«Από την κορύφωση της εξωτερικής λατρείας στην εγκατάλειψη της κοινωνίας της σωτηρίας»

   Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΩ ΝΙΣΥΡΟΥ                                1

           ΑΠ ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ

           ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ.

Του Νίκου Παπαχαρτοφύλη.

Αρχιζω με εντονο χειροκροτημα για την επιπονη προσπαθεια  ολης της συγγραφικης ομαδας

με επικεφαλης τον Ανδρεα Χατζημιχαλη στο μεγαλο εγχειρημα τους,της καταγραφης της συμβολης της τοπικης Εκκλησιας στην ευθραστη  ισορροπια λειτουργιας των χριστιανικων κοινοτητων από ιδρυσεως της μεχρι τις μερες μας.Μεσα από σκληρες φεουδαρχιες της Χριστιανοσυνης , τη σταυροφορικη αδελφη ,Καθολικη Εκκλησια στην Ιταλοκρατια ,κατοχη,ενσωματωση και μετα  με ολες τις τραγικες περιπετειες της αστικοδημοκρατιας και των παραφυαδων της,Ioυλιανα,δικτατορια,Πολυτεχνειο,Κυπρος,απωλεια ελληνικου εδαφους,μεταπολιτευση  και στο νυν παρον,αποικια χρεους  « των κοσμοκρατορων του σκοτους και τας μεθοδειας  αυτων ,του αιωνος τουτου»Προς Εφες.  στ ,11-12

Στο εργο αυτό συμπυκνωνεται ολη η κοινωνικη ζωη των δυο Εκκλησιων , σ ολες τις εκφανσεις της χαρμολυπης απ την γεννηση,γαμο,οικογενεια,την ψυχοσωματικη ασθενεια,την αναρρωση μεχρι την αποδημια  δια των λατρευτικων πραξεων με κορωνιδα τη Θεια λειτουργια. Λειτουργια = εργο λαου του Θεου για να συντελεστει  η καινη κτισις ,η απελευθερωση απ την αμαρτια =την αδικια, λεηλασια ,μισος.Και κατά την εξοδο  προς τον κοσμο γινεται μια άλλη λειτουργια , την οποια ο Παυλος ονομαζει « ζωντανη θυσια και λογικη λατρεια»

(Ρωμ.12,1) για να μεταμορφωνεται διαρκως ο ανθρωπος προς το καλο στο ενθαδε και νυν στο εδώ και τωρα ως προγευση της κοινωνιας της σωτηριας χωρις εκμεταλλευτες και εκμεταλλευομενους.

Τα αδελφια μου και εγω με ιδιαιτερως αφατη συγκινηση ως τεκνα του Ιερεως Ευσταθιου,στην Αγ.Παρασκευη με συλλειτουργους τους Ιερεις Γεωργιο Σκανδαλιδη ,Ζαχαρια Διακοπαναγιωτη,Σταυρο Καλαμπαλικη και τη Νεωκορο Αικατερινη Μανια επι των μητροπολιτων,Εμμανουηλ Καρπαθιου,αριστου θεολογου συγγραφεως αλλα ομου πληκτου και φιλεριδος,διαγοντος εν κακια και φθονω και του πραγματικου αγιου ,Ναθαναηλ (1967-1979) και του Αμβροσιου,Αρχιμανδριτη,σφοδρα καλλιεργημενου,επιστρεφουμε στις παιδικες και εφηβικες σελιδες της νιοτης επαναβιωνοντας με ωριμοτερη ματια τις τελετουργιες καθαρμου και εξιλασμου ταυτοχρονα όμως και σ ολες τις αναμεικτες εντυπωσεις απ την ασκηση του βιοπορισμου του πατρος μας. Ενας και μοναδικος, ο Παπαδιαμαντης,μας προσφερει  την γλυκοπικρη, ευτραπελη,λεπτη ειρωνικη ατμοσφαιρα με μια ανεπαληπτη συγκαταβατικοτη  τα απ την «Εξοχικη Λαμπρη»:

«οι εγγαμοι ιερεις,πενομενοι και δυσπραγουντες,επιτακτικην αναγκην εχοντες  να θρεψωσι τα τεκνα των,φαινονται ως πλεονεκται και να μη τρεφωσιν εμπιστοσυνην ουδ εις αυτους τους συλλειτουργους των.Τουτο επασχε και ο παπα- Κυριακος,οστις επεθυμει μεν να υπαγη να καμη Αναστασιν εις τους χωρικους,διοτι  ητο ανοικτοκαρδος και ηθελεν να χαρη και αυτος ολιγην Αναστασιν και ολιγην ανοιξιν αλλ εδυσπιστει εις τον συνεφημεριον του, και επειτα δεν ηθελεν ν αφηση την ενοριαν με έναν μονον ιερεα τοιαυτην ημεραν.Αλλ αυτος ο παπα Θοδωρης ο Σφονδυλας, ο συνεφημεριος του τον παρεκινησε να υπαγη ειπων, ότι καλον ητο να μη χασωσι και το εισοδημα των Καλυβιων,αινιτομενος,ότι τα εκ του ενοριακου εσοδα και τα της εξοχικης παροικιας,αμφοτερα εξισου θα τα εμοιραζοντο.Τουτο  δεν επεισε τον παπα Κυριακο, τω ενεπνευσε μαλιστα πλειονας υποψιας αλλ οτε ηρωτησε την γνωμην του συλλειτουργου του,ητο κατά τα εννεα δεκατα αποφασισμενος να υπαγη.Επειτα υπεχρεωσε τον υιον του Ζαχον,μορφαζοντα και μεμψιμοιρουντα, να παραμεινη εν τω ενοριακω ναω  κατασκοπος εις το ιερον βημα,κ να παραλαβη το μεριδιον των προσφορων κ  των συλλειτουργικων και μονον μετα την απολυσιν της λειτουργιας, οτε θα ανετελλεν ηδη η ημερα, ν ανελθη εις τα Καλυβια παρ αυτω…»

Και κλεινω με τον προβληματισμο α) για την επιπλαστη  θρησκευτικοτητα  των χριστιανων με την εννοια της ασυμφωνιας πιστης και πραξεων. «εγγιζει μοι ο λαος ουτος τω στοματι

αυτων και τοις χειλεσι με τιμα,η δε καρδια αυτων πορρω απεχει απ εμου,ματην δε (ψευτικα)σεβονται με»Ιησους,Ματθ.15,8. Και ο Παυλος  ,Τιμ. Β,γ,5 «εχοντες μορφωσιν

ευσεβειας= σχημα,παρουσιαστικο ευσεβους, την δε δυναμιν αυτης ηρνημενοι»

Ιακωβος,β,14 «τι οφελος,αδελφοι μου,εάν πιστιν λεγη τις εχειν,εργα δε μη εχη;»

β) για τη χαμηλη καταρτιση,(επι)μορφωση και με την Παυλεια εννοια της αρτιωσης στα περι

σοτερα στελεχη της εκκλησιας τα «χαμηλοβαθμα και υψηλοβαθμα»με τις γνωστες προς το ποιμνιο συνεπειες.Ομως οφειλουμε να τους τιμησουμε  διοτι σε χαλεπους καιρους παρα τις περιορισμενες πνευματικες τους δυνατοτητες αντικαθιστουσαν ως εξομολογοι τους ανυπαρκτους τοτε  ψυχολογους!Ο,τι μαθαιναν και εμπεδωναν,το μετεδιδαν στον απλο πιστο που δεν ειχε πολλες απαιτησεις κι αυτό για τα δεδομενα της εποχης  ηταν πολύ σημαντικο. «οι γαρ καλως διακονησαντες βαθμον εαυτοις καλον περιποιουνται=πετυχαινουν…» προς Τιμ. Α,γ,13.Αλλα « ποιμανατε το εν υμιν ποιμνιον,επισκοπουντες μη αναγκαστως(βιοπορισμος,πχ.)αλλ εκουσιως ,μηδε αισχροκερδως αλλα προθυμως»Πετρος,α,5,2.Στον τομο αυτό, στη σελιδα 6και 7  ο Πατριαρχης Βαρθολομαιος στο συγχαρητηριο μηνυμα του με πνευμα  ηρεμα ελευθεροφρονος, βαθυστοχαστου διανοητη,θετει θεμα ερμηνευτικης και ιστορικης ερευνας με την προσθηκη μου απ τις Πραξεις 8,30‘’Αραγε γιγνωσκεις ,α αναγιγνωσκεις;’’.Η σοφια του Θεου αποκεκρυμμενη και μονο για τους πνευματικα ωριμους …και ‘’σας ποτισα  γαλα(κατανοητες αληθειες) και δεν σας εδωσα στερεα τροφη( δυσκολοχωνευτη,ακατανοητη γνωση) ως νηπια και τωρα που μεγαλωσατε δεν την ανεχεστε…’’Π. Α,Κορ.β,6 και γ,1-2.Και ο Ιησους: «επαχυνθη η καρδια= αναισθητη του λαου τουτου και τοις ωσι βαρεως ηκουσαν και τους οφθαλμους αυτων εκαμμυσαν…(εκλεισαν) Ματθ.13,15.

Οι αναφορες του Πατριαρχη είναι οι ακολουθες  1)Iωαν. Χρυσοστομου  «ουδεν μικρον εις ασφαλειας λογον η ιστορια .Ο γαρ μαθων τον τροπον της προτερας ασφαλειας,προς τα λοιπα ασφαλεστερος εσται»(εις την ασαφειαν της Παλαιας Διαθηκης Β,PG 56,180.)Η λεξη ασφαλεια σημαινει πειστικοτητα,εγκυροτητα.        2)βραχυς ο βιος , η τεχνη μακρα του Ιπποκρατη, το εφημερον της ζωης και τις αναποφευκτα ατελεις πραξεις 3) η συνυπαρξη του εκκλησιαστικου βιου  και του θυραθεν βιου.θυραθεν,κατ αρχην,ορος του Γρ.Παλαμα για την Ελληνικη γνωση και φιλοσοφια ερχομενη, που είναι εξω απ την θυρα, πορτα με απαξιωση ως ειδωλολατρικη γνωση.Εδω ο Πατριαρχης την εννοει  ως ανθρωπινη γνωση  του κοινωνικου βιου με τον πλουραλισμο της , την περιπλοκοτητα της  και 4) την επικληση του προς Παυλον Β,Τιμ.β,7 να υπαρχει συνεσις για την κατανοηση της ιστοριας, τουτεστιν με ιστορικοπολιτικους ορους: «και ειπεν Μαριαμ:διεσκορπισεν υπερηφανους διανοια καρδιας αυτων, καθειλεν δυναστας απο θρονων  και υψωσε ταπεινους, πεινωντας ενεπλησεν αγαθων και πλουτουντας εξαπεστειλε κενους»Λουκ.α,51-53.και ο Ιησους: «ευαγελισασθαι (να φερω καλες ειδησεις) πτωχοις* απεσταλκε με, ιασασθαι τους συντετριμμενους την καρδιαν,κηρυξαι αιχμαλωτοις αφεσιν και τυφλοις αναβλεψιν,αποστειλαι τεθραυσμενους (τσακισμενους) εν αφεσει»Λουκ.δ,18-19. Ένα επαναστατικο μανιφεστο:πολιτικο,φιλοσοφικο,οικονομικο,ψυχιατρικο!!Και σαφως ανωτερο απ το Μαρξικο μανιφεστο: ¨προλεταριοι ολου του κοσμου ενωθειτε»Συμφωνα με τον εισηγητη της Πολιτικης θεολογιαςJ Metz, ο πιστος είναι και πολιτης αυτου του κοσμου.Ως πολιτης εχει πολιτικα ενδιαφεροντα με την αριστοτελικη εννοια του ορου:ενδιαφερον για την πολη,για τα κοινα για τα οποια δεν μπορει να αδιαφορησει η θεολογια.Το κακο δεν είναι μονο προσωπικη υποθεση αλλα και κοινωνικη κατασταση.Η αμαρτια δεν είναι μονο φθονος, αλαζονεια ,κακη ατομικη πραξη και επιθυμια αλλα και πολιτικη καταπιεση,φυλετικες διακρισεις ταξικα προνομια,εκμεταλλευση κατοχυρωμενη θεσμικα, στερηση της ελευθεριας με ανταλλαγμα , τον ακρατο καταναλωτισμο(το εχειν=το φαινεσθαι εναντια στο είναι) πλυση εγκεφαλου απ τους διαχειριστες των μμε,ισοπεδωση της πολιτιστικης ταυτοτητας.Η θεολογια δεν μπορει να  αγνοησει αυτή τη διασταση του κακου και να ενδιαφερεται μονο για τον « καλο ανθρωπο» χωρις να αναζητα τα αιτια και να προσκολλαται στο προπατορικο αμαρτημα,την πιστη και τη Θεια χαρη,η καλοσυνη=δωρο Θεου στον αμαρτωλο και τα παντα να θεραπευονται αυτοματα(κυριολεκτικα η μεταφορικα)Η πολιτικη θεολογια ενδιαφερεται να αναλυει το παρον,να προβαλει την κοινωνικη πλευρα του Ευαγγελιου και να ανοιγει δρομους για κοινωνικη δραση,χωρις να ταυτιζεται με κομματα.γ) για το παρεργο και συνηθεια του Χριστιανισμου της Κυριακης μονο.Η συμμετοχη στη λατρεια κατά τις Κυριακες και τις μεγαλες γιορτες καταντα αχρηστη αν αυτοι που συμμετεχουν δεν συμπεριφερονται και στη κοινωνικη ζωη συμφωνα  με τη διδασκαλια του Ιησου.Αντιλαμβανονται και λατρευουν ένα ΘΕΟ ΤΕΛΕΤΑΡΧΗ που τον καλουν οι πιστοι σε σημαντικες στιγμες της ζωης τους: γεννηση,βαπτιση,γαμος,θανατος και μαλιστα με τη μορφη  του ταματος ως παρακληση κατ αρχην και ως ανταποδοση στην πραγματοποιηση επιθυμιων και ως πραξη ανταλλαγης και πληρωμης αφεσης αμαρτιων.Η απαντηση ερχεται απ την προφητικη γραμματεια: «μεμισηκα,απωσμαι τας εορτας υμων ( εστρεψα τα  ματια μου μακραν απ τις γιορτες σας) και ου μη οσφρανθω τας θυσιας εν ταις πανηγυρεσιν υμων,διοτι και εάν ενεγκητε μοι θυσιας, ου προσδεξομαι αυτας και σωτηριαν επιφανειας υμων ουκ επιβλεψομαι.Μεταστησον  απ εμου τον ηχον των ωδων σου (των τραγουδιων) και ψαλμον οργανων ουκ ακουσομαι.»Αμως,21-23. «όταν τας χειρας εκτεινητε  προς εμε, απόστρεψω τους οφθαλμους μου αφ υμων και εάν πληθυνητε την δεησιν, ουκ εισακουσομαι υμων,αι γαρ χειρες υμων αιματος πληρεις,εγεννηθητε μοι εις πλησμονην=κορεσμος,χορτασμος,βαρος σε μενα…και ουκετι ανησω συγχωρησω τας αμαρτιας υμων, το θυμιαμα,βδελυγμα μοι εστι.»Ησαια,1,13-15.Και στην επι του ορους ομιλια συμπληρωνοντας το Μωσαικο νομο με ασυλληπτο ποιητικο ρεαλισμο ο Ιησους: «συ δε όταν προσευχη, εισελθε εις το ταμι

ειον =δωματιο σου και κλεισας τη θυραν…προσευχομενοι δε μη βαττολογησητε =φλυαρει

τε ωσπερ οι εθνικοι ( οι μη χριστιανοι),δοκουσι γαρ ότι εν πολυλογια αυτων εισακουσθησονται,μη ομοιωθητε αυτοις,ο πατηρ υμων οιδε =γνωριζει ων χρειαν εχετε προ του υμας αιτησαι αυτόν.Ματθ.στ,6-8.

Συνοψιζοντας,συναγεται ευκολα, ότι η γνωση των ιερων κειμενων, η ρητη σχεση με τον Θεο,

η θρησκευτικη λατρεια μπορουν αναμφιβολα να βοηθησουν τον πιστο αλλα ποτε δεν αποτελουν εγγυηση καλης διαγωγης  πιστων  και ποιμνιου-κοινωνιας.Το προβλημα αυτό της ασυνεπειας πιστης και εργων  είναι  απ τα δυσεπιλυτα ολων των θρησκειων .Το επιβεβαιωνει ο Ευρυπιδης  και αργοτερα ο Α.Παυλος « ου γαρ ο θελω ποιω αγαθον αλλ ο ου θελω κακον  τουτο πρασσω.» προς Ρωμ.ζ,19. Και ο Π.συνεχιζει προς τους Θεσσαλ.Β,2,7 « το μυστηριον ηδη της ανομιας ενεργειται»στο Α,Ιωαννου5,19. «οιδαμεν=γνωριζουμε εκ Θεου εσμεν και=όμως ο κοσμος ολος εν τω πονηρω κειται». Σε επιστημονικη ερευνα 18 ανεπτυγμενων χωρων,φαινεται ότι δεν υπαρχει συσχετισμος μεταξυ θρησκευτικοτητας του πληθυσμου και της «της ηθικης υγειας» της χωρας.Οπου υπαρχει εντονη θρησκευτικοτητα,είναι εντονα τα φαινομενα ηθικης δυσλειτουργικοτητας δηλ. φονοι, αυτοκτονιες, υψηλη παιδικη θνησιμοτητα κτλ**Τη διχασμενη αυτή ανθρωποτητα ,εκ Διος αρχεσθαι την περιγραφει ο Ντοστογιεβσκη,στους αδελφους Καραμαζοφ, στο επεισοδιο τουΜεγαλου Ιεροεξεταστη,σχετικα με τη καθοδο του Ιησου στη γη με χειμαρρωδη τραγικοτητα: τους εδωσε ο Χριστος το δωρο της ελευθεριας και προτιμησαν τη σκλαβια=την αμαρτια!

Ο Νιτσε: «το θεο το σκοτωνουμε κάθε μερα»Που είναι η απαντηση; Ο Ιησους επιμενει: « η βασιλεια του Θεου εντος υμων εστιν»Λουκι.ιζ,21.και ο Πλατων στον Τιμαιο «να λατρευουμε  μεσα μας το Θειο,τον τελειο ΕΑΥΤΟ,το απολυτο»

Αν ο χρονος αυτος συμβολιζεται σαν κυκλος, το νέο αποκλειεται,αυτοεπαναλαμβανεται κάθετι ως στασιμο…Τα Παυλεια:  « το παλαιουμενον και γηρασκον εγγυς του αφανισμου εισιν».προς Εβρ.η,13 « τα αρχαια παρηλθεν,ιδου γεγονεν καινα τα παντα»Β,προς Κοριν.ε,1

Και κάθε επαναστατικη ιδεα  της παγκοσμιας ιστοριας του πνευματος,επαναλαμβανομενη εσαει και πεισματικα ,καταληγει σε μια βολονταριστικη***(βουλησιαρχικη) ουτοπια που περιμενει τον σπινθηρα εναγωνια για να αναψει τα μεγιστα αφηγηματα-ιδεες σε υλικη δυναμη,σαρωνοντας και γκρεμιζοντας  το παλαιουμενον=την αμαρτια, η ουσια της οποιας είναι η ΑΠΙΣΤΙΑ .Με πολιτικους ορους , μια ριζικη αναθεσμιση της ζωης που η ελευθερια του ενός να είναι προυποθεση της ελευθεριας του αλλου.

«Αλιμονο σ εκεινους που θεσπιζουν νομους αδικους και σ εκεινους που γραφουν αποφασεις καταπιεστικες για να στερησουν τους αδυνατους από το δικιο τους και να

αρπαξουν τα δικαιωματα των φτωχων  λαου μου για να κανουν τις χηρες λεια τους και ν απογυμνωσουν τα ορφανα»ΗΣΑΙΑΣ 10,1-2.

Στην εξωτερικη λατρεια οι ποιμενες και αρχιποιμενες διακονουν τοιαυτα μαθηματα πιστεως προς το ποιμνιον τους ;

*πτωχος απ το πτωσσω = ειμαι ζαρωμενος από φοβο,στερουμενος των αναγκαιων.

Η φιλανθρωπια κατ αρχην  με  την ετυμολογικη εννοια και τις συνδηλωσεις της,

κοινος τοπος.Ομως  ως ελεημοσυνη ,με τον τροπο που παρεχεται,είναι προβληματικη.

Γιατι η απαστραπτουσα υλικως Διοικουσα Εκκλησια δεν αναλαμβανει την πνευματικη

ευθυνη για την υπαρξη κάθε μορφης εξαθλιωσης και ενδειας παραλληλα  με την πολι

τικη ευθυνη αρχοντων και αρχομενων;

* *Στο περιοδικο “journal of religion and society”με το τιτλο<<Cross national correlations of quantifiable societal health with popular religiosity and secularism in the prosperous Democracies>> http://moses.creighton.edu\JRS\2005\2005-11.html.

* * *Βολονταρισμος απ το λατινικο voluntas.Η βουληση, επιθυμια ,εκλαμβανεται ως πραγματικοτητα για να επιβληθει βιαιως.(βλεπε δικτατοριες ποικιλωνυμες)  .