Κατερίνα Παπαθωμά: Ο Δομήνικος και η ανακάλυψη (Επιλογή βραβείων και βραβευθέντων…)

Ο Δομήνικος και η ανακάλυψη

Κύριε διευθυντά
Ως γνωστόν, η Ακαδημία Αθηνών απονέμει διάφορα βραβεία στο τέλος εκάστου έτους. Δεν θα αναφερθώ ούτε στο είδος των βραβείων, ούτε στους αποδέκτες τους, ούτε και στις κατά καιρούς βολές κατά της Ακαδημίας Αθηνών για την αφωνία της σε ζοφερούς καιρούς της ελληνικής Πολιτείας και την απουσία της σε διάφορες, γενικότερα, δοκιμασίες του ελληνικού λαού. Θα ήθελα απλώς να καταθέσω τη δική μου μαρτυρία – άποψη ως προς την αληθινή ισχύ, το ουσιαστικό κύρος, αλλά και τον τρόπο επιλογής βραβείων και βραβευθέντων.

Για να γίνω πιο σαφής: Παρακολουθώντας κατά καιρούς βραβεία, για παράδειγμα, σε φωτογραφικά λευκώματα, σε λογοτεχνικά βιβλία ή όποια τέλος πάντων συγγραφική δραστηριότητα, εγχώριας πάντως εμβελείας, διερωτήθηκα πολλές φορές έως τώρα: Αραγε, περιπτώσεις όπως η σημαντική ανακάλυψη του Θεοτοκόπουλου της Σύρου, που προκάλεσε μάλιστα και διεθνές ενδιαφέρον, δεν άξιζε να βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών; Θα πρέπει να τονιστεί εδώ, διά βραχυτάτων έστω, ότι το εν λόγω εύρημα είναι το πρώτο, γνήσιο, ενυπόγραφο και «ελληνικό» έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, με μεγάλη όντως καλλιτεχνική, επιστημονική, οικονομική και εθνική σημασία, αφού με αυτό επιβεβαιώθηκαν οριστικά οι ελληνικές – βυζαντινές καταβολές του ζωγράφου, οι οποίες διαφαίνονται στο ώριμο αναγεννησιακό έργο του. Με λίγα λόγια, με την ανακάλυψη αυτή η Ελλάδα «κατοχύρωσε» τον Ελληνα καλλιτέχνη, που ως τότε εθεωρείτο κυρίως δυτικός αναγεννησιακός ζωγράφος.
Μέγιστο λοιπόν γεγονός η εν λόγω ανακάλυψη της εικόνας του Θεοτοκόπουλου και, φυσικά, πολλοί εκείνοι που θα ήθελαν να την είχαν ανακαλύψει! Απορίας άξιον όμως ότι, ενώ τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία αναζητούσαν επίμονα τον ανακαλύψαντα, δυστυχώς ιθύνοντες του χώρου προσπάθησαν να τον παραγκωνίσουν. Απόδειξη, ότι σε καταλόγους εκθέσεων «εν Ελλάδι» με κύριο έκθεμα το εν λόγω εύρημα του Θεοτοκόπουλου, το σχετικό λήμμα δεν εγράφη, ως οφείλετο, από τον ανακαλύψαντα. Αντιθέτως, στον κατάλογο της εκθέσεως με τίτλο «From Byzantium to El Greco» που οργάνωσε η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, το εν λόγω λήμμα υπογράφεται από τον ανακαλύψαντα!

Με αυτό και μόνο το δεδομένο, διερωτάται κανείς: Υπήρχε περίπτωση να βραβευθεί από την Α.Α. το εύρημα-σταθμός στην πορεία μελέτης του Θεοτοκόπουλου; Αυτό θα συνέβαινε μόνο αν το εισηγείτο κάποιος ειδικός-αρμόδιος ακαδημαϊκός «μεγάθυμον ήτορ έχων», που θα μπορούσε να υπερβεί το «…κεραμεύς κεραμεί κοτεί και τέκτονι τέκτων…».

Επόμενο λοιπόν είναι να αμφιβάλλει κάποιος για τον τρόπο επιλογής των βραβευομένων και να θεωρεί, ως εκ τούτου, ίσως πολλά βραβεία ως αποτέλεσμα μεθοδικών κινήσεων και υψηλών παρασκηνιακών διασυνδέσεων. Κοινώς, θα λέγαμε, βραβεύεται «όστις έχει άνθρωπον ίνα… βάλη αυτόν εις την κολυμβήθραν, την επιλεγομένην Βηθεσδά».

Κατερίνα Παπαθωμά – Μαστοροπούλου, Φιλόλογος – αρχαιολόγος