαπενταύγουστου, προβαλλόμενη έγχρωμη φωτογραφία της περίφημης εικόνας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (που αποκαλύφθηκε το 1983 στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ψαριανών στην Ερμούπολη της Σύρου) υπάρχει μία ανακρίβεια.
Συγκεκριμένα η επίσκεψη τότε στο νησί δεν έγινε <<στα πλαίσια της έρευνας και μελέτης των Ιερών Ναών της Σύρου από το Υπουργείο Πολιτισμού>>, όπως διατυπώνεται στο σχόλιο, αλλά με την επίμονη επιθυμία μου για μια τριήμερη απόδραση προκειμένου να γνωρίσω την νεοκλασική πρωτεύουσα των Κυκλάδων , την πανέμορφη Ερμούπολη.
Αυτή η επιμονή μου , παρά την δική του επίμονη άρνηση, ήταν η αιτία που βρέθηκε στην Σύρο. Περιττόν να πω ότι ως δεινός Βυζαντινολόγος ερευνητής τα πρώτα πράγματα που επισκέπτεται είναι οι εκκλησίες, οι κοιμητηριακοί ναοί, πύργοι ,κάστρα κ.λ.π. Έτσι βρέθηκε και στην εκκλησία των Ψαριανών στο λιμάνι της Ερμούπολης. Αυτή είναι και η μοναδική εύνοια της τύχης , γιατί από ΄κει και έπειτα τα πάντα οφείλονται στην δική του ικανότητα και μόνον. Από την πρώτη στιγμή που είδε την εν λόγω εικόνα στο προσκυνητάρι κατάλαβε πως πρόκειται για εξαιρετικό έργο, παρόλο που η επικαλυμμένη από τα πολύχρονα θυμιάματα και τα αφιερώματα επιφάνεια ήταν δυσδιάκριτη. Κρατήσαμε για πολύ καιρό το μυστικό μέχρι να ξαναμπορέσομε να οργανώσομε νέα κάθοδο στη Σύρο, με αποκλειστικό σκοπό πλέον την επιμελή εξέταση της εικόνας, στα πλαίσια προσωπικής του έρευνας για τα μνημεία του μαρτυρικού νησιού των Ψαρών, τα οποία είχε δημοσιεύσει συνοπτικά παλαιότερα και σε Επταήμερο της << ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ>>. Μετά από σχολαστική παρατήρηση και ανάλυση των μορφών και κυρίως τον εντοπισμό δύο πολύ μικρών κεφαλαίων γραμμάτων κατάφερε να μεταγράψει ολόκληρη την υπογραφή , της οποίας μόνον μερικά ίχνη θα μπορούσε κανείς να διακρίνει. (Τα όσα επακολούθησαν, η σχετική αναφορά στο Υπουργείο Πολιτισμού και στους ειδικούς Ακαδημαϊκούς, η μυστική μεταφορά του έργου με πυραυλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού, προκειμένου να καθαριστεί στα εργαστήρια του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών και άλλα πολλά θα μπορούσαν να γίνουν κάποτε γνωστά στο Κωακό κοινό στα πλαίσια κάποιας ομιλίας ). Ας σημειωθεί ότι δεν διέρρευσε τίποτε από το Υπουργείο Πολιτισμού μέχρι που επιβεβαιώθηκε η ακριβής ανάγνωση της υπογραφής μετά από τοπικό καθαρισμό που έκανε ο αείμνηστος αρχισυντηρητής Σταύρος Μπαλτογιάννης. Τότε πλέον βγήκε επισήμως η είδηση προς τα έξω, η οποία ταρακούνησε κυριολεκτικά όχι μόνο τον Ελληνικό αλλά και τον διεθνή χώρο. Και τούτο, διότι η διάσημη πλέον εν λόγω εικόνα έχει μεγίστη σημασία καλλιτεχνική, επιστημονική, οικονομική και κυρίως εθνική, διότι έδωσε το δικαίωμα στην Ελλάδα να διεκδικήσει οριστικά τον Έλληνα κορυφαίο Καλλιτέχνη Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, που μέχρι τότε εθεωρείτο αποκλειστικά, θα λέγαμε, ως Αναγεννησιακός μόνον ζωγράφος .
Κατερίνα Παπαθωμά –Μαστοροπούλου
Αντιμάχεια, Χριστούγεννα ‘19
