Κωνσταντiνος Ζαμάγιας: Το ενετικό κάστρο της Κω

Κωνσταντiνος  Στέργου Ζαμάγιας                                                          Κως, 24 Μαίου 2019

[email protected], 6938233170

Ζιά, 853 00, Κως                                       

                                                                    ΠΡΟΣ:  Την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου

                            Ρόδος

Παρακαλείσθε να λάβετε σοβαρά υπόψη την παρακάτω λιτή περιγραφή ενός μνημείου, όπως έχει σήμερα, που κινδυνεύει να καταρρεύσει ανεπιστρεπτί.

Δεν γνωρίζω αν έχει επιδειχθεί μέριμνα σε ποιο βαθμό και με ποιο ζήλο για το θέμα αυτό από άλλα πρόσωπα. Μόνη πρόθεσή μου είναι να συμβάλω στον επιθυμητό στόχο.

Επειδή διαχρονικά το πολύ χρήμα και το πολύ ενδιαφέρον για θέματα αρχαιολογίας στον Νομό Δωδεκανήσου αναλώνονται κυρίως για το νησί της Ρόδου, όπου εδρεύει η οικεία Εφορεία, κρίνεται σκόπιμη η ένταση της σχετικής προσοχής σας για την ουσιαστική διάσωση και ανάδειξή του.

Ο περισσός πόνος μου γι΄ αυτό ως Κώου πηγάζει από το γεγονός ότι γαλουχήθηκα μαζί με τα αδέλφια μου στο νάμα της ιστορίας του τόπου μας εντός αυτού, αφού το διάστημα 1958-1969 η πολύτεκνη (8μελής) οικογένειά μου, στερούμενη οικίας, κατοικούσε σε μια παλιά Ιταλική αποθήκη δύο δωματίων στο βάθος του κάστρου προς την σημερινή προβλήτα πλοίων μέσα από τον ΒΑ προμαχώνα  λόγω της ιδιότητας του πατέρα μου ως αρχαιοφύλακος σε αυτό. Στη συνέχεια το διάστημα 1969-1986 κατοικήσαμε στο σπίτι της υπηρεσίας δίπλα στο Ρωμαϊκό Ωδείο.

Στη ζεστή αυλή αυτής της μικρής οικίας (που ζύμωσε παιδικά όνειρα) το καλοκαίρι του 1968 ο Γερμανός σκηνοθέτης Werner Herzog (εγγονός του αρχαιολόγου Rudolf Herzog, ο οποίος μαζί με τον Κώο ιστοριοδίφη Ιάκωβο Ζαρράφτη ανακάλυψαν το 1902 το κορυφαίο Ιερό Ασκληπιείο της Κω) γύρισε κάποιες σκηνές της ταινίας του με τίτλο «Lebenzeichen» (Σημάδια Ζωής) και ανέδειξε το νησί του Πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη. Σε εσωτερικό τοίχο μάλιστα του τείχους εντός της αυλής διασώζεται το εκμαγείο δύο πελμάτων, δηλωτικό ότι κατά το σενάριο από έκρηξη διαμελίστηκε σώμα στρατιώτη, το οποίο εκτινάχτηκε και κόλλησε πάνω του.

Η διακριτική παρακολούθηση των γυρισμάτων της ταινίας από τα μέλη της οικογένειάς μου μας χάρισε την πρώτη μεγάλη συγκίνηση και μας μύησε στη χαρά τη δημιουργίας. Θυμούμαι μάλιστα έντονα τα βεγγαλικά που χρησιμοποιήθηκαν και έπεφταν στο λιμάνι ή με κίνδυνο στα ξερά χόρτα στο εσωτερικό του κάστρου.

΄Ενας αβίαστος περίπατος στις 13 και 14 Μαρτίου 2019 μας έδωσε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε εκ νέου και να φωτογραφήσουμε αυτή τη φορά πολλές -τις κυριότερες- επικίνδυνες ρωγμές στο σώμα του ενετικού κάστρου του λιμανιού της Κω, οι οποίες χάσκουν, εγκυμονώντας ανησυχητικές εξελίξεις ακόμα και την «διά παντός» κατακρήμνιση του εξ αιτίας λ.χ. ενός ξαφνικού νέου σεισμού. Ορισμένες καταλήξεις στην ανωφέρεια έχουν ήδη αφανιστεί, ενώ αρκετές χαρακτηριστικές επάλξεις δείχνουν σοβαρά πληγωμένες, ετοιμόρροπες.  

Η μεγέθυνση των φωτογραφιών αναδεικνύει τον κίνδυνο κατάρρευσης του κάστρου.

Το τείχος σε ορισμένα σημεία έχει φουσκώσει προς τα έξω ή έχει προκληθεί εμφανής επικίνδυνη καθίζηση και μετακίνηση προς τα έσω κατά το μήκος του (στη δυτική πλευρά κυρίως του λιμανιού) λόγω της υπερβολικής πίεσης που ασκεί επί αιώνες το τεράστιο βάρος της υπερδομής στην περιμετρική βάση του.

Το γεγονός ότι δεν έπεσε μέχρι σήμερα το περήφανο ενετικό κάστρο της Κω παρά τις πάμπολλες επιδρομές και ταλαιπωρίες που υπέστη ανά τους αιώνες, οφείλεται στην άριστη πυραμιδοειδή κατασκευή του (ευρύτερη βάση με στενότερη ανύψωση κτίσης).

Σε αρκετά άλλα σημεία δείχνει ορφανό λόγω βάναυσης απόσπασης τεμαχίων του (επιγραφικά μέλη κ.ά.) κατά διαστήματα στα νεότερα χρόνια από διάφορους (;) χάριν διακόσμησης των εξοχικών οικιών τους. Οι ίδιοι ή άλλοι (;) απέσπασαν επίσης από τα πεζοδρόμια της Λεωφόρου Φοινίκων προ ετών τις αυθεντικές διακοσμητικές μπάλες, που είχαν τοποθετήσει οι Ιταλοί και προσέφεραν αισθητική αρμονία. Ποτέ δεν εντοπίστηκαν οι άρπαγες, ούτε λογοδότησε γι΄ αυτή την ανίερη πράξη κανένας «φιλόπατρις», Κώος ή μη, σύγχρονος ΄Ελγιν ή άλλος.

Η βόρεια πλευρά του τείχους είναι σχεδόν αθέατη, γιατί καλύπτεται από πυκνό αλσύλλιο με υψηλή σιδερένια περίφραξη. ΄Ετσι δεν ήταν μπορετή η παρατήρηση από κοντά και η φωτογράφησή του. Επίσης, επειδή το κάστρο παραμένει κλειστό εξ αιτίας του τελευταίου σεισμού, δεν φωτογραφήθηκε το εσωτερικό του.

Οφείλουμε όλοι να πράξουμε εσπευσμένως όσα πρέπει, για να αποφευχθεί η επικείμενη καταστροφή ενός μοναδικού μνημείου και να διαφυλαχθεί ως κληρονομιά για τις ερχόμενες γενιές. Διαφορετικά θα φέρουμε ακέραιη την ευθύνη για ό,τι συμβεί. ΄Ηδη καθυστερήσαμε. Ας μην αργοπορήσουμε άλλο. Ας μην θρηνήσουμε ακόμα ένα τεκμήριο ιστορίας.

Ο τόπος δακρύζει και ματώνει με υπαιτιότητά μας, αλλά εμείς σφυρίζουμε αδιάφορα δίχως ντροπή και τσίπα. Ως πότε;

  Με τιμή

                                                                                      Κωνσταντίνος Ζαμάγιας 

      (Συνταξιούχος δικαστικός υπάλληλος,

     δημοσιογράφος, λογοτέχνης/ποιητής)

Κοινοποίηση:   

– Αρχαιολογική Υπηρεσία Κω

– ΄Εντυπα & Ηλεκτρονικά Μ.Μ.Ε. Κω 

Συνημμένα:  – Εκατόν είκοσι μία (121) φωτογραφίες του ενετικού κάστρου (Λόγω μεγέθους αρχείου επισυνάπτω λίγες).