Θανάσης Καραναστάσης: «Από τον Στάλιν στον Πούτιν»

Γράφει ο Θανάσης Καραναστάσης

Ήμουν παιδάκι οκτώ χρονών όταν άκουσα ότι πέθανε ο Στάλιν. Από τις συζητήσεις των μεγάλων κατάλαβα, ότι ο μακαρίτης ήταν κακός άνθρωπος.

Αργότερα μάθαμε περισσότερα για τα εγκλήματα που είχε διαπράξει ο γεωργιανής καταγωγής Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι (Στάλιν).
Ακολούθησε ο Νικίτα Χρουστσόφ ή Χρούστσεφ, όπως έγραφαν το επώνυμό του τότε.

Αυτός έμεινε στην ιστορία με την αποσταλινοποίηση, τη σινο-σοβιετική σύρραξη το 1961 (τότε οι μαοϊκοί κατηγορούσαν τους σοβιετικούς για ρεβιζιονισμό), την κρίση των πυραύλων της Κούβας και την εισβολή των σοβιετικών τεθωρακισμένων στη Βουδαπέστη.  Α, ήταν ο ίδιος που είχε απειλήσει με βομβαρδισμό τον Παρθενώνα!

Η εισβολή στη Βουδαπέστη έγινε το φθινόπωρο του 1956 για να σταματήσει κάθε απόπειρα εκδημοκρατισμού της Ουγγαρίας.

Είχε προηγηθεί την ίδια χρονιά ο πόλεμος των Αγγλογάλλων για τον έλεγχο της διώρυγας του Σουέζ. Την ίδια περίοδο βρισκόταν σε έξαρση ο αγώνας των Κυπρίων κατά των Άγγλων. Ο απαγχονισμός των Καραολή και Δημητρίου, αλλά και άλλων αγωνιστών της Κύπρου φούντωνε την οργή του κόσμου τότε. Και τα βράδια, στα «Χρονικά της ημέρας», τα πύρινα σχόλια του Δημήτρη Πουρνάρα έκαναν μισητούς τους Άγγλους, ιδιαίτερα δε τον διοικητή της Μεγαλονήσου, τον διαβόητο Χάρντινγκ.

Ήμουν έντεκα χρονών όταν συνέβησαν εκείνα τα γεγονότα, τα οποία «καρφώθηκαν» στη μνήμη μου από τις συζητήσεις στο καφενείο του πατέρα μου και από το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες που πλέον ήμουν σε θέση να παρακολουθώ. Το 1962 ήρθε η κρίση των πυραύλων στην Κούβα που λίγο έλειψε να τινάξει τον κόσμο στον αέρα. Δύο χρόνια μετά άλλαξε η ηγεσία στη Σοβιεστική Ένωση.  Τη θέση του Χρουστσόφ πήρε ο Λονίντ Μπρέζνιεφ ως γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΣΕ. Τον Αύγουστο του 1968 ακολούθησε μια νέα εισβολή των Σοβιετικών, αυτή τη φορά στην Πράγα.

Ήμουν 23 ετών και υπηρετούσα τότε τη θητεία μου στην Αθήνα. Τις ημέρες εκείνες τον κόσμο είχε συγκλονίσει ο θάνατος ενός νέου ανθρώπου, του φοιτητή Γιαν Πάλας, αν θυμούμαι σωστά το όνομά του. Ο νέος αυτός αυτοπυρπολήθηκε στο κέντρο της Πράγας διαμαρτυρόμενος για την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην πατρίδα του. Μερικά χρόνια αργότερα, ο εμπνευστής της «Άνοιξης της Πράγας», ο Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ, σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα. Ο θάνατός του δεν θεωρήθηκε τότε τυχαίος.

Το 1979 οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν για να στηρίξουν το κομμουνιστικό καθεστώς που κυβερνούσε εκείνη την περίοδο τη χώρα αυτή. Μετά από δέκα χρόνια αιματηρών συγκρούσεων αποχώρησαν ηττημένοι. Ηττημένοι έφυγαν και οι Αμερικανοί που πήγαν να δοκιμάσουν την… τύχη τους στην ίδια χώρα. Στο τέλος του ‘79, μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, μ’ ένα γκρουπ από το Αμβούργο είχα επισκεφθεί τη Μόσχα και το Λένινγκραντ, τη σημερινή Αγία Πετρούπολη. Ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία που δεν φθάνει ο χώρος να μιλήσω εκτενέσταρα γι’ αυτήν.

Στέκομαι μόνο σ’ ένα γεγονός. Στο πρόγραμμα του ταξιδιού μας υπήρχε και μια συνάντηση με νέους της Κομσομόλ.  Η συζήτησή μας στάθηκε σχεδόν αποκλειστικά γύρω από την εισβολή στο Αφγανιστάν.
Από τη μεριά τους έγινε προσπάθεια να δικαιολογήσουν αυτή την πολεμική επιχείρηση, με απλοϊκά έως γελοία επιχειρήματα. Από ευγένεια δεν αφήσαμε να μας πιάσουν τα γέλια.

Μετά από τη λήξη της συζήτησης μάς κάλεσαν να πάμε κάπου για διασκέδαση. Και μας πήγαν, πού; σε μια δισκοθήκη που έπαιζαν αμερικάνικη μουσική! Εγώ απογοητεύτηκα φυσικά γιατί περίμενα να μας δείξουν κάτι από τον πολιτισμό της χώρας τους. Το 1982 πέθανε ο Μπρέζνιεφ. Ανέλαβαν την ηγεσία διαδοχικά τρεις γραμματείς, οι οποίοι πέθαναν ο ένας μετά τον άλλον μέσα σε μία τριετία*.

Και ήλθε κατόπιν ο Γκορμπατσώφ. Επιχείρησε ο άνθρωπος κάποιον εκδημοκρατισμό του καθεστώτος, αλλά έπεσε πάνω στη νομενκλατούρα και στην ασάλευτη γραφειοκρατία.

Τον αντικατέστησε ο μέθυσος Μπόρις Γιέλτσιν, ο οποίος μοίρασε τον πλούτο της χώρας του σε δύο ντουζίνες ολιγάρχες. Η κατάρρευση της κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης συντελέστηκε με τον πιο απροσδόκητο τρόπο. Θυμούμαι εκείνο τον καιρό κάποιους χαζοχαρούμενους που πανηγύριζαν διότι πίστευαν ότι οι Ρώσοι και οι άλλοι λαοί των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης θα απολάμβαναν πλέον την ελευθερία και τη δημοκρατία!

Ο Πούτιν τους… δικαίωσε. Αποδείχτηκε άξιος κληρονόμος του Στάλιν και των διαδόχων του, ή μήπως κάνω λάθος; Επιχείρησα εδώ αυτή την αναδρομή στα γεγονότα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, όπως τα διαμόρφωσαν οι ηγέτες του ανατολικού μπλοκ.

Και τα παρέθεσα όπως καταγράφηκαν στη μνήμη μου, γιατί είναι άλλο να τα ζεις την ώρα που συμβαίνουν και άλλο να τα μαθαίνεις διαβάζοντας γι’ αυτά ή να τα ακούς από διηγήσεις τρίτων. Δεν μπορείς να συλλάβεις το κλίμα μέσα στο οποίο αυτά  έλαβαν χώρα. Πιθανόν σ’ αυτήν την παράθεση να μου έχουν διαφύγει κάποιες λεπτομέρειες, αλλά αυτό είναι θέμα της ιστορικής επιστήμης. Υπάρχουν φυσικά και τα «πεπραγμένα» της αντίπερα όχθης.

Αλλά αυτή τη στιγμή ο πόλεμος διεξάγεται στην καρδιά της Ευρώπης και οι εικόνες της βαρβαρότητας φθάνουν σε εμάς σε απ’ ευθείας μετάδοση.  Μακάρι να αντέξει ο ουκρανικός λαός.

*Θυμήθηκα τα ονόματα των δύο διαδόχων του Μπρέζνιεφ, των Γ. Αντρόποφ και του Κ. Τσερνιένκο. Μου διαφεύγει το τρίτο.

πηγή: rodiaki.gr