Σουλτάνος ή υπηρέτης του λαού; Με αυτό το ερώτημα η πολιτικοοικονομική επιθεώρηση του Τhe Economist ξεκίνησε να αναζητάει το μίτο πίσω από το παραπέτασμα συγκεχυμένων πληροφοριών για τον ηγέτη της Τουρκίας. Βέβαια ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι ένα πρόσωπο που μπορείς να αναγνώσεις εύκολα.
Ευφυής και απρόβλεπτος ο πρωταγωνιστής στο δημοψήφισμα της Κυριακής ανοικοδομεί αυτό που ο ίδιος ορίζει ως τουρκικό θαύμα περισσότερο από μία δεκαετία.
Ένα θαύμα με τίμημα βαρύ για κάποιους, ένα θαύμα αποθεωτικό για την ισχυρή χώρα της Μεσογείου. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήξερε από μικρός να κάνει ντρίμπλες ανατρέποντας τα παιχνίδια.
Άλλωστε είναι ένας street smart ηγέτης, ένας πολιτικός που ανδρώθηκε στη φτωχογειτονιά Κασίμπασα πουλώντας λεμονάδα και κουλούρια.
Κανείς τότε, το 1954, δεν μπορούσε να προβλέψει την εξέλιξη αυτού που από απόφοιτος μουσουλμανικού λυκείου θα γινόταν μπαλαδόρος στην τοπική ομάδα της περιοχής και σταδιακά θα έβαζε το ένα γκολ μετά το άλλο στα ντέρμπι της πολιτικής.
Ο Ερντογάν παντρεύτηκε την Εμινέ το 1978. Έκτοτε η σύζυγος και μητέρα των τεσσάρων παιδιών του διχάζει με την εικόνα και την αμφιλεγόμενη άποψη στο στιλ της τους πάντες.
Για τα παιδιά του Ερντογάν είναι ελάχιστα γνωστά. Η κόρη του, Εσρά είχε μάρτυρα στον πολιτικό της γάμο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η νεότερη, Σουμεγιέ αγαπάει την πολιτική, ο Νεμετίν Μπιλάλ μονοπωλεί το ενδιαφέρον των media με το κοσμοπολίτικο lifestyle του και ο Αχμέτ Μπουράκ αναφέρεται συχνά σε υποθέσεις σκανδάλων με χώρες στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον το όνομα του βρέθηκε εμπλεκόμενο στον θάνατο από τροχαίο μιας από τις ντίβες του τουρκικού τραγουδιού και αυτό είναι ένα μόλις κομμάτι από τη σαπουνόπερα μιας οικογενειοκρατίας που ορίζει την Τουρκία σήμερα.
Aμφιλεγόμενος ως σταρ
Ο Ερντογάν είναι πολλά. Εξαιρετικά επιδραστικός -σύμφωνα μάλιστα με τα μέσα της Τουρκίας είναι ο πλέον λαοφιλής πολιτικός στην ιστορία της χώρας μετά τον Κεμάλ- ο Πρόεδρος της Τουρκίας δίχασε ακόμη και τους αναγνώστες του Time πέντε χρόνια πριν όταν τον ανέδειξαν και πιο δημοφιλή αλλά και πιο αμφιλεγόμενο πρόσωπο της χρονιάς.
Από τη μια, η θητεία του στο τιμόνι της χώρας έφερε την Τουρκία σε θέση ισχύος αναδεικνύοντας την σε μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο την προηγούμενη πενταετία.
Τέταρτη σε παραγωγή υφασμάτων παγκοσμίως, μια από τις τρεις χώρες με τα καλύτερα ναυπηγεία για γιοτ, με βαριά βιομηχανία που βρυχάται και έναν από τους πιο νέους δημογραφικά πληθυσμούς στην Ευρώπη ο Ερντογάν διπλασίασε τα πανεπιστημιακά ιδρύματα από 98 το 2002 σε 186 το 2012 με πλάνο.
Ωστόσο η εμμονή του σε αξίες συντηρητικές τον κάνουν να μοιάζει με οτιδήποτε άλλο εκτός από εκσυγχρονιστή.
Ο Ερντογάν στο παρελθόν έχει δηλώσει την αντίθεση του ακόμη και για το μακιγιάζ των αεροσυνοδών στις τουρκικές αερογραμμές τις οποίες και αναστάτωσε αφού πρώτα τις ανέδειξε σε μια από τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις στον κόσμο.
Προωθεί απαγόρευση κατανάλωσης και διάθεσης αλκοόλ δημιουργώντας εντάσεις, εκδίδει εγχειρίδιο γάμου για να ορίσει το προφίλ της μέσης οικογένειας Made In Turkey και ανάμεσα σε άλλα η έκδοση του Υπουργείου Κοινωνικών και Οικογενειακών Υποθέσεων της Τουρκίας παροτρύνει τα ζευγάρια της πατρίδας του “να λένε σ’ αγαπώ συχνά αλλά και να αγκαλιάζονται την ώρα που βλέπουν μια ταινία στον κινηματογράφο”.
Eπιπλέον η πατριαρχία δίνει δυνατό παρόν.
Εχθρός των κοινωνικών δικτύων ο ίδιος καθώς καλλιεργούν “αμαρτωλές ιδέες στους χρήστες τους” ο Eρντογάν δεν διστάζει να καταφερθεί ακόμη και στη σειρά της υψηλής τηλεθέασης Σουλειμάν, Ο Μεγαλοπρεπής καθώς “προβάλει ένα ιστορικό πρόσωπο σαν πρωταγωνιστή σαπουνόπερας με ίντριγκες και πάθη και άλλες αδυναμίες.
Ένας πολιτικός διαφορετικός από τους άλλους ο Ερντογάν γύρισε την πλάτη του στο Νταβός από τότε που δεν τον μεταχειρίστηκαν όπως τον ομόλογό του Σιμόν Πέρες, έχει αρνηθεί συχνά να υποβληθεί σε σωματικό έλεγχο όπως άλλοι πολιτικοί και αφήνει περιθώρια πολλών ερμηνειών εγκαινιάζοντας την τρίτη πιο σημαντική γέφυρα του Βοσπόρου ανήμερα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Σύμφωνα με τα Wikileaks είναι ο πιο καλά αμειβόμενος πολιτικός στον κόσμο, καθώς λαμβάνει ως αποζημίωση 989.000 δολάρια τον μήνα και η προσωπική του περιουσία υπολογίζεται στα 950 εκατ. δολάρια.
Σύμφωνα με άλλους που ανήκουν στο περιβάλλον επιρροής του πολλά από τα παράλογα που του έχουν χρεωθεί είναι ψέματα, η αναστάτωση στην Τουρκια είναι υποκινουμένη από τον ξένο παράγοντα ή εχθρούς στα στρατιωτικά κλιμάκια, ίσως και τα δύο αλλά στην περίπτωση του άνδρα που ανδρώθηκε στο δρόμο πριν κάνει την πολιτική αλάνα του, όλα μπορούν να ισχύουν, κυρίως όμως όλα μπορούν να συμβούν.
Αυτή είναι η ζωή του
Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1954. Παιδί της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης που έστειλε εκατομμύρια στην Πόλη σε αναζήτηση δουλειάς, ο Ταγίπ Ερντογάν μεγάλωσε στην λαϊκή γειτονιά της Πόλης, στο Κασίμπασα, όπου η οικογένειά του έφθασε το 1965 από τη Ριζέ του Πόντου.
Το 1965 τέλειωσε το δημοτικό στο Κασίμπασα και στη συνέχεια γράφτηκε στο ιμάμ χατίπ Οκουλού, ένα -άτυπο- ιεροδιδασκαλείο.
Ιδιαίτερα δραστήριος στα σχολικά του χρόνια ο Ερντογάν είχε διακριθεί στον αθλητισμό, με ιδιαίτερη επίδοση στο ποδόσφαιρο, αλλά και σε πολλές κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες –ανάμεσα σε αυτές ποιητικοί διαγωνισμοί και διαγωνισμοί εκθέσεων, όπου διακρινόταν για τη ρητορική του ικανότητα.
Το 1973 εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο Μαρμαρά, στο Τμήμα Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών. Παράλληλα εργάζεται στον δημοτικό οργανισμό των τραμ της Κωνσταντινούπολης.
Γίνεται μέλος της Ένωσης των Εθνικών Τούρκων Μαθητών και το 1976 εξελέγη πρόεδρος της Νεολαίας του ισλαμικού MSP.
Μετά από ένα διάλειμμα μακριά από τα κοινά (το 1980 παραιτείται από τη δημοτική επιχείρηση όπου εργαζόταν από το 1973 για να εργαστεί ως οικονομολόγος και να ιδρύσει τη δική του εταιρία το 1982) ξαναμπαίνει στην πολιτική αρένα το 1983 ως μέλος του νέου κόμματος που ίδρυσε ο Ερμπακάν, του Κόμματος της Ευημερίας (RP).
To 1984 εκλέγεται πρόεδρος της τοπικής οργάνωσης του Μπέιογλου και το 1985 πρόεδρος όλης της οργάνωσης της Κωνσταντινούπολης.
Εκλέγεται πανηγυρικά στις 27 Μαρτίου 1994 στην ισχυρή θέση του δημάρχου του μητροπολιτικού δήμου της ευρύτερης Κωνσταντινούπολης.
Καταδικάστηκε σε 10 μήνες φυλάκιση και του αφαιρέθηκαν τα πολιτικά του δικαιώματα επειδή διάβασε σε μια ομιλία του το 1997 ένα μουσουλμανικό ποίημα που κρίθηκε ότι προάγει τον θρησκευτικό φανατισμό. Εν τω μεταξύ, το κόμμα του είχε τεθεί εκτός νόμου. Εξέτισε λιγότερο από 4 μήνες και αποφυλακίστηκε στις 27 Ιουλίου 1999.
Το 2001 δημιούργησε το Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Στις εκλογές της επόμενης χρονιάς το ισλαμικών καταβολών κόμμα του πέτυχε ευρεία νίκη. Ωστόσο ο ίδιος ο Ερντογάν ορκίστηκε πρωθυπουργός το 2003, οπότε και ανέλαβε από τον πρωθυπουργό Αμπντουλάχ Γκιουλ.
Ο Ερντογάν έγινε ο 57ος πρωθυπουργός της Τουρκίας στις 14 Μαρτίου 2003.
Τον Μάιο του 2004, έγινε ο πρώτος Τούρκος Πρωθυπουργός που επισκέφθηκε επίσημα την Ελλάδα από το 1988 και ο πρώτος που είδε τους μουσουλμάνους της Θράκης από το 1952.
Στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου του 2007, το κόμμα του κατέγραψε “ιστορική νίκη” με πάνω από το 46% των ψήφων, οπότε ορκίστηκε εκ νέου Πρωθυπουργός.
Το κόμμα του Ερντογάν ήρθε πρώτο στις δημοτικές εκλογές, που διενεργήθηκαν στις 29 Μαρτίου του 2009, αλλά με μειωμένη τη δύναμή του σε σχέση με τις βουλευτικές του 2007.
Στις 12 Ιουνίου 2011 ο Ερντογάν κέρδισε και τρίτη εκλογική αναμέτρηση, συγκεντρώνοντας σχεδόν το 50% των ψήφων, αυξάνοντας για 2η φορά τα ποσοστά του κόμματός του.
Απέκτησε τον πρώτο του εγγονό το 2006.
“Κανονικά ο Ερντογάν προοριζόταν να καθαρίζει σπίτια”
Mε αυτή τη φράση (ανάμεσα σε άλλες) η δημοσιογράφος Τσίγκντεμ Ακιόλ αναφέρθηκε στην πορεία του ισχυρού άνδρα της Τουρκίας αλλά και τη ζωή του πριν γίνει πολιτικός μιλώντας στη Deutsche Welle. Η Ακιόλ μελετά εδώ και χρόνια την προσωπικότητα και τη ζωή του αμφιλεγόμενου Ταγίπ.
Ακολουθούν αποσπάσματα από μια πλούσια σε πληροφορίες προσέγγιση του φαινομένου.
“Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος όσον αφορά την άσκηση κριτικής στο πρόσωπό του. Δεν είναι κάποιος ο οποίος θα αναρωτηθεί αν τα κάνει όλα σωστά ή θα παραδεχτεί τα λάθη του. Απλά δεν δέχεται κάποιος να του ασκεί κριτική. Αυτό έγινε και στην περίπτωση (σ.σ. του γερμανού κωμικού) Γιαν Μπέμερμαν”.
“Ακόμη και οι σύμβουλοι που έχει απλά λένε ‘ναι’ σε όλα. Ο Eρντογάν δημιούργησε ένα σύστημα στο οποίο περιβάλλεται μόνο από ανθρώπους που τον αντιμετωπίζουν ευνοϊκά, δεν του φέρνουν αντιρρήσεις και απλά εκτελούν ό,τι διατάσσει ο πρόεδρος της χώρας”.
“Μεγάλωσε σε μια φτωχική γειτονιά. Ο Ερντογάν ανήκε στους λεγόμενους ‘μαύρους Τούρκους’, προέρχεται δηλαδή από την κατώτερη κοινωνική τάξη και αναρριχήθηκε μέσω της δουλειάς του”.
“Πρόκειται για μια πολύ εντυπωσιακή καριέρα. Τα έβαλε με το κεμαλικό σύστημα και ξεπέρασε όλες τις αντιξοότητες. Ανέπτυξε μια φιλοδοξία που μόνο ένας άνθρωπος που έχει ζήσει στο περιθώριο θα μπορούσε να έχει”.
“Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί κάποιον σαν τον Ταγίπ Ερντογάν σε θέση ισχύος. Κάποιος σαν αυτόν θα προοριζόταν ως προσωπικό στα σπίτια της ελίτ, των ‘λευκών Τούρκων’ για να καθαρίζει. Κανείς δεν περίμενε ότι θα είχε ποτέ τέτοια δύναμη. Γι’ αυτό και η καριέρα του είναι ιστορική. Πρόκειται και για ένα είδος εκδίκησης στο κατεστημένο ή εξόφλησης για την ταπείνωση που υπέστη τόσα χρόνια”.
“Ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν κάποτε πολύ δημοφιλής στην Τουρκία. Οι άνθρωποι ήλπιζαν σ’ αυτόν. Προώθησε και πολλές μεταρρυθμίσεις στην Τουρκία. Οδήγησε τη χώρα στις πόρτες της Ευρώπης, διεύρυνε τα δικαιώματα του Τύπου (όσο απίστευτο και αν ακούγεται τώρα αυτό), όπως και τα δικαιώματα των γυναικών. Προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις στον τομέα της υγείας και των ασφαλίσεων. Καμία από τις προηγούμενες κυβερνήσεις δεν το έκανε αυτό. Γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι τον στήριζαν. Στο μεταξύ όμως αυτή η φήμη του έχει αποδυναμωθεί, γιατί συνέβησαν πολλά άσχημα γεγονότα. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανείς άλλος στην πολιτική σκηνή της χώρας που θα μπορούσε να τα βάλει με τον Ερντογάν. Απλά δεν υπάρχει εναλλακτική”.
