Η Αγία Σοφία όπως την γνώρισα. Μήπως αργήσαμε να δράσουμε και να αντιδράσουμε;
(Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη)
Πριν μερικά χρόνια, είχα την ευλογία να επισκεφτώ την Βασιλεύουσα και φυσικά την κορωνίδα των Ορθόδοξων Εκκλησιών, την Αγιά Σοφία. Τα πρώτα συναισθήματα που σε καταλαμβάνουν είναι απέραντος θαυμασμός, δέος, αλλά και περίσσια συγκίνηση.
Η Αγιά Σοφία, πρότυπο Ναού Βασιλικής μετά τρούλου, όταν την γνώρισα ήταν ακόμη Μουσειακός χώρος. Υπήρχαν σκαλωσιές για μια δεκαπενταετία, που όπως μας εξήγησε ο Ελληνόφωνος ξεναγός, ήταν υπό την ευθύνη της UNESCO, που έκανε τις απαραίτητες συντηρήσεις. Μαζί με την Αρχαιολογική Υπηρεσία της Τουρκίας, προσπαθούσαν να συντηρήσουν τα υπάρχοντα αξιοθαύμαστα ψηφιδωτά, που ήταν ασβεστωμένα και να αποκολλήσουν ορισμένες μαρμάρινες λευκές πλάκες, που έκρυβαν τα υπόλοιπα. Η υπεραιωνόβια για χιλιετίες ύπαρξη της, η ιστορία της και η αντοχή της, σε πολλούς και μεγάλους σεισμούς, στην έκαναν ξακουστή στον κόσμο και ξεχωριστή για τους Χριστιανούς. Διότι όταν την πρώτο έχτισαν, την χάλασε ο σεισμός και την ξανάχτισαν. Πέρασε πυρκαγιές και πολέμους και ξαναγεννήθηκε πολλάκις, από τις στάχτες της. Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιουστινιανός, (527-565 μ.Χ.) περηφανευόταν για την υπέρλαμπρη Χριστιανική Εκκλησία, που νίκησε σε μεγαλοπρέπεια και αυτό τον Ιερό Ναό του Σολομώντα. Αποτελούσε ένα μοναδικό τόπο λατρείας, που κατάφερε να προσφέρει ο Αυτοκράτορας στην Νέα Ρώμη, την Βασιλεύουσα, την Κωνσταντινούπολη.
Το Βυζάντιο, όπως και όλες οι Αυτοκρατορίες, έχουν το ζενίθ και το ναδίρ τους. Πέρασε στην ύψιστη ακμή και έπεσε στην παρακμή, γιατί τα πάντα αλλάζουν στη ζωή που σαν σκάλα, ανεβοκατεβάζει εξουσίες και κράτη. Δεν θα αναλύσουμε τη φταίει. Η διεφθαρμένη αυλική εξουσία, ο σάπιος τρόπος ζωής, οι κραιπάλες, οι σπατάλες, η ανηθικότητα, η έλλειψη ισότητας, δικαιοσύνης, η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος και η παράβλεψη της αμυντικής ικανότητας του κραταιού Βυζαντίου, που έφεραν τον Μωάμεθ τον πορθητή, στο κατώφλι του. Βέβαια αυτά είναι λεπτομερείς αναλύσεις και απολογισμοί, των ειδικών ερευνητών και ιστορικών.
Το 1453 την αποφράδα ημέρα Τρίτη τα Θεοδοσιανά τείχη δεν άντεξαν, τους Άραβες επιδρομείς και ‘εάλω η Πόλις’ μαζί δε και το καμάρι της Βασιλεύουσας, η Αγιά Σοφία.
Οι κατακτητές, όπως κάνουν όλοι στους πολέμους, λεηλάτησαν, κυρίεψαν, διεκδίκησαν και φυσικά μετέτρεψαν όλες τις Χριστιανικές Εκκλησιές, σε χώρους λατρείας της δίκης τους νέας Μωαμεθανικής Θρησκείας.
Έτσι και η Αγιά Σοφία, απέκτησε τέσσερεις μιναρέδες αντί έναν, για το Τέμενος που θα καλούσε τους πιστούς Μωαμεθανούς, πέντε φορές στην ημέρα, για την προσευχή τους.
Την Αγιά Σοφία την σεβάστηκε ο χρόνος, αλλά και οι κατακτητές δεν την κατέστρεψαν πολύ. Απλά σύμφωνα με την δική τους Θρησκεία, προσπάθησαν να σβήσουν τις εικόνες, και τα περίτεχνα ψηφιδωτά, καθότι οι απεικονίσεις απαγορεύονται από το Ιερό βιβλίο τους το Κοράνιο και πρόσθεσαν Αραβουργήματα, δηλ δικά τους Θρησκευτικά ρητά. Παράλληλα κατέβασαν από τα καμπαναριά και τα σήμαντρα, δηλ τις εύηχες καμπάνες της Αγίας Σοφίας.
Επίσης, αφήρεσαν τους Σταυρούς και τους αντικατέστησαν με την ημισέληνο.
Παρόλα αυτά, μπορούμε μέχρι και σήμερα ακόμη, να θαυμάσουμε τους μεγαλοπρεπείς σιδερένιους πολυελαίους εποχής του Ιουστινιανού, που άναβαν με χιλιάδες κεριά, (τώρα με ηλεκτρικό ρεύμα) και τις αψίδες με τις τεράστιες κολώνες, τον περικαλλή τρούλο, με τα 40 παραθυράκια. Μερικά από αυτά είχαν σπασμένα τζάμια και σημάδια εγκατάλειψης, καθώς και τις ασφαλείς μεγάλες υπερμεγέθεις ξύλινες θύρες, με το σιδερένιο δέσιμο.
Ανεβήκαμε στον γυναικωνίτη και από εκεί θαυμάσαμε την μεγαλοπρέπεια του Βυζαντίου, μαζί με σκόρπια άχρηστα αντικείμενα, πεταμένα στις γωνίες του γυναικωνίτη και της πέτρινης λαξευτής κλίμακας.
Δακρύσαμε, αλλά ο ξεναγός μας υπέδειξε πως δεν επιτρέπονται τέτοιες εκφράσεις συγκινησιακής φόρτισης. Ούτε κλάματα, ούτε προσευχές, ούτε γονυκλισίες, μα ούτε και Σταυροκοπήματα. Αλλιώς θα μας απέβαλαν από την Αγιά Σοφία, έξω στο προαύλιο, όπου πλήθος άλλων γκρουπ, διαφόρων εθνικοτήτων, ανέμεναν να πληρώσουν το ανάλογο εισιτήριο για να μπουν. Άλλη μια οικονομική απώλεια, για την Τουρκική Αρχαιολογική Υπηρεσία, αφού σήμερα επιτρέπεται ελεύθερα η είσοδος. Αντίθετα στο διπλανό, μεγαλοπρεπές μπλε Τζαμί, πιστό αντίγραφο της Αγίας Σοφίας, πληρώσαμε εισιτήριο για να το επισκεφτούμε. Το ίδιο και στην Χριστιανική Εκκλησία, που λειτουργούσε ως Μουσείο, συμφώνα με την απόφαση του μεγάλου, μεταρρυθμιστή και οραματιστή της νέας Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ το 1934, ώστε να μην την διεκδικεί καμιά Θρησκευτική ομάδα, ούτε Χριστιανοί ούτε Μωαμεθανοί.
Όταν ο σημερινός Τούρκος πρόεδρος, κ. Ερντογάν, ανακοινώσε την πρόθεση του να αλλάξει την χρήση της Χριστιανικής Εκκλησίας, που λειτουργούσε για αιώνες σαν Τζαμί από Μουσείο και Διεθνές πολιτιστικό σύμβολο Παγκόσμιας κληρονομιάς, σε Τέμενος, αναρωτιόμαστε αν μερικοί πήραν στα σοβαρά την σκέψη του και αν έκαναν σοβαρές διαμαρτυρίες και δραστικές παρεμβάσεις.
Τι μπόρεσε να κάνει το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα άλλα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, οι Αρχιεπισκοπές, καθώς και οι απανταχού Χριστιανικές Εκκλησιαστικές αρχές; Τι έκαναν οι ξένες κυβερνήσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση; έστειλαν εγκαίρως έντονες διαμαρτυρίες, επιστολές, ανάλογες συμβουλές και συστάσεις, για να ανακόψουν την λανθασμένη απόφαση του Τούρκου πρόεδρου; Ελπίζουμε πως ναι. Πιστεύουμε πως έγιναν οι κατάλληλες, αναγκαίες κινήσεις αντίδρασης και διαμαρτυρίας εγκαίρως.
Τι έκανε η UNESCO, η διεθνής οργάνωση για την προστασία πολύτιμων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς; Πόσο προσπάθησε να παρέμβει και να αλλάξει γνώμη στον πρόεδρο της Τουρκίας; Του διαμαρτυρήθηκε, τον συμβούλεψε, ή αδιαφόρησε όπως έκανε και με την ανεκτίμητη, πολιτιστική κληρονομιά της θρυλικής Αρχαιολογικής Πόλης της Παλμύρας στον Ιρακινό και Αφγανικό πόλεμο; Ποια ήταν η ουσιαστική προστασία της, πέρα από λεκτικές, πομπώδεις ανακοινώσεις; Η Παλμύρα ανυπεράσπιστη, ανατινάχτηκε και μαζί της ανατινάχτηκε και μια ολόκληρη λαμπρή ιστορία, αξιοθαύμαστων έργων και πολιτισμού πολλών χιλιετιών.
Ίσως να μη περίμενε η Διεθνής κοινότητα, πως θα πραγματοποιήσει την σκέψη του, μετά από 76 χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος κ. Ερντογάν ,να αλλάξει το καθεστώς σε ένα σημαντικό Ιερό μνημείο, που βρίσκεται στην χώρα του και το θεωρεί δικό του πολεμικό λάφυρο ή το χρησιμοποιεί άθυρμα, δηλ παιχνίδι, (από το αθύρω, παίζω), στα πολιτικά του σχέδια, γνωρίζοντας πολύ καλά και ο ίδιος πως ο σωστός ηγέτης, σέβεται τα Θρησκευτικά πιστεύω, τους τόπους λατρείας και τα σύμβολα των άλλων Θρησκειών.
Ίσως να μην πήραν πολύ στα σοβαρά τα λόγια του, για αυτό και οι διάφορες κυβερνήσεις καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατόπιν εορτής όπου ‘εν τω Άδη ουκ εστί μετάνοια’, εξέφρασε λεκτικές, κούφιες διαμαρτυρίες, συμπαράστασης, λύπης και συμπόνιας, στους Χριστιανούς της. Αλλά για πια Ευρωπαϊκή Ένωση μιλάμε; οι μισοί κάτοικοι είναι άθρησκοι, άθεοι, και οι άλλοι μισοί είναι Μωαμεθανοί ή πολίτες άλλων Θρησκειών, ενώ οι Χριστιανοί λιγοστεύουν. Λοιπόν περιμένατε να ενδιαφερθεί σοβαρά, μια άθεη και άθρησκη Ευρώπη, για την Χριστιανική Εκκλησιά της Αγίας Σοφίας;
Πάλι καλά που ο Ρωμαιοκαθολικός Πάπας Φραγκίσκος, εξέφρασε έστω και την βαθιά λύπη του. Ευτυχώς η Ελληνική και η Κυπριακή Κυβέρνηση αντέδρασαν και διαμαρτυρήθηκαν έντονα και έγκαιρα.
Τώρα οι ηγέτες της Ορθοδοξίας, στέλλουν ανακοινώσεις, γράφουν επιστολές διαμαρτυρίας, και συμπαράστασης, για την μετατροπή μιας καθόλα Χριστιανικής Εκκλησίας, παγκοσμίου Θρησκευτικής και ιστορικής ακτινοβολίας, σε τόπο λατρείας των Μωαμεθανών.
Πολύ αργά για δάκρυα, πέρα από αυτά που τα ψηφιδωτά των εικόνων δακρύζουν όπως η καλυμμένη ένθρονος Παναγία με τον Χριστό ή όπως στο αξεπέραστο μωσαϊκό με τον Ιησού Χριστό στους ιστορικούς τοίχους της Αγίας σοφίας. Ας ελπίσουμε κάποτε όλα να αλλάξουν προς το καλύτερο, με ειρηνικές διαθέσεις και η Αγία Σοφία, να παραμείνει ο φάρος της Χριστιανοσύνης έστω και αν μια άλλη Θρησκεία. την χρησιμοποιεί ως τόπο λατρείας της, έστω και αν βρίσκεται σε μια κατεξοχήν Μουσουλμανική χώρα. Ωστόσο η Αγία Σοφία, είναι και παραμένει ο Χριστιανικός, Βυζαντινός Ιερός Ναός, που κάπου εκεί κοντά, σύμφωνα με την λαϊκή μας παράδοση, ‘Στην Αγιά Σοφία αγνάντια, κλαίνε τα Ευζωνάκια’.
Ξανθίππη Αγρέλλη
====================================================
Βοήθειά μας ο Άγιος Σιλουανός που εορτάζει σήμερα 30 Ιουλίου.
O Αγ. Ανδρόνικος γιορτάζει σήμερα. Μεγάλη η Χάρη του.
το έβαλε στο μυαλό του να την κάνει τζαμί, το αν αργήσαμε ή όχι, δεν θα άλλαζε τίποτα.
οχι τιποτα αλλο.Που θα ξυπνησει ο μαρμαρομενος βασιλιας και δεν θα την βρει μουσειο αλλα τζαμι.Αλοιμονο μας.