Θουκυδίδεια μαθήματα ψυχο-παθολογίας πολέμου, εμφύλιου και συμβατικού | Γράφει ο Ν. Παπαχαρτοφύλης

Θουκυδίδεια  μαθήματα ψυχο-παθολογίας  πολέμου, εμφύλιου και συμβατικού.

Απ’ την αποχαλίνωση της ισχύος στον παροξυσμό της ανελέητης βίας.

 

 

Μέρος τρίτο.

 

Όμως τη λύσσα της κοιλιάς δε δύνασαι να κρύψεις

που η έρμη αρίθμητα δεινά στον κόσμο πάντα φέρνει.

Για κείνην αρματώνονται καλόζυγα καράβια,

που σκίζουνε τα πέλαγα και τους οχτρούς κτυπάνε.

Οδύσσεια,ρ,286-287.

του Νίκου Παπαχαρτοφύλη

Φιλολόγου.

 

Στο πόνημα  1 και 2  παρουσιάσαμε τα νομοτελειακά συμπεράσματα του Θουκυδίδη:

α) o πολιτικός ρεαλισμός : το δίκαιο, ο νόμος του ισχυρού. Συνειδητοποιούμε σε ποιο βαθμό μηδενισμού είχε φτάσει η δίψα των  Αθηναίων για κατακτήσεις. Η ‘’ η χρυσή εποχή’’ 478-431 συνοδεύεται από σχεδόν σαράντα χρόνια πολέμου. Δώδεκα  χρόνια για την καθυπόταξη των πρώην συμμάχων της  μετά τη ήττα των Περσών  και 28 στην άγρια σύγκρουση  Αθηνών και Σπάρτης.

β) ο ιμπεριαλισμός της Αθήνας : μια τυραννία  σκληρή, απαιτητική, ανάλγητη  και σφόδρα μισητή ! Η πλειονότητα των Ελλήνων συντάχθηκε με τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι εμφανίστηκαν ως οι απελευθερωτές… της Ελλάδας από την αθηναϊκή τυραννία .Β, 8, 4-5. ‘’Και άλλοι πολλοί, όσοι θέλησαν να εξουσιάσουν άλλους, έγιναν μισητοί και βαρείς στους άλλους. Όποιος όμως σηκώνει το βάρος του φθόνου για τα πιο μεγάλα επιτεύγματα, αυτός στοχάζεται και αποφασίζει σωστά. Γιατί το μίσος δεν κρατάει πολύ αλλά το τρανό μεγαλείο τώρα και η δόξα στο μέλλον μένουν να τα θυμούνται για πάντα…’’ Β,64 Περικλής. ‘’τρείς οι κυριότεροι εχθροί κάθε εξουσίας : ο οίκτος, η γοητεία των ωραίων λόγων  και η επιείκεια…η δημοκρατί α  είναι αδύνατο να εξουσιάζει άλλους’’!!! απ την δημηγορία Κλέωνα και Διοδότου, Γ, 37κ 42.

Οι Αθηναίοι πήραν την αρχηγία της Δηλιακής  =  Α’ Αθηναϊκής συμμαχίας  με τη συγκατάθεση της Σπάρτης  ή  τουλάχιστο χωρίς την αντίδραση της. Η Αθήνα ισχυρή ναυτική υπερδύναμη  πανέτοιμη  να αντιμετωπίσει τους Πέρσες.

Το 478  πΧ  οι πόλεις- μέλη της συμμαχίας ήταν  περίπου 150 και το 425 αυξήθηκαν σε 400 ! Όσες πόλεις δεν έδιναν πλοία,  κατέβαλαν χρήματα. Ο φόρος  που εισέπραττε  η Αθήνα, ανήρχετο σε 400-460 τάλαντα. Απ το 424 διπλασιάστηκε και τριπλασιάστηκε.! Ενα τάλαντο = 6 χιλ. δραχμές : Αριστοτέλης, (Αθηναίων Πολιτεία,XXII,7)  και με σύγχρονη τιμή  80 εκ. δραχμές  σύμφωνα με το Πολεμικό Ναυτικό για την κατασκευή της τριήρους ‘’Ολυμπιάδα’’ κατόπιν  μελέτης 40 χρόνων απ τους  Μόρισον  και Κόουτς : εφημ. Καθημερινή, 23-7-1987.

Αντιθέτως’’ Οι Σπαρτιάτες  ήταν επικεφαλής των συμμάχων  τους  χωρίς  να  τους εξαναγκάζουν να πληρώνουν φόρο και φρόντιζαν μόνον  να τους  προσαρτήσουν την πολιτεία τους σαν ομοϊδεάτες, ιδρύοντας ή συντηρώντας ολιγαρχικά καθεστώτα…’’ Α, 19.

Όμως μετά την συντριβή της Αθήνας στην Σικελική εκστρατεία, η Σπάρτη  εξανάγκαζε τους συμμάχους της να πληρώνουν χρηματικά ποσά για το ναυτικό ώστε να επιταχυνθεί η πτώση των Αθηνών. Η, 2-3.

Η κατηφόρα, η παρακμή του Ελληνισμού χωρίς όρια: μετά  την συντριβή των Περσών, πριν πενήντα χρόνια, οι Σπαρτιάτες  συνάπτουν τρείς συνθήκες (σπονδαί ) φιλίας και ειρήνης  με τους Πέρσες οι οποίοι χρημαδοτούν την εκστρατεία των Σπαρτιατών ενάντια στους Αθηναίους με αντάλλαγμα την επανάκτηση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, παράλληλα με την προδοτική στάση του ωραίου και αυλοκόλακα Αλκιβιάδη προς τον προϊστάμενο του Πέρση Τισσαφέρνη!  8, 45-58.

 

                    Η ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΑΓΡΙΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΗΣ:

‘’ Ο πόλεμος αυτός τράβηξε σε πολύ μάκρος και έτυχε να πάθει η Ελλάδα σ αυτόν τέτοιες συμφορές όσες δεν στάθηκαν άλλες σε ίσο χρονικό διάστημα. Γιατί ούτε τόσο πολλές πολιτείες κυριεύθηκαν και ερημώθηκαν, ούτε  τόσοι  άνθρωποι έφυγαν από τον τόπο τους διωγμένοι, ούτε τόσος σκοτωμός έγινε  άλλων πάνω στις μάχες και άλλων σε εσωτερικές επαναστάσεις…’’ Α,23.

Ο γενικός αυτός πόλεμος  ανάμεσα  στις πόλεις- κράτη είναι, στις περισσότερες απ αυτές και ειδικότερα σε όσες έχουν  δημοκρατικά  καθεστώτα,  εμφύλιος,  ταξικός  ανάμεσα σε δημοκρατικούς και ολιγαρχικούς  και ταυτόχρονα  ιμπεριαλιστικός.  Η ταξική πάλη όμως αυτή έχασε  την πλατιά και γόνιμη έννοια που είχε  στα  χρόνια του Σόλωνα:  σεισάχθεια- δουλεύ ειν επί τοις σώμασιν και Κλεισθένη  για να πάρει μια στείρα και αρνητική κατάληξη σε ΄΄ φύγε συ νάρθω εγώ’’!!  με την έννοια της νομής της εξουσίας, πλιάτσικο  χωρίς να διευρύνεται η  Δημοκρατία  ειδικά στην περίοδο των διαδόχων του Περικλή. Η δουλοκτητική  ‘δημοκρατική’ ανώτερη τάξη  κέρδιζε  απ τον πόλεμο!

Ένα άλλο κραυγαλέο  χαρακτηριστικό  του Πελοποννησιακού πολέμου είναι  οι:

1. θηριωδίες : παντού σφαγή,  παντού λεηλασίες, ισοπέδωση, παντού κάψιμο χωραφιών, πείνα και εξαθλίωση, ταπείνωση, ασήκωτος  πόνος του αντιπάλου. Η μεταχείριση των άμαχων και στρατιωτών  αιχμαλώτων απάνθρωπη  χωρίς καμμιά   διάκριση  και από τις δύο πλευρές, όσο η ένταση της σύγκρουσης αυξανόταν. Χιλιάδες πολίτες, γυναικόπαιδα, οι νικητές τους πουλούσαν ως δούλους και τους πραγματικούς δούλους τους αναβάθμιζαν…!

Ικέτες που κατέφευγαν στους ναούς για βοήθεια σκοτώνονταν απ τους ίδιους τους ευσεβείς που καθιέρωσαν το θεσμό της ικεσίας και η παραβίαση του, πράξη ιεροσυλίας. Πολλοί  ικέτες μέσα στο ναό της Ηρας  επειδή δεν πείστηκαν ότι θα έχουν ανθρώπινη αντιμετώπιση  απ τους δημοκρατικούς  Κερκυραίους, σε δίκη  :   ’’σκότωνε ο ένας ικέτης τον άλλον,  άλλοι απαγχονί ζονταν στα δέντρα και άλλοι αυτοκτονούσαν, όπως  μπορορούσαν.  Επί επτά ημέρες  οι Κερκυραίοι  σκότωναν τους θεωρούμενους   ως εχθρούς τους αλλά  σκοτώνονταν και μερικοί  από προσωπική έχθρα και άλλοι  επειδή  χρωστούσαν. Γενικά, εμφανίστηκε κάθε είδος θανάτου και συνέβησαν όλα όσα γίνονται συνήθως σε τέτοιες περιστάσεις και ακόμα περισσότερα, γιατί ο πατέρας σκότωνε το παιδί του’’!  Γ,81.

 Οι Ποτειδαιάτες (Χαλκιδική)  πολιορκημένοι  απ  τους Αθηναίους,  αναγκάστηκαν να φάνε ανθρώπινο κρέας ! Β,70.

Το 417- 416  πΧ‘’ Με αρχηγό του στρατού , τον βασιλέα  Άγι  του  Αρχιδάμου, οι Λακεδαιμόνιοι  εισβάλλοντας στο Άργος,  κατέλαβαν τις  Υσιές,   κατεδάφισαν  τα κτιζόμενα τείχη…  κατέσφαξαν  άπαντας τους ελεύθερους πολίτες  ως ανταπόδοση στους δημοκρατικούς  Αργείους (σύμμαχοι των Αθηναίων) που σκότωσαν τους ολιγαρχικούς συμπατριώτες τους’’. 5, 83.

Πριν είκοσι δύο χρόνια οι Σπαρτιάτες εκτέλεσαν όλους  τους Πλαταιείς  αιχμαλώτους και σκλάβωσαν τις τις γυναίκες  αν και η πολιορκημένη πόλη παραδόθηκε με συνθήκη!  Γ,68.

Το 413 πΧ ‘’ η έλλειψη χρημάτων ανάγκασε τους Αθηναίους να περιορίσουν τις δαπάνες τους : καθυστέρηση  της μισθοδοσίας και γι αυτό έστειλαν τους μισθοφόρους τους, Θράκες να επιτεθούν  στην Μυκαλησό  Βοιωτίας,  απέναντι απ τον Εύριπο Χαλκίδας,  με  αρχηγό τον Διϊτρέφη. Οι Θράκες εισορμώντας στην ανοχύρωτη πόλη λήστευαν τις κατοικίες και τα ιερά και φόνευαν χωρίς να προσέχουν ούτε την γεροντική ηλικία  ούτε την  παιδική  αλλά κατασφάζοντας αδιακρίτως όλους  όσους συναντούσαν γυναίκες και παιδιά ακόμη και υποζύγια και όσα άλλα έμψυχα έβλεπαν. Γιατί η φυλή αυτή των Θρακών,  όπως όλες οι βαρβαρικές, όταν δεν περιορίζονται απ τον φόβο, είναι φονικότατη. Γι αυτό σκόρπισαν μεγάλο πανικό και όλεθρο  κάθε είδους.

Ανάμεσα σ άλλα εισέβαλαν στο μεγαλύτερο σχολείο της πόλης κατασφάζοντας όλα τα παιδιά, τα οποία πριν από λίγο είχαν συγκεντρωθεί.  Η φοβερή  και απρόσμενη  συμφορά που έπληξε ολόκληρη την πόλη δεν ήταν κατώτερη από καμμιά άλλη. Η συμφορά αυτή είναι τόσο μεγάλη,  ώστε να θεωρείται ως  ένα απ τα  πιο θλιβερά και πένθιμα γεγονότα του πολέμου’’ ! Ζ,29.

Το 413- 411  ‘’… Ηταν φοβερό το ότι τρέπονταν σε φυγή στις Συρακούσες οι Αθηναίοι με  αρχηγούς  τον Νικία και Δημοσθένη, αφού έχασαν όλα τους τα πλοία και  χωρίς καμμιά  μεγάλη ελπίδα, όπως ξεκίνησαν απ την Αθήνα και όχι μόνο αυτό, η στιγμή της εγκατάλειψης του στρατοπέδου προκαλούσε στα βλέμματα και στη ψυχή ένα βάρος πόνου αβάσταχτο.

Οι νεκροί άταφοι και οσάκις κανείς  έβλεπε πεσμένο κάποιον  δικό του, τον έπιανε φόβος και λύπη. Μεγαλύτερη λύπη και από τους νεκρούς προξενούσαν  στους  επιζήσαντες  οι εγκαταλειπό μενοι τραυματίες και ασθενείς γιατί  άρχιζαν τις παρακλήσεις και τους οδυρμούς και έφερναν σε αμηχανία σ αυτούς που φεύγανε…και κάθε φορά που κάποιος έβλεπε το φίλο του ή συγγενή τον καλούσε μεγαλόφωνα και ζητούσε επίμονα να τον πάρει μαζί του κι άλλοι κρεμόνταν  κυριολεκτικά απ τους συντρόφους της σκηνής τους τη στιγμή της αναχώρησης και τους ακολουθούσαν, όσο μπορούσαν, όταν όμως έχαναν τις δυνάμεις τους  τότε ξεκολλούσαν από πάνω τους και με πολλούς εξορκισμούς και κλάματα έμεναν πίσω αναγκαστικά.

Ολο το στράτευμα έχυνε αφθονα δάκρυα και βρισκόταν  σε τέτοια απελπισία που να μην μπορεί να ξεκινήσει εύκολα και μέσα στην εχθρική  χώρα φοβόταν μήπως το σκοτεινό μέλλον τους επιφυλάσσει ακόμη χειρότερα. Ολοι  ήταν κατηφείς και μέμφονταν πικρά τον εαυτό τους.  

Και έμοιαζαν  με κατοίκους κυριευμένης πόλης  που φεύγουν κρυφά και μάλιστα πόλης μεγάλης γιατί όλο το πορευόμενο πλήθος υπερέβαινε σχεδόν  τις σαράντα χιλιάδες. Και όλοι αυτοί κρατούσαν ό,τι  χρήσιμο μπορούσε ο καθένας, ακόμη  και οι οπλίτες και οι ιππείς παρά τη συνήθεια κρατούσαν οι ίδιοι τα τρόφιμα τους κάτω απ τα όπλα τους, άλλοι επειδή δεν είχαν υπηρέτες, άλλοι επειδή  δεν είχαν εμπιστοσύνη σ αυτούς γιατί πολλοί είχαν αυτομολήσει από πριν και πλείστοι αυτομολούσαν  αμέσως.Τα τρόφιμα που κρατούσαν δεν ήτανε αρκετά γιατί η τροφοδοσία του στρατεύματος είχε διακοπεί.

 Ολη αυτή η εξαθλίωση και η συμφορά μοιρασμένη εξίσου, αν και έπρεπε νάτανε ελαφρύτερη, θεωρούνταν δυσβάστακτη, όταν ο καθένας αναλογιζόταν από ποιά λαμπρότητα, μεγαλείο και υπερηφάνεια είχε πέσει σε τέτοιο κατάντημα. Διότι  ποτέ  άλλοτε Ελληνικός στρατός είχε πάθει τέτοιες απροσδόκητες ανατροπές. Εκείνοι που είχαν έλθει να   Υ Π Ο Δ Ω Λ Ο Υ Σ Ο Υ Ν  άλλους,τώρα τρέμοντας μήπως υποδουλωθούν οι ίδιοι. Ενώ, όταν ξεκινούσαν, τους συνόδευαν παιάνες και ευχές ,τώρα τους τριγύριζαν απαίσια ξεφωνητά, αντί να ταξιδεύουν με τα πλοία, βάδιζαν πεζοί και στήριζαν τις ελπίδες τους στους οπλίτες και όχι στο ναυτικό. Κι όμως το μέγεθος του κινδύνου που ακόμα τους απειλούσε τους έκανε να τα θεωρούν όλα αυτά ανεκτά.’’

Ο ευσεβής Νικίας στην προσπάθεια του να ενθαρρύνει και παρηγορήσει το στράτευμα είπε ανάμεσα στ άλλα: ‘’…Αν προκαλέσαμε το φθόνο κάποιου  θεού, όταν εκστρατεύσαμε,  τώρα  τιμωρηθήκαμε αρκετά. Και εμείς τώρα δικαιούμαστε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε ευμενέστερους τους θεούς,  γιατί  είμαστε άξιοι οίκτου παρά φθόνου απ τη μεριά τους…’’!  Ζ, 75-77.

‘’…Οι  Αθηναίοι με τον Νικία μη έχοντας άλλη επιλογή έκαναν γρήγορα να φτάσουν στον Ασσίναρο ποταμό στις Συρακούσες, γιατί ένιωθαν τσακισμένοι απ την ταλαιπωρία και φλέγονταν απ την επιθυμία να πιουν να ξεδιψάσουν γι αυτό και, σαν τον έφτασαν, πέφτουν μεμιάς μέσα,  χωρίς καμμιά τάξη αλλά πασκίζοντας καθένας τους ποιός θα περάσει πρώτος. Αναγκασμένοι να προχωρούν όλοι μαζί, έπεφταν,θέλοντας και μη, πατείς με πατώ σε, κι έτσι άλλοι τους σκόνταφταν στις αιχμές των δοράτων και σκοτώνονταν αμέσως και άλλοι μπερδεύονταν σε τίποτε άλλο  απ τα είδη της εξάρτυσης τους και χάνοντας την ισορροπία τους, παρασέρνονταν απ το ρεύμα του ποταμού, όπου οι Συρακόσιοι ακροβολισμένοι στις δύο απόκρημνες όχθες,  τους  χτυπούσαν από πάνω, ριγμένοι  με τα μούτρα να πίνουν αχόρταγα νερό και στρυμωγμένοι,  σε απερίγραπτη σύγχυση μεταξύ τους στη βαθιά κοίτη του ποταμού. Και σαν μην έφτανε αυτό,   κατεβαίνοντας  και  οι Πελοποννήσιοι  ως εκεί  τους κατέσφαξαν. Το νερό αμέσως θόλωσε και συνέχιζαν να το πίνουν με λάσπη και αίμα, πολλοί μάλιστα χωρίς σταματημό έδιναν σωστές  ΜΑΧΕΣ,  ποιος θα το πρωτοπιεί. Τέλος ο ποταμός γέμισε  νεκρά σώματα, το ένα πάνω στο άλλο…συνελήφθη ο Νικίας και εξετελέσθη’’ Ζ, 84.

‘’ …Τους Αθηναίους αιχμαλώτους οι Συρακούσιοι τους  ρίξανε στα λατομεία και απ την αρχή τους μεταχειρίστηκαν με πολλή σκληρότητα γιατί  τους είχαν τσουβαλιάσει σε χώρο κοίλο, βαθουλωτό και στενό, ενώ ήταν πολλοί, τους βασάνιζαν πρώτα ο ήλιος και ο πνιγηρός καύσωνας  χωρίς στέγαστρο και μετά οι ψυχρές νύκτες του φθινοπώρου  τους έφερναν ασθένειες  με την απότομη μεταβολή της θερμοκρασίας. Ηταν αναγκασμένοι  να εκπληρώνουν  όλες  τους τις ανάγκες   στο ίδιο μέρος εξαιτίας της στενότητας του χώρου και τα σώματα εκείνων  που πέθαναν από τα τραύματα και από άλλες αιτίες, ήταν  στοιβαγμένα όλα μαζί, το ένα πάνω στο άλλο, σκορπώντας μια ανυπόφορη δυσοσμία. Βασανίζονταν και από την πείνα και τη δίψα γιατί για οκτώ μήνες  έδιναν στον καθένα μια κοτύλη (μετράδι) νερού (μισό λίτρο) και δύο κοτύλες τροφή-σιτάρι. Απ αυτούς τους  7 χιλιάδες,  λίγοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Υπέστησαν, κατά το κοινώς λεγόμενον,  πανωλεθρία’’!!   Ζ, 87.

Μια τραγική καταγραφή  σαδισμού και εκδικητικής  καταστροφικότητας  των εμπολέμων απ την αρχή ως το τέλος του πολέμου. Μιά σκληρότητα  που αποδεικνύει  ο  Θ. ότι τους κάνει να νιώθουν έντονη ικανοποίηση: μάζες ανθρώπων καταλαμβάνονται από δίψα για αίμα, ισοπέδω ση του αντιπάλου.’’ Οι δικαίως πάσχοντες, αξίζει να προκαλούν τη χαρά  για  τα παθήματα τους’’! Γ,67. Οι νικητές κάθε φορά κατεδάφιζαν τα τείχη των εχθρών και μάλιστα με συνοδεία μουσικής αυλητρίδων  γιόρταζαν οι Σπαρτιάτες  την ταπεινωτική  ήττα των Αθηναίων, στους Αιγός ποταμούς- Λάμψακος στο δυτικό μέρος του Ελλησπόντου, στήνοντας  τρόπαιο  νίκης στους ομοβώμιους = κοινούς θεούς…!   Ξενοφών, Ελληνικά,B, β,1-24.

Βλέπε: στο δράμα του ουκρανικού λαού, οι προκαθήμενοι των δύο Ορθόδοξων Εκκλησιών: Ουκρανίας και Ρωσίας να δέονται εκατέρωθεν  προς τον  ΥΨΙΣΤΟΝ  για  την νίκη τους κατά  του άλλου  αδελφού  ορθόδοξου εχθρού…!      Οποία κατάπτωσις…

 

2 .η έκρηξη ενός άλλου πολέμου, του πνευματικού ενάντια στο μυθώδες και στη μεταφυσική.   ο Θουκυδίδης  μαθητής  των Σοφιστών,  είναι ο κύριος εκπρόσωπος του  ελληνικού   ορθολογι σμού. Πιστεύει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος  είναι ο δημιουργός της ιστορίας του. Προσπαθεί να κάνει την ιστορία, επιστήμη. H ιστορία  έχει γι αυτόν τους δικούς της ψυχολογικούς και λογι κούς νόμους  που επιτρέπουν   την  πρόβλεψη :

 ‘’έπεσαν  πολλές  και βαρειές συμφορές στα διάφορα κράτη από  τις εσωτερικές επαναστά σεις, τέτοιες που γίνονται βέβαια και θα γίνονται πάντοτε όσο παραμένει   ίδια η ανθρώπι νη φύση, άλλοτε πιο φοβερά κι άλλοτε πιο μέτρια και με  διαφορετική μορφή,  ανάλογα με τη μεταβολή που παρουσιάζουν κάθε φορά οι περιστάσεις. Γιατί  σε καιρό ειρήνης και ευημερίας οι πολιτείες και τα άτομα είναι πιο καλοπροαίρετοι ο ένας στον άλλον επειδή δεν πέφτουν εξανάγκης  σε ανεπιθύμητες  κακοτυχίες.   Όμως ο πόλεμος αφαιρεί σιγά σιγά την άνεση της καθημερινής ζωής και διδάσκει την βιαιότητα και εντείνει την αγανάκτηση των πολλών ανάλογα με την κατάσταση που τους φέρνει…’’ Γ, 82, 2.

‘’Ο Θουκυδίδης είναι σύγχρονος της Ιατρικής του Ιπποκράτη η οποία επιζητούσε να ιδρύσει μια επιστήμη του ανθρώπινου σώματος με τις αντιδράσεις, τις ασθένειες, την υγιεινή του. Ο Θ. προφανώς  τρέφει παράλληλες φιλοδοξίες για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Θέλει και αυτός με μια φιλοδοξία χαρακτηριστική του 5 ου αι.των πνευματικών κατακτήσεων, να αναζητήσει τις βάσεις μιας τέτοιας επιστήμης,  της Πολιτικής Ιστορίας και Ψυχολογίας στην παρατήρηση   διαφόρων συγκεκριμένων περιπτώσεων και να συναγάγει τους αφηρημένους κανόνες  που προκύπτουν. Αυτό σημαίνει προφανώς ότι οι άνθρωποι υπακούουν σε ορισμένες θεμελιώδεις τάσεις,  σε ορισμένα κίνητρα, σε ορισμένες πλάνες, οι οποίες, επειδή είναι πάντοτε οι ίδιες, θα μπορούν στο μέλλον να επαναλαμβάνονται σε διαφορετικές περιστάσεις. Η συμπεριφορά, λοιπόν, αυτή εξηγείται απ την ψυχολογία των ανθρώπων.’’: Ζαγκλίν ντε Ρομιγί,’Βάστα καρδιά μου’ οδύσσεια,υ,18.’’ Η ανάπτυξη της Ψυχολογίας στα αρχαία ελληνικά γράμματα’’εκδ. άστυ.

Άρα,  η πρωτοτυπία του Θουκυδίδη είναι, ότι ακολουθώντας  τις μεθόδους της  φυσικής επιστήμης και ιατρικής, γίνεται ανατόμος στη γνώση της ανθρώπινης φύσης, ένας φιλοσοφημέ νος ιστορικός, ένας  μεγάλος  απαισιόδοξος.

Καταλήγει στο συμπέρασμα με την  υπόθεση ότι τα ανθρώπινα γεγονότα  θα  επαναλαμβάνο νται  όσο  η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια…δηλ. η σχετική σταθερότητα της ! Ο ιστορικός  και ψυχολογικός αυτός  νόμος  σε κυκλική κίνηση απ τα προϊστορικά και κυρίως ιστορικά χρόνια  ( γραπτός πολιτισμός-πηγές) :  οκτώ χιλ. συμφωνίες  ΕΙΡΗΝΗΣ  απ το 1500  πΧ  μέχρι  τις μέρες μας  υπογράφηκαν στην υδρόγειο  με τον υπολογισμό ότι θα εξασφαλιζόταν μόνιμη τάξη και ασφάλεια…αλλά η καθεμιά κρατούσε κατά μέσο όρο  2 χρόνια!

Η  ανθρώπινη φύση αδιόρθωτη   ή πώς οι κατασκευαστές των όπλων κοιμούνται  εν ηρεμία με τη σωστή πλευρά της ιστορίας…;