Σχεδόν το 50% του συνόλου των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων κατέχονται πλέον σε σκιώδεις τράπεζες, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Το 1930, μετά από μια μάστιγα τραπεζικών επιδρομών που βύθισε τη χώρα στη Μεγάλη Ύφεση, η φωνή του άγνωστου τότε Orson Welles συγκίνησε το αμερικανικό κοινό: “Ποιος ξέρει τι κακό κρύβεται στις καρδιές των ανθρώπων;
Η Σκιά ξέρει…”
Σχεδόν 100 χρόνια αργότερα, η ιστορία επαναλαμβάνεται εν μέσω της δεύτερης και της τρίτης μεγαλύτερης χρεοκοπίας τραπεζών στην ιστορία των ΗΠΑ, καθώς ερευνητές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προειδοποιούν για τα κακά που εξακολουθούν να παραμονεύουν στις σκιές.
Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα, δηλαδή.
Σχεδόν το 50% του συνόλου των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων κατέχονται πλέον σε σκιώδεις τράπεζες, σύμφωνα με το ΔΝΤ.
Τα ιδρύματα αυτά, που αποκαλούνται επίσης μη τραπεζικοί χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές (NBFIs), περιλαμβάνουν συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστές, αμοιβαία κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου, ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, δομημένα επενδυτικά οχήματα (SIVs), χρηματοδοτικές εταιρείες περιορισμένου σκοπού (LPFCs) και πολυάριθμες άλλες οντότητες – η καθεμία με το δικό της ακρωνύμιο.
Καμία ρύθμιση
Οι σκιώδεις τράπεζες είναι συχνά οι υπο-ρυθμιζόμενοι μεσάζοντες του χρηματοπιστωτικού συστήματος και ο αριθμός τους αυξάνεται.
Εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, οι αξιωματούχοι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει για τους κρυμμένους κινδύνους που υπάρχουν σε αυτές τις σκιώδεις τράπεζες.
Και δεν είναι μόνο οι ρυθμιστικές αρχές των ΗΠΑ που έχουν εκφράσει την ανησυχία τους – από την Ιρλανδία έως την Κίνα, οι κίνδυνοι που ενυπάρχουν στο σκιώδες τραπεζικό σύστημα είναι γνωστοί.
Ακόμη και ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Jamie Dimon, υποστήριξε στην ετήσια επιστολή του προς τους μετόχους του 2019 ότι οι σκιώδεις τράπεζες πρέπει να παρακολουθούνται “επιμελώς”.
Αλλά το ΔΝΤ λέει ότι τα ιδρύματα αυτά εξακολουθούν να έχουν “ελάχιστη ρυθμιστική ή θεσμική εποπτεία” και συνήθως δεν διαθέτουν “σχεδόν καθόλου κεφάλαιο απορρόφησης ζημιών”.
“Τα τρωτά σημεία των NBFIs φαίνεται να έχουν αυξηθεί την τελευταία δεκαετία”, έγραψαν οι ερευνητές του Ταμείου σε άρθρο τους.
“Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής χρειάζονται κατάλληλα εργαλεία για την αντιμετώπιση των αναταραχών στον τομέα των NBFIs που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα”.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι
Οι ερευνητές υπογράμμισαν βασικούς κινδύνους στο σκιώδες τραπεζικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης μόχλευσης και του ενδεχόμενου αναντιστοιχίας ρευστότητας που προκαλείται από την αύξηση των επιτοκίων.
Δεδομένων των υψηλών επιπέδων “διασύνδεσής” τους με το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα, πρόσθεσαν, οι σκιώδεις τράπεζες αποτελούν κίνδυνο για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Ένα εύγλωττο παράδειγμα αυτού του κινδύνου παρατηρήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, αφού οι ανησυχίες για τη δημοσιονομική πολιτική στο Ηνωμένο Βασίλειο οδήγησαν σε μαζική πώληση κρατικών ομολόγων, των λεγόμενων gilts.
Το ξεπούλημα σήμαινε ότι τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα οποία αποτελούν μέρος του σκιώδους τραπεζικού συστήματος, δεν ήταν σε θέση να χρηματοδοτήσουν τα επενδυτικά ταμεία τους με βάση τις υποχρεώσεις τους (LDIs), τα οποία εγγυώνται ένα ισόβιο εισόδημα μετά τη συνταξιοδότηση βάσει του μισθού.
Τελικά, οι ρυθμιστικές αρχές αναγκάστηκαν να παρέμβουν για να σώσουν την κατάσταση.
Ο αναπληρωτής διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Jon Cunliffe δήλωσε τότε ότι πολλαπλά ταμεία LDI θα είχαν χρεοκοπήσει χωρίς την παρέμβαση, οδηγώντας σε ένα “αυτοενισχυόμενο σπιράλ” και “συνακόλουθη ευρεία χρηματοπιστωτική αστάθεια”.
“Το περσινό επεισόδιο των συνταξιοδοτικών ταμείων του Ηνωμένου Βασιλείου και των επενδυτικών στρατηγικών με γνώμονα το παθητικό υπογραμμίζει την επικίνδυνη αλληλεπίδραση της μόχλευσης, του κινδύνου ρευστότητας και της διασύνδεσης”, έγραψαν οι ερευνητές του ΔΝΤ.
Να αυξηθεί η εποπτεία
Μετά τα πρόσφατα ζητήματα των τραπεζών και τη διάσωση του συνταξιοδοτικού ταμείου του Ηνωμένου Βασιλείου πέρυσι, οι ερευνητές του Ταμείου προέτρεψαν τις τραπεζικές ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως να διασφαλίσουν ότι υπάρχει “ισχυρή εποπτεία, ρύθμιση και έλεγχος” των σκιωδών τραπεζών, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν “κενά” στα δεδομένα που μοιράζονται τα ιδρύματα αυτά με τους αξιωματούχους.
Και σημείωσαν ότι με τον πληθωρισμό να αποδεικνύεται μια σταθερή πρόκληση σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κεντρικές τράπεζες θα αντιμετωπίσουν “δύσκολους συμβιβασμούς” μεταξύ της προώθησης της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και της διασφάλισης της σταθερότητας των τιμών, εάν μια σκιώδης τράπεζα χρεοκοπήσει.
“Σε ένα περιβάλλον χαμηλού πληθωρισμού, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να ανταποκριθούν στις χρηματοπιστωτικές πιέσεις με χαλαρή πολιτική, όπως η μείωση των επιτοκίων”, σημείωσαν, αλλά στις μέρες μας “η διοχέτευση ρευστότητας από την κεντρική τράπεζα για σκοπούς χρηματοπιστωτικής σταθερότητας θα μπορούσε να περιπλέξει την καταπολέμηση του πληθωρισμού”.
