Η Κως στην Ενεργειακή Μετάβαση: Τα 1,6 δις του Ταμείου Απανθρακοποίησης και ο Ρόλος της Τοπικής Κοινωνίας
Του Χρήστου Μπάρδα
Έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι η Κως και το Νότιο Αιγαίο κατατάσσονται πολύ χαμηλά στην υιοθέτηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Η ίδρυση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών, που ανακοινώθηκε πρόσφατα, αποτελεί ευκαιρία για την ενεργειακή μετάβαση, υπό την προϋπόθεση ότι θα υλοποιηθεί με ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και όχι μόνο μέσω μεγάλων επενδυτών.
Προκλήσεις και Κίνδυνοι
Η προσέλκυση 3,5 δις ευρώ ιδιωτικών επενδύσεων, όπως προβλέπεται από την κυβέρνηση, εγείρει ερωτήματα.
Ποιος θα βάλει τα 3,5 δις; Οι τοπικές κοινωνίες; Οι δήμοι; Ή οι μεγάλοι επενδυτές που αναμένεται να αγνοήσουν το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και να απορροφήσουν τα κέρδη μακριά από την τοπική οικονομία;
Παράλληλα, η ανάθεση της διαχείρισης στο ΤΑΙΠΕΔ μήπως περιθωριοποιεί τους τοπικούς φορείς;
Η εμπειρία από τον τουριστικό τομέα είναι διδακτική: Πολλές μεγάλες μονάδες αναπτύχθηκαν με επιδοτήσεις, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των κερδών του τουρισμού, καταλήγει σήμερα εκτός της τοπικής οικονομίας.
Αυτή τη φορά, τα απαραίτητα για τον τόπο έργα ΑΠΕ, πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιον τρόπο ώστε να ελαχιστοποιούν τον αρνητικό αντίκτυπο για το περιβάλλον και να μεγιστοποιούν τα οφέλη για την τοπική κοινωνία.
Ενεργειακές Κοινότητες: Ένα Υποσχόμενο Μοντέλο
Ένα βιώσιμο εργαλείο για την ενεργειακή μετάβαση είναι οι ενεργειακές κοινότητες, που ενδυναμώνουν την τοπική κοινωνία και διασφαλίζουν τη δίκαιη κατανομή των ωφελειών. Σε αυτό το μοντέλο, ομάδες πολιτών ή φορείς επενδύουν από κοινού σε έργα ΑΠΕ, όπως φωτοβολταϊκά πάρκα, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό του Εικονικού Ενεργειακού Συμψηφισμού. Αυτό σημαίνει ότι τα μέλη συμψηφίζουν την ενέργεια που παράγουν με την ενέργεια που καταναλώνουν, μειώνοντας σημαντικά το κόστος.
Ένα επιτυχημένο παράδειγμα είναι η Μινώα Ενεργειακή Κοινότητα στην Κρήτη, η οποία έχει επιτύχει εντυπωσιακές μειώσεις στα ενεργειακά κόστη για τα μέλη της. Ενδεικτικά, μέλος της με κατανάλωση 39.000 κιλοβατώρες πλήρωσε μόνο 436 ευρώ αντί για πάνω από 7.000 ευρώ, χάρη στον συμψηφισμό.
Πρόσφατα μάλιστα, η ΜΙΝΩΑ Ενεργειακή Κοινότητα συμμετείχε με κεντρικό ρόλο στη σύσταση του έργου CRETE VALLEY το οποίο έχει ως στόχο να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του νησιού, ενώ παράλληλα ενεργοποιεί τη συμμετοχή των κατοίκων στην παραγωγή και τη διαχείριση της ενέργειας.
Οφέλη για την Τοπική Κοινωνία
Η δημιουργία ενεργειακής κοινότητας στην Κω μπορεί να φέρει σημαντικά οφέλη:
- Μείωση κόστους ενέργειας: Για τα μέλη, αλλά και για φτωχά νοικοκυριά που μπορούν να ενταχθούν χωρίς κόστος.
- Ενίσχυση της τοπικής οικονομίας: Περιορίζοντας τη διαρροή χρημάτων εκτός νησιού.
- Αυτάρκεια: Μείωση της εξάρτησης από εξωτερικούς, κερδοσκοπικούς παράγοντες.
- Αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής: Μέσω καθαρής ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων.
- Ευελιξία στους δήμους: Για νέα έργα χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια.
- Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Στην ενεργειακή και κλιματική διαχείριση.
Σχέδιο Δράσης για την Κω
Όσον αφορά το μοντέλο σύστασης της Ενεργειακής Κοινότητας, στην πρόσφατη διπλωματική μου για το μεταπτυχιακό στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, προτείναμε την ίδρυση μιας ενεργειακής κοινότητας με τη συμμετοχή των δήμων της Κω και της Νισύρου, καθώς και φορέων όπως η ΚΩΑΝ ή η ΔΕΥΑΚ, κρίνοντας την εφικτή και απαραίτητη.
Η έννοια της συνεργατικής παραγωγής και αυτοκατανάλωσης ενέργειας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη στην Κω παρότι, όπως δείξαμε και εμείς σε αυτή την εργασία, υπάρχουν ικανές συνθήκες αλλά και κρίσιμες ανάγκες που υποστηρίζουν την ίδρυση μιας ενεργειακής κοινότητας.
Οι δήμοι πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλία, παρέχοντας την αρχική ώθηση και κινητοποιώντας τους πολίτες. Με σωστές βάσεις, ένα τέτοιο έργο μπορεί να γίνει πρότυπο για την πράσινη ανάπτυξη και την ενεργειακή αυτονομία.
Η ενεργειακή μετάβαση των νησιών πρέπει να στηριχθεί σε ένα μοντέλο που ενισχύει την τοπική κοινωνία και οικονομία, αποφεύγοντας τα λάθη του παρελθόντος. Οι ενεργειακές κοινότητες προσφέρουν μια ρεαλιστική λύση που συνδυάζει περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, διασφαλίζοντας ότι η αλλαγή δε θα αφήσει κανέναν στο περιθώριο.
Γι’ αυτό και πρέπει, οι ΟΤΑ και οι φορείς τον τοπικών κοινωνιών να πιέσουν τους αρμόδιους ώστε να διοχετεύσουν τις χρηματοδοτήσεις του ταμείου, σε συνεργατικά, δημοκρατικά και τοπικής εμβέλειας εγχειρήματα όπως οι Ενεργειακές Κοινότητες.
Χρήστος Μπάρδας
MSc Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία
