«Η έννοια του Θεού μετά το Άουσβιτς» (Του Νίκου Παπαχαρτοφύλη)

Η  ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΜΕΤΑ ΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ.

Του Νίκου Παπαχαρτοφύλη,Φιλολόγου.

Απ το «Είπεν θεός: απαλείψω τον άνθρωπον όν εποίησα από προσώπου γής. Εθυμώθην ότι εποίησα αυτούς και επληθύνθησαν αι κακίαι αυτών.» Γένεσις 6,6.

Στο « Αν τιμωρούσε ο Θεός όλους για όλα τα αμαρτήματα τους ,θα είχε εξαφανισθεί  προ πολλού το ανθρώπινο γένος» Ιωάννη Χρυσοστόμου,  «προς τους λέγοντας ότι οι δαίμονες διοικούν τα ανθρώπινα ..»

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν  δίδονται ασχολίαστα για αναστοχασμό.

Α)  Ι.Χρυσοστόμου, «Προς τους λέγοντας ότι οι δαίμονες διοικούν τα ανθρώπινα» : «Χάρισε ο Θεός τον παράδεισο, όταν αποδείχτηκε ανάξιος, τον έδιωξε για να βελτιωθεί ζώντας έξω απ τον παράδεισο στην ταπείνωση, προσβολές, εξευτελισμούς, για να γίνει πιο σώφρων και να καταστεί άξιος επανόδου. Η εκδίωξη ήταν έργον της μέγιστης πρόνοιας του Θεού, γιατί, αν δεν διώχνονταν ,δεν θα αναδεικνυόταν πάλι άξιος του παραδείσου. Αυτό το σκεπτικό, να το έχουμε στο νού μας. Ο Θεός είναι αγαθός και φιλάνθρωπος όχι μόνο όταν ευεργετεί αλλά και όταν τιμωρεί. Και πράγματι οι κολασμοί και οι τιμωρίες είναι μέγιστο μέρος της ευεργεσίας, μέγιστη εκδήλωση πρόνοιας του. Όταν δείς να εμφανίζονται πείνα, επιδημίες, ξηρασίες, πλημμύρες ή κάτι άλλο απ αυτά που τιμωρούν την ανθρώπινη φύση, μή δυσανασχετήσεις, ούτε ν απογοητευθείς αλλά  προσκύνησε το Θεό που τα προκαλεί, θαύμασε τον για την φροντίδα του. Γιατί εκείνος τα κάνει και τιμωρεί το σώμα για να σωφρονίσει την ψυχή. Και ο Θεός τα κάνει αυτά; Θα πεί κάποιος. Ναί, ο Θεός. Καί μπροστά σ όλη την πόλη και σε ολόκληρη οικουμένη, δεν θα διστάσω να το πώ. Μακάρι η φωνή μου να ήταν ισχυρότερη και από την σάλπιγγα και να μπορούσα να σταθώ σ ένα ψηλότερο μέρος και να φωνάξω  σ όλους και να διακηρύξω ότι αυτά τα κάνει  ο Θεός. «Όταν τους φόνευε, τότε τον αναζητούσαν και επέστρεφαν στο Θεό πρωί πρωί, εκ βαθέος όρθρου.» Αμώς,8,6. «Εγώ είμαι  ο Θεός που φέρνω ειρήνη και δημιουργώ κακά» Ησαίας,45,7  « ο Κύριος τα έδωσε,ο Κύριος πάλι τα αφήρεσε»  Ιώβ,ι21.

Και συνεχίζει ο Χρυσόστομος: πολλές φορές παραλαμβάνει τον άνθρωπο,όταν σκιρτά από ευημερία, του προκαλεί πυρετό αμαρτημάτων και με την ένδεια και πείνα και θάνατο και με άλλες συμφορές ,μ άλλα φάρμακα που γνωρίζει ο Θεός τον απαλλάσσει από τα νοσήματα.Αλλά θα πει κάποιος,τη πείνα την αισθάνονται μόνο οι φτωχοί.Ο

Θεός δεν τιμωρεί μόνο με την πείνα αλλά και άλλα αναρίθμητα μέσα.Το φτωχό πολλές

φορές τον σωφρόνισε με τη πείνα, τον πλούσιο γενικά με τους κινδύνους,τα νοσήματα

τους πρόωρους θανάτους.Γιατί είναι επινοητικός,με πολλά φάρμακα για τη σωτηρία μας.Ο ήλιος δεν είναι τόσο φωτεινός,όσο η σαφής πρόνοια του Θεού.Αλλά  τολμούν

μερικοί να υποστηρίζουν ότι τα ανθρώπινα τα κατευθύνουν οι δαίμονες.Τί να κάνω;

Έχεις Κύριον φιλάνθρωπο.Γιατί προτιμά μάλλον να βλασφημείται από σένα με τα λόγια αυτά παρά να σε παραδώσει στους δαίμονες και να σε πείσει έμπρακτα πώς κυβερνούν οι δαίμονες.Αλλά θα πεί κάποιος,τι τό όφελος,όταν ο ουρανός και ο ήλιος και η σελήνη και τα άστρα και όλα τα άλλα έχουν αξιοζήλευτη τάξη και αρμονία ενώ τα ανθρώπινα είναι γεμάτα σύγχυση και αταξία ; Ό ένας πλουτίζει και μετέρχεται βία, καταπίνει την περιουσία των φτωχών κάθε μέρα και δεν παθαίνει κανένα κακό, ο άλλος που ζη μετριοπαθώς,κοσμημένος με δικαιοσύνη υποφέρει από τη φτώχεια και τις ασθένειες και τα χειρότερα δεινά.Άλλους απ τους πονηρούς τους τιμωρεί και άλλους δεν τους τιμωρεί και από τους καλούς άλλους αμείβει και άλλους δεν αμείβει.Δεν τους αμείβει όλους για να σε πείσει ότι υπάρχει ανάσταση.Τιμωρεί όμως μερικούς για νακαταστήσει με το φόβο προσεκτικότερους τους αμελείς  ,με την τιμωρία  δηλ. των άλλων.Αμείβει  μερικούς και απ τους αγαθούς ώστε  με τις αμοιβές να προσελκύσει

και άλλους στο ζήλο της αρετής.<Εάν λάβεις υπόψη τις ανομίες,Κύριε, ποιός θα αντέξει;>Ψαλμοί,129,3.Αν κρίνεις αναγκαίο,ας βασανίσουμε  τη φράση αυτή,να εξετάσουμε με ακρίβεια τη ζωή μας και να φέρουμε στό μέσον τις ανομίες που ομολογουμένως πράττουμε όλοι ,θα καταστεί φανερό ότι αν τιμωρούμασταν για κάθε ένα  απ τα αμαρτήματα μας,θα είχαμε αφανιστεί προ πολλού.Θυμήσου τις αμαρτίες σου και θα μάθεις καλά,ότι πρώτα σε σένα δεν συμφέρει να τιμωρηθείς για κάθε ένα απ τα ανομήματα σου.Γι αυτό οι πολλοί φωνάζουν χωρίς μέτρο,επειδή δεν εξετάζουν τα δικά τους πριν τα ξένα, αλλά παραλείπομε τα δικά μας όλοι.Αν δής κάποιο δίκαιο να τιμωρείται,θυμήσου τον  ΙΩΒ.

Και αν υπάρχει κάτι που υπερβαίνει τη σκέψη μας να μην κρίνομε απ αυτό και καταλήγομε στο συμπέρασμα ότι ο θεός δεν προνοεί για τα ανθρώπινα,αλλά αφού κατανοήσουμε την πρόνοια του ΕΝ ΜΕΡΕΙ στα σημεία που παραμένουν ακατανόητα,ας αναλογισθούμε ότι η σοφία του Θεού είναι ανεξερεύνητη.Διότι,αν ο ανίδεος δεν μπορεί να κατανοήσει την τέχνη του ανθρώπου πολύ περισσότερο είναι αδύνατο ηανθρώπινη σκέψη  να κατανοήσει σε όλο το βάθος το άπειρον της πρόνοιας του Θεού.

          Β) Χανς Γιώνας  «Η έννοια του Θεού μετά του Αουσβιτς,Μια από Ιουδαίων φωνή.

Εκδόσεις, Αρμός. Όταν άρχισαν οι εκτοπίσεις στην Ολλανδία το 1942 η ΕττυΧίλλεσουμ  παρουσιάστηκε εθελοντικά στο στρατόπεδο μεταγωγών στο Βέστερμπογκ για να βοηθήσει στο νοσοκομείο και να μοιρασθεί τη τύχη του λαού της.Τον Σεπτέμβριο ,σε μια από τις συνήθεις μαζικές αποστολές,την έστειλαν στο Άσβουιτς,όπου «απέθανε» στις 30 Νοεμβρίου1943.Στο ημερολόγιο της:

«Θα προσπαθήσω να Σέ βοηθήσω, Θεέμου,να μην αφήσεις να χάσω τις δυνάμεις μου,παρόλο που εκ των προτέρων δεν ξέρω αν θα μπορέσω ν ανταποκριθώ.Αλλά ένα πράγμα ξεκαθαρίζει όλο και και περισσότερο στα μάτια μου:ότι δεν μπορείς να μας βοηθήσεις, ότι πρέπει εμείς να Σέ βοηθήσουμε για νά μας βοηθήσεις. Αλλοίμονο,στις παρούσες συνθήκες δεν φαίνεται καθόλου πιθανό να μπορέσεις να κάνεις κάτι για τις ζωές μας.Τώρα πιά δεν σε θεωρώ υπεύθυνο.Δεν μπορείς να μας βοηθήσεις,εμείς  όμως πρέπει να Σε βοηθήσουμε,πρέπει να υπερασπισθούμε την Βασιλεία Σου μέσα μας μέχρι το τέλος.»

    Αντί επιλόγου: «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ εικόναν και ομοίωσιν»

Και « άνθρωπε, ποιος είσαι εσύ που αντιμιλάς στο Θεό;μήπως είναι σε θέση το πλάσμα να ζητήσει εξηγήσεις απ τον Πλάστη γιατί τον έπλασε ατελή; Ή ο πλάστης (ο κεραμεύς)δεν έχει την δυνατότητα  να κατασκευάσει με τον πηλό,με το ίδιο υλικό, πολύτιμα σκεύη και σκεύη (αγγεία) ευτελούς αξίας;Άρα ,ο Θεός όποτε θέλει είναι ήπιος, όποτε θέλει είναι σκληρόκαρδος. Όν θέλει ελεεί, όν θέλει σκληρύνει».

Παύλος,προς Ρωμαίους, θ,18-19.